Thema Palliatieve zorg H.P.M. Verdonk Fysiotherapeut UMCU NVFG Najaarscongres 2010 Kanker bij ouderen Thema Palliatieve zorg H.P.M. Verdonk Fysiotherapeut UMCU Docent fysiotherapie HU

Titel van uw bijdragen Palliatieve zorg Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van het leven verbetert van patiënten en hun naasten die te maken hebben met een levensbedreigende aandoening, door het voorkomen en het verlichten van lijden door middel van vroegtijdige signalering en zorgvuldige beoordeling en het behandelen van pijn en andere problemen van lichamelijke, psychosociale en spirituele aard. WHO 2002 NVFG Najaarscongres 2010 Kanker bij ouderen 2

Continuüm van zorg voor mensen met kanker of andere progressieve aandoening revalidatie en rehabilitatie curatieve zorg terminale zorg kwaliteit van rouwen en sterven palliatieve zorg bestrijding symptomen kwaliteit van leven rouw- begelei- ding ondersteunende zorg diagnose dood

Titel van uw bijdragen Veranderingen Soms is scheidslijn curatie naar palliatie niet duidelijk De lengte van leven neemt toe tijdens de palliatieve zorg NVFG Voorjaarscongres 2010 Door de lijnen heen 4

Informatie als aanvulling op de diagnose?? Titel van uw bijdragen Informatie als aanvulling op de diagnose?? Welke informatie wilt u kennen van de verwijzer voordat u kennismaakt met de patient NVFG Voorjaarscongres 2010 Door de lijnen heen 5

Palliatief redeneren (Theunissen,2006) Titel van uw bijdragen Palliatief redeneren (Theunissen,2006) Stap 1: in kaart brengen problematiek Stap 2: vat problematiek en beleid samen Stap 3: maak afspraken over evaluatie van beleid Stap 4: stel beleid zo nodig bij NVFG Voorjaarscongres 2010 Door de lijnen heen 6

Anamnese/onderzoek?? Vorm en functie Activiteiten Participatie Titel van uw bijdragen Anamnese/onderzoek?? Vorm en functie Activiteiten Participatie Omgevingsfactoren Persoonlijke factoren NVFG Voorjaarscongres 2010 Door de lijnen heen 7

Aandachtspunten anamnese/onderzoek Titel van uw bijdragen Aandachtspunten anamnese/onderzoek Betrek mantelzorg al in anamnese en onderzoek Beoordeel meer mogelijkheden dan onmogelijkheden Bewaak de autonomie van de patient Geef ruimte voor een brede inventarisatie bijv. Meerdere symptomen bespreken Krijg een beeld van de andere hulpverleners NVFG Voorjaarscongres 2010 Door de lijnen heen 8

Overweeg gebruik meetinstrumenten Titel van uw bijdragen Overweeg gebruik meetinstrumenten ESAS (items koppelen aan NRS) Mantelzorg: Caregiver Strain Index(CSI), Caregiver Reaction Assessment(CRA) Kinesiofobie(TAMPA) Hospital Anxiety and depression scale(HAD) 6 minuten looptest www.meetinstrumentenpalliatievezorg.nl NVFG Voorjaarscongres 2010 Door de lijnen heen 10

Palliatief redeneren (Theunissen,2006) Titel van uw bijdragen Palliatief redeneren (Theunissen,2006) Stap 1: in kaart brengen problematiek Stap 2: vat problematiek en beleid samen Stap 3: maak afspraken over evaluatie van beleid Stap 4: stel beleid zo nodig bij NVFG Voorjaarscongres 2010 Door de lijnen heen 11

Invulling Stel werkhypothese op Beleidsoverwegingen: Titel van uw bijdragen Invulling Stel werkhypothese op Beleidsoverwegingen: Prioritering symptomen Aard problematiek Situatie patient Organisatie zorg Omschrijf doel behandeling Stel behandelplan op NVFG Voorjaarscongres 2010 Door de lijnen heen 12

Concreet PATIENT EN FYSIOTHERAPEUT: Titel van uw bijdragen Concreet PATIENT EN FYSIOTHERAPEUT: Groeperen actieve versus passieve problemen PATIËNT: Rangschikking op te lossen problemen FYSIOTHERAPEUT: Groeperen van gerelateerde problemen NVFG Voorjaarscongres 2010 Door de lijnen heen 13

Behandelplan ???????? 4 minuten in tweetallen Titel van uw bijdragen NVFG Voorjaarscongres 2010 Door de lijnen heen 14

Palliatief redeneren (Theunissen,2006) Titel van uw bijdragen Palliatief redeneren (Theunissen,2006) Stap 1: in kaart brengen problematiek Stap 2: vat problematiek en beleid samen Stap 3: maak afspraken over evaluatie van beleid Stap 4: stel beleid zo nodig bij NVFG Voorjaarscongres 2010 Door de lijnen heen 15

Stap 3: evaluatie Meet effect aan de hand van klachten en welbevinden Titel van uw bijdragen Stap 3: evaluatie Meet effect aan de hand van klachten en welbevinden Overweeg gebruik meetinstrumenten Spreek af door wie en wanneer het effect gemeten wordt Evalueer snel in de tijd, gezien verandering in de tijd NVFG Voorjaarscongres 2010 Door de lijnen heen 16

Stap 4: stel beleid zo nodig bij en evalueer Titel van uw bijdragen Stap 4: stel beleid zo nodig bij en evalueer Effect goed Blijf periodiek evalueren Effect beperkt Of accepteren of terug naar een vorige stap Geen effect NVFG Voorjaarscongres 2010 Door de lijnen heen 18

Titel van uw bijdragen Dossiervoering Het gebruik van een bij de patient aanwezig schriftelijk zorgdossier, dat door de hulpverleners adequaat wordt bijgehouden, verbetert de coordinatie en daardoor de kwaliteit van de zorg. NVFG Voorjaarscongres 2010 Door de lijnen heen 19

Problemen in de palliatieve fase Titel van uw bijdragen Problemen in de palliatieve fase Vermoeidheid Pijn Immobiliteit (Lymf)oedeem NVFG Voorjaarscongres 2010 Door de lijnen heen 20

Titel van uw bijdragen Palliatieve kennis Bij wervelmetastase ongeveer 20% kans op myelumschade Meestal partiele uitval Circa 1400 patiënten per jaar pathologische dwarslaesie;200 traumatische dwarslaesies per jaar Radiotherapie helpt bij snelle interventie NVFG Voorjaarscongres 2010 Door de lijnen heen 21

Traumatische versus pathologische dwarslaesie Titel van uw bijdragen Traumatische versus pathologische dwarslaesie - revalidatiecentrum versus thuis - trainer versus coach - vorm/functie versus activiteiten - compensatie versus aanpassing - hoge versus lage intensiteit NVFG Voorjaarscongres 2010 Door de lijnen heen 22

De palliatieve fysiotherapie Titel van uw bijdragen De palliatieve fysiotherapie Wens van de patiënt staat centraal Meer coach dan trainer Meer op activiteiten en sociale deelname gericht Samenwerking met mantelzorg en andere disciplines Compensaties en aanpassingen Meelevend, niet meelijdend NVFG Voorjaarscongres 2010 Door de lijnen heen 23

Massage Pijn (Ernst,2009) Misselijkheid (Wilkinson,2008) Titel van uw bijdragen Massage Pijn (Ernst,2009) Misselijkheid (Wilkinson,2008) Slaapproblemen (Soden,2004) Angst (Cassileth,2004) Somberheid: tegenstrijdige uitkomsten NVFG Voorjaarscongres 2010 Door de lijnen heen 24

Ontspanningsoefeningen Titel van uw bijdragen Ontspanningsoefeningen Pijn (Anderson, 2006) Angst (Antoni,2009) Vermoeidheid (Jacobsen,2002) Somberheid (Targ,2002) Misselijkheid en braken (Yoo,2005) Kortademigheid (Bausewein,2008) NVFG Voorjaarscongres 2010 Door de lijnen heen 25

Nevenpathologie Lymfesysteem Veneus systeem Huid Skelet Zenuwstelsel Titel van uw bijdragen Nevenpathologie Lymfesysteem Veneus systeem Huid Skelet Zenuwstelsel Vitale organen: lever, hart, longen en hersenen Gewicht NVFG Voorjaarscongres 2010 Door de lijnen heen 26

SKELET(85%) Wervelkolom Ribben en sternum Scapula en humerus Titel van uw bijdragen SKELET(85%) Wervelkolom Ribben en sternum Scapula en humerus Bekken en femur Invloed pijn, immobiliteit, compensatie en (loop)hulpmiddelen op het oedeem NVFG Voorjaarscongres 2010 Door de lijnen heen 32

VITALE ORGANEN Lever: ascites Hart: decompensatio cordis Titel van uw bijdragen VITALE ORGANEN Lever: ascites Hart: decompensatio cordis Longen: desaturatie Hersenen: hemibeeld, vegetatieve schors Invloed op oedeem, mobiliseren en in mindere mate pijn, conditie NVFG Voorjaarscongres 2010 Door de lijnen heen 35

autorijden mogelijk Brochure CBR (2009): Titel van uw bijdragen autorijden mogelijk Brochure CBR (2009): Codeine: tot 20 mgr daags geen invloed; meer dan 20 mgr na 14 dagen Opioiden: na 14 dagen stabiele dosis Meeste antidepressiva en antiepileptica zonder problemen NVFG Voorjaarscongres 2010 Door de lijnen heen 39

wwwwwwwwwwwweetjes www.oncoline.nl www.pallialine.nl www.cbo.nl Titel van uw bijdragen wwwwwwwwwwwweetjes www.oncoline.nl www.pallialine.nl www.cbo.nl Palliatieve zorg. Richtlijnen voor de praktijk(2010) NVFG Voorjaarscongres 2010 Door de lijnen heen 40