Flexibiliteit en controle - gaat dat samen ?? Zonder flexibiliteit geen geslaagd infraproject !!

Wim den Adel • Tegenwoordig zelfstandig (GoWi-advies en projectmanagement BV) •Bijna 40 jaar werkzaam •35 jaar (grote projecten) •IPMA Nederland, activiteitencommissie en bestuurslid •Vanaf 1999 metroprojecten Beneluxlijn en RandstadRail

Kenmerken (Mega)-infraprojecten • Investeringen > € 200 miljoen (pp heden) mega > € 500 miljoen • Worden veelal geïnitieerd vanuit de overheid • Na de investeringsbeslissing begint de geldkraan te lopen • Basis voor de investeringsbeslissing is de scope • Scope gebaseerd op voorontwerpen • Lange doorlooptijd, 5 tot 10 jaar of langer • Vele jaren voorstudie • Niet alles vooraf vast te leggen (in het beton te gieten) • Voortschrijdend inzicht tijdens uitvoering • Innovatieve elementen • Invloeden omgeving (mondiger)

Stelling: Flexibiliteit is noodzakelijk om tot een geslaagd resultaat te komen • Flexibiliteit is geen vrijbrief voor verandering • Project moet in control zijn en blijven • De gereedschappen voor beheersing van tijd, kosten en kwaliteit (scope) blijven onverminderd van kracht Controle moet, flexibiliteit daar waar noodzakelijk om tot (een beter) resultaat te komen

Betekenis van flexibiliteit wat houdt dit in voor projecten Dikke van Dalen • Buigzaamheid • Mogelijkheid van aanpassen Internet meer dan 20 definities • Buigzaamheid, lenigheid, meegaandheid, toegeeflijkheid • Staat open voor veranderlijke omstandigheden • Kan omschakelen en zich aanpassen aan nieuwe situaties • De mate waarin het systeem kan worden aangepast aan nieuwe ontwikkelingen en behoeften

Samenvatting van de definities A.Buigzaamheid, soepelheid, meegaandheid en toegeeflijkheid B.Mogelijkheid van aanpassing, adequaat inspelen op veranderlijke omstandigheden, omschakelen en zich aanpassen aan de nieuwe omstandigheden ofwel Anticiperen

Buigzaamheid, soepelheid, meegaandheid en toegeeflijkheid Is tegenstrijdig aan de projectdoelstellingen. Alleen wanneer het project ermee gediend wordt (b.v. onderhandelingsresultaat).

Definitie B Mogelijkheid van aanpassing, adequaat inspelen op veranderlijke omstandigheden, omschakelen en zich aanpassen aan de nieuwe omstandigheden Stelling; • Bij projecten moet je heldere en duidelijke doelen hebben om op te sturen, maar de nodige flexibiliteit betrachten om deze doelen te bereiken

Projecten 1.Stormvloekering Oosterschelde ( ; 2.Schelde Radarketen ( ; ca. € 180 miljoen) 3.Erasmusbrug ( ; ca. € 260 miljoen) 4.Beneluxlijn ( ; ca. € 1,2 miljard) 5.RandstadRail (2000-heden; ca; € 1,3 miljard) (Rotterdams deel € 0,7 miljard) Prijspeil heden ca. € 3 miljard)

Kenmerken • Complex • Innovatief • Multidisciplinair • Vele systemen • Lange doorlooptijd • Politiek gevoelig • Omgevingsgevoelig • Gevoelig voor veroudering tijdens realisatie • Onderhevig aan veranderlijke wetgeving • Onderhevig aan voortschrijdend inzicht

Stormvloedkering Oosterschelde • Politieke beslissing, open of dicht -> afsluitbaar • Scope bekend, afsluitbaar • Ontwerp na besluitvorming finaal aangepast • Ontwerp en uitvoering hoog innovatief • Afgestapt van opbouwen van kennis, direct in het diepe • Continue inspelen op de omstandigheden • Geavanceerd werkmaterieel • Gebruik van probabilistische ontwerptechnieken • Uitvoering geplaagd door tegenvallers

Stormvloedkering Oosterschelde Verandering ontwerp van pijlers op putten naar de monoliet oplossing Putten pijlers slecht tot niet uitvoerbaar De flexibiliteit opbrengen om naar een totaal ander ontwerp te gaan.

Stormvloedkering Oosterschelde Ingewikkelde uitvoeringsmethoden Continue inspelen op de omstandigheden

Stormvloedkering Oosterschelde Hoge mate van flexibiliteit Project in controll?? Ja !! Gebruik werd gemaakt van de traditionele projectmanagement- technieken zoals toen gebruikelijk in de bouw en procesindustrie. Zonder risico- en kwaliteitsmanagement was de bouw onmogelijk geweest. Overschrijding circa 25% inflatie gecorrigeerd. Post onvoorzien bij besluitvorming geschrapt

Stormvloedkering Oosterschelde Wet van gelijke ellende; De som van ellende van oplossingen is constant Vlucht niet direct weg in alternatieven. Werk alternatieven op gelijk niveau uit als de vigerende oplossing. Neem dan pas een beslissing. Ook flexibiliteit kan gecontroleerd uitgevoerd worden

Schelderadarketen Een scheepvaart begeleidingsysteem van af Oostende/Vlissingen tot in Antwerpen Realtime (radar) gekoppeld aan een informatie verwerkend systeem

Schelderadarketen Beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald Aangeboden en gecontracteerd systeem bleek niet uitvoerbaar Claim van circa € 20 mln (pp heden) teruggebracht naar € 0 naar tevredenheid van beide partijen

Schelderadarketen Lessons learned Durf af te wijken van het vigerend ontwerp

Erasmusbrug Doelstelling Beeldmerk van Rotterdam Spanningsveld tussen vormgeving en functionaliteit Twijfels over de maakbaarheid door de auditor (zeer bekende Franse bruggenbouwer) Hier is voor wat betreft flexibiliteit sprake van toegeven of het meegaan in de vormgeving. Gedurfde beslissing, gered door de gong Binnen budget gerealiseerd, een succesverhaal

Railinfraprojecten • Behoren tot de meest complexe projecten • Voorgaande projecten min of meer achter en hek • Railinfraprojecten zeer omgevingsgevoelig, zeker in een stedelijke omgeving Beneluxlijn Tracé RandstadRail

Complexiteit railinfraprojecten • Vele disciplines • Vele samenwerkende systemen • Innovatieve elementen • Politiek gevoelig • Uitstrekkend over verschillende bestuurlijke eenheden • Lange uitvoeringsduur; veranderlijke wetgeving, voortschrijdend inzicht, economische veroudering

Complexiteit railinfraprojecten RandstadRail extra complex • De bouw van een compleet nieuw metrostation rondom het bestaande station • Op Stationsplein 2 van elkaar afhankelijke projecten • De primeur van het toepassen normdocument lightrail • Bij de start niet bekend wie de vervoerder wordt

RandstadRail in vogelvlucht Oude heavyrailverbindingen ombouwen naar lightrail aangevuld met nieuwe infrastructuur

Ministerie van Verkeer en Waterstaat Stadsregio RotterdamStadsgewest Haaglanden Basis RandstadRail Bestuurlijke overeenkomst 2001 • Scope • Subsidie vaste prijs • Samenwerking Opdracht Rotterdamse Exploitatie gereed opleveren

Realisatie RandstadRail 80% civiel en bouwkundig o redelijk in het beton gegoten o Uitgezonderd calamiteiten geen beroep op flexibiliteit o Risico’s van de kleine kansen met grote gevolgen 20% installaties en systemen o Bepaald het succes van het rijden o Nog sterk aan verandering onderhevig

Werken op een vierkante postzegel 2 projecten op 1 locatie Inspelen op de omstandigheden Kosten beperkt tot € 8 mln Flexibiliteit om erger te voorkomen

De primeur hebben • Normdocument lightrail • Procesgericht geen keiharde eisen • Zelf weg zoeken om tot resultaat te komen • In nauw overleg met goedkeurende instanties

Vervoerder niet bekend • Kennis bij start ingehuurd • Bij start project ver van je bed show wat je over 5 jaar moet maken • Heeft geleid tot veel aanpassingen • Kosten verhogend + vertraging

De omgeving

Flexibiliteit betrachten voor het vervullen van ingebrachte redelijke wensen. Maatregelen treffen om de overlast te beperken

Veranderlijke wetgeving Voortschrijdend inzicht • Tijdens de uitvoering worden extra wettelijke eisen gesteld (specifiek brandveiligheid) • Voortschrijdend inzicht (Mont Blanc tunnel, Kaprun) Stationsontwerpen dateren uit 2000, met de eisen van heden Ook hier weer de dialoog zoeken, anders blokkades

Vele systemen werkend op uur 0 • Vele disciplines • Vele systemen Werkend vervoerssysteem Opdracht exploitatiegereed opleveren 80% investeringskosten in beton te gieten 20% nog nader vast te leggen Testen en beproeven idem nader vast te leggen Ook in dialoog met de vervoerder en goedkeurende instanties, o.a. IVW

Conclusie • Hoewel je wel zou willen dat het ontwerp, uitgangspunten e.d. voor de realisatie van het project vooraf in het beton zijn te gieten, is deze wens een illusie • De voorbeelden hebben aangetoond dat flexibiliteit noodzakelijk is om tot een geslaagd resultaat de komen • Echter flexibiliteit is geen vrijbrief voor verandering • Aanpassingen, inspelen op omstandigheden e.d. kunnen ook op een gecontroleerde wijze uitgevoerd worden. • Wat overeind moet blijven is de scope

Organisatie • Robuust • Kennis aanwezig • Slagvaardig • Vertrouwen van opdrachtgever Vertrouwen krijg je niet, vertrouwen moet je verdienen