Energiebesparing in de bestaande bouw “Een onderzoek naar de bereidheid van eigenaar-bewoners om energiebesparende maatregelen toe te passen” 1 oktober 2009 Peiling 4 Arjan Bogerd 1276603

Inhoud van de presentatie Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Even kort de inhoud van de presentatie Energiebesparing in de bestaande bouw

Duurzaamheid in Nederland Introductie Duurzaamheid in Nederland Huidig kabinet heeft vergaande ambities m.b.t. CO2 reductie; De uitstoot van broeikasgassen in 2020 met 30% verminderen vergeleken met 1990. Het tempo van energiebesparing verdubbelen van 1% nu naar 2% per jaar. Het aandeel duurzame energie in 2020 verhogen van ongeveer 2% nu naar 20% Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw

Duurzaamheid in Nederland Introductie Duurzaamheid in Nederland Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Op dit moment is 56% van de Nederlandse woningvoorraad in handen van eigenaar-bewoner Dit zal groeien naar 70% in de nabije toekomst Eigenaar-bewoner is een belangrijke doelgroep om hoge CO2 reducties te halen Energiebesparing in de bestaande bouw

Introductie Hoofdvraag In welke mate is een eigenaar-bewoner bereid om energiebesparende maatregelen toe te passen in de bestaande woning? Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Doelstelling Het verkrijgen van inzicht in de balans tussen bouwtechnische mogelijkheden, financiële middelen en gedragscomponenten bij de keuze van een energiebesparingsconcept door eigenaar-bewoner. Energiebesparing in de bestaande bouw

Vooronderzoek: Welke onderzoeksmethode? Classificatie framework Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen [Breidert, 2006] Een vignet is een korte beschrijving van een hypothetische situatie die relevant geachte informatie bevat en die wordt voorgelegd aan respondenten om een oordeel te krijgen over een beschreven persoon of situatie (Veenma et al., 2004). Energiebesparing in de bestaande bouw

Vooronderzoek: Onderzoeksmethode Wat is een vignet? Attributen: Techniek, Beelddiagonaal en Prijs Niveaus: LCD/CRT; 54/82/107; 299/399/499 Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 7 7

Vooronderzoek: Onderzoeksmethode Bepaling attributen Aan de hand van gesprekken met “experts” en literatuur is een lijst gemaakt van mogelijke attributen Isolatiegraad Technische maatregelen Investeringskosten Terugverdientijd Comfort Ingreep in woning Tijdsduur werkzaamheden Onderhoud Woningvergroting Gedrag Waardestijging woning Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 8 8

Vooronderzoek: Onderzoeksmethode Bepaling attributen Workshop Rigoureus 15 december 2008 Ir. Rogier Donkervoort (TNO) Ir. Frans Koene (ECN) Ir. Ragna Clocquet (DHV) Ir. Guus de Haas (TU Delft) Dr. Clarine van Oel (TU Delft) Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 9 9

Enquête: Operationalisatie Full Factorial 3 x 3 x 3 x 3 x 3 x 2= 486 unieke combinaties Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Fractional Factorial (SAS design) 36 keuzesets 72 vignetten Enquête: 3 blokken van 12 keuzesets Energiebesparing in de bestaande bouw 10 10

Enquête: Operationalisatie Attribuut 1: Isolatiegraad High: Compleet nieuw prefab gevel en dak Medium: Pleisterwerk gevelisolatie en na-isolatie dak aan binnenzijde Light: Spouwisolatie gevel Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 11 11

Enquête: Operationalisatie Attribuut 2: Technische maatregelen Zonering: Woning wordt opgesplitst in verschillende delen met verschillende temperaturen Warmtepomp: Koelen in zomer, verwarmen in winter Zonneboiler: Verwarmen van tapwater Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 12 12

Enquête: Operationalisatie Attribuut 3: Terugverdientijd 3-7 jaar 4-17 jaar 14-21 jaar Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Attribuut 4: Comfort Geen verandering Plaatsing van dakkapel Aanbouw over 2 verdiepingen Energiebesparing in de bestaande bouw 13 13

Enquête: Operationalisatie Attribuut 5: Overlast tijdens werkzaamheden 1 maand in rommel 1 maand uit huis Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Attribuut 6: Gedrag Geen verandering Vervangen van witgoed door A++ witgoed apparatuur Wasdroger eruit Energiebesparing in de bestaande bouw 14 14

Enquête: Operationalisatie Voorbeeld 1 Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Attributen zijn gecombineerd in 1 vignet. 1 set bestaat uit 2 vignetten Elk blok bestaat uit 12 sets Energiebesparing in de bestaande bouw 15 15

Enquête: Operationalisatie Voorbeeld 2 Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 16 16

Enquête: Uitgave Onderdelen Naast vignetten ook directe vragen over: Informatie over de woning Renovatie van de woning EPBD Vignettenenquête Achtergrond informatie Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 17 17

Vereniging Eigen Huis (VEH) Enquête: Uitgave Vereniging Eigen Huis (VEH) Gegevens over definitieve enquête: Datum: 3 april 2009 tot en met 15 april 2009 Doelgroep: Leden van Vereniging Eigen Huis die geabonneerd zijn op de nieuwsbrief Totale steekproef: Ongeveer 135.000 Aantal respondenten: 2373 (1.8%) Aantal afgeronde enquêtes: 1565 Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 18 18

Resultaten: Vignettenanalyse hoofdeffecten Analyse in SAS: 37.416 waarnemingen (1559 resp. x 12 sets x 2 vignetten) Significantieniveau 5% Weergave in utiliteit (waardering) Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 19 19

Resultaten: Vignettenanalyse hoofdeffecten Analyse in SAS: Attributen met de hoogste waardering Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 20 20

Resultaten: Vignettenanalyse hoofdeffecten Analyse in SAS: Attributen met de hoogste waardering Attributen met een positieve waardering Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 21 21

Resultaten: Toetsing attribuutniveau`s Isolatiegraad Respondenten hebben een sterke voorkeur voor Light t.o.v. High (utiliteit=0.26) Verschil tussen Medium en High is vrij klein (utiliteit=0.07) Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Technische maatregelen Warmtepomp heeft een zeer hoge waardering (0.52) Zonneboiler heeft een matige waardering (0.24) Zonering heeft zeer lage waardering Energiebesparing in de bestaande bouw 22 22

Resultaten: Toetsing attribuutniveau`s Terugverdientijd 3-7 jaar heeft een zeer hoge waardering (1.09) 7-14 jaar heeft een matige waardering (0.76) Terugverdientijd van 14-21 jaar is onacceptabel Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Comfort (woningvergroting) Vergroting van de woning leidt tot een aanzienlijke verbetering van waardering Waardering dakkapel= 0.37 Waardering uitbouw over 2 verdiepingen= 0.43 Energiebesparing in de bestaande bouw 23 23

Resultaten: Toetsing attribuutniveau`s Overlast tijdens werkzaamheden In directe vragen is 11% bereidt de woning te tijdelijk te verlaten Een maand uit huis heeft een zeer negatieve waardering (-0.45) Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Gedrag Het wegdoen van de droger heeft geen draagvlak Het vervangen van witgoed door A++ label witgoed heeft een opmerkelijk hoge waardering (0.72), meer dan helemaal niets doen (0.33) Energiebesparing in de bestaande bouw 24 24

Resultaten: Eerste orde interacties Wat is een interactie effect? Invloed van attributen onderling Invloed van externe factoren (bijv. leeftijd en inkomen) Significantieniveau van 1% Bij de interacties is niet de waardering weergegeven, maar de kans dat het alternatief is gekozen. Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 25 25

Resultaten: Eerste orde interacties Attributen: Terugverdientijd met technische maatregelen Terugverdientijd met comfort Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 26 26

Resultaten: Eerste orde interacties Externe factoren: Comfort en leeftijd Comfort en huishoudsamenstelling Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 27 27

Resultaten: Eerste orde interacties Milieubewustzijn: A.d.h.v. een schuifbalk is respondenten gevraagd waar ze meer waarde aan hechten, welvaart of klimaat Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 28 28

Resultaten: Representativiteit Milieubewustzijn: A.d.h.v. een schuifbalk is respondenten gevraagd waar ze meer waarde aan hechten, welvaart of klimaat Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 29 29

Resultaten: Conclusie Eigenaar-bewoner geeft de voorkeur aan isolatiegraad Light, de attribuutniveau`s High en Medium zijn waarschijnlijk te ingrijpend Zonering heeft een lage waardering, respondenten geven de voorkeur aan zonneboiler en met name warmtepomp Een terugverdientijd van 14-21 is niet acceptabel Woningvergroting en warmtepomp leidt tot een hogere acceptatie van langere terugverdientijden Respondenten willen duidelijk in hun huis blijven tijdens een ingrijpende verbouwing Het attribuutniveau “A++label witgoed” heeft een opmerkelijk hoge waardering, zelfs meer dan niets doen Het wegdoen van de droger is geen optie Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 30 30

Aanbevelingen: Energiebesparingsconcepten Isolatiegraad High lijkt te extreem (overlast en complexiteit) om verder doorontwikkeld te worden Nader onderzoek om waardering van isolatiegraad Medium te verbeteren door een metselwerk buitenblad terug te plaatsen i.p.v. pleisterwerk Het toepassen van warmtepompen en/of zonneboilers in concepten, zonering is geen aantrekkelijke optie Nader onderzoek om de overlast tijdens aanbrengen van warmtepomp te reduceren Een terugverdientijd van 14-21 is niet acceptabel, TVT van 7-14 jaar lijkt acceptabel door woningvergroting of plaatsing van warmtepomp Woningvergroting vergroot draagvlak voor concepten, is wel afhankelijk van levensfase Concepten aanbieden in gefaseerde aanpak om overlast voor bewoner te verkleinen Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Energiebesparing in de bestaande bouw 31 31

Zijn er nog vragen? SLOT Energiebesparing in de bestaande bouw 32 32 Introductie Vooronderzoek Enquête Resultaten Aanbevelingen Zijn er nog vragen? Energiebesparing in de bestaande bouw 32 32