Taalbeleid: een must voor iedereen? Kris Van den Branden Centrum voor Taal en Onderwijs – KU Leuven

Valkuilen voor taalbeleid Taalbeleid is een opdracht voor de directie. Taalbeleid is een zaak voor taalspecialisten. Taalbeleid staat en valt met een taalbeleidsplan. Taalbeleid gaat in de eerste plaats over taalcorrectheid. Taalbeleid heeft vooral met regels en reglementen te maken. Taalbeleid is de zoveelste 'extra' voor onze werking.

Hamvraag voor taalbeleid Hoe gaan wij om met taal in onze werking? Welke gevolgen heeft dat voor de participatie en ontwikkeling van onze doelgroep?

Wat is taalbeleid? = de structurele en strategische poging van een schoolteam om de onderwijspraktijk aan te passen aan de taalleerbehoeften van de leerlingen/studenten met het oog op het bevorderen van hun ontwikkeling (in functie van relevante doelen) en het verbeteren van hun onderwijsresultaten. (Van den Branden, 2010. Handboek taalbeleid basisonderwijs. Leuven: ACCO)

Wat is taalbeleid? = de structurele en strategische poging van een team om haar dagelijkse werking aan te passen aan de taal(leer)behoeften van de doelgroep met het oog op het bevorderen van hun participatie en ontwikkeling (in functie van relevante doelen) en het verbeteren van de kwaliteit van de werking.

Een zaak voor taalspecialisten? “Taalverwerving is onlosmakelijk verbonden met ontwikkeling op veel andere domeinen: socio- emotionele ontwikkeling, motorische, mentale en fysieke ontwikkeling, ... Wie dat in het achterhoofd houdt, heeft de rit al voor de helft uitgereden. Wie de banden met de andere ontwikkelingsdomeinen doorknipt en te eenzijdig op taal wil focussen, verarmt de taalleeromgeving.” (Handboek taalbeleid basisonderwijs, p. 86)

De Standaard online, 24 maart 2011 "Les Boromites noemen de jongeren zichzelf, naar hun sociale woonwijk in Schaarbeek. Zeven jongens en vier meisjes tussen veertien en achttien jaar kregen de kans om in een lokaaltje in hun woonblok radio te leren maken en reportages voor de jongerenzender Radio KIF in elkaar te boksen. Zij kregen daarbij hulp van twee animatoren van de Franstalige vzw Gsara."

Taalstimulerend jeugdbeleid “Leerlingen van het secundair onderwijs ontwerpen, samen met de toeristische en cultuurdienst van de gemeente, een digitale folder die op een eigentijdse manier toont welke troeven de gemeente voor de jeugd heeft. De folder komt op de website van de gemeente. Tevens doen de jongeren een aantal voorstellen op het vlak van infrastructuur, cultuurprogrammering, sportfaciliteiten e.d. die ervoor kunnen zorgen dat de gemeente nog aantrekkelijker wordt voor de jeugd. Deze voorstellen worden besproken met de coördinator van het jeugdbeleid.” (uit Van den Branden, 2010)

Sleutelwoorden voor taalstimulering INTERACTIE INTERESSE AUTONOMIE RELATIE VERBINDINGEN

Bernard, 2004 “At a time when the traditional structures of caring have deteriorated, schools must be places where teachers and students live together, talk with each other, take delight in each other’s company. My guess is that when schools focus on what really matters in life, the cognitive ends we now pursue so painfully and artificially will be achieved somewhat more naturally… It is obvious that children will work harder and do things – even odd things – for people they love and trust” (p. 84)

Citaat 3: Kansen tot participatie “Taalleren hangt uiteindelijk niet af van een paar supermomenten, maar van de aaneenschakeling van duizenden kleine interacties….” (Handboek taalbeleid basisonderwijs, p. 296)

Thuistaal als socio-emotionele factor Positief omgaan met thuistaal bevordert: welbevinden en betrokkenheid identiteitsontwikkeling de kans dat emotionele kloof tussen thuis-werking verkleint ( cf. Thuistaal-project Gent, eindrapport)

Thuistaal als steiger voor interactie en leren “When students are given the opportunity to develop academically and cognitively through both their primary language and a second language, this accelerates their learning. But when students are denied use of their primary language in school, they lose several years of cognitive and academic growth while focussing on acquiring the second language, and we find that very few can make up the lost time… ” (o.a. Thomas & Collier, 2000: 32; Garcia, 2002, Baker, 2006)

Prentenboeken aan huis De ouders van Öznur lezen een prentenboek thuis in het Turks voor. De volgende dag wordt hetzelfde prentenboek in de kleuterklas in het Nederlands verteld. Omdat Öznur de verhaallijn al kent, kan ze veel meer aandacht geven aan de Nederlandse woorden waarin het verhaaltje wordt verteld.

Taalbeleid als proces Taalbeleid gaat over een werking die zichzelf op het vlak van taal in vraag stelt en ernaar streeft om beter te doen. Als het streven stilvalt, is het taalbeleid dood.

Doelstellingen/acties op 3 niveaus Doelgroep Teamleden Werking Wat moet onze doelgroep beter (met taal) kunnen doen om meer van onze werking te profiteren? Wat moeten onze medewerkers daartoe beter/anders met taal kunnen doen? Wat moet onze werking daartoe beter/anders doen om de doelstellingen op team – en doelgroepniveau te halen?

Procesmatige tips Betrek cruciale stakeholders van in den beginne bij het denk- en doeproces. Informeer alle partijen uitvoerig over de doelstellingen, acties en verloop van het taalbeleid. Werk vanuit duidelijke doelstellingen. Benadruk geboekte successen. Denk vanuit sterktes en troeven die omgevingen bieden, en voer van daaruit een positief, ambitieus, eigen-zinnig taalbeleid. Combineer top-down denkwerk en impulsen met bottom-up werk aan de basis.

Procesmatige tips (2) Werk met een kernteam of actieve regisseur, en vanuit duidelijke doelstellingen en finaliteiten. Zet waar nodig externe expertise in, en leer van ervaringen van andere gemeenten en regio's. Evalueer permanent hoe acties verlopen, en stuur bij waar nodig.

Het beste taalbeleid… Succes in taalbeleid staat en valt met het onwrikbare geloof dat alle mensen een enorm talig potentieel en een enorme “leer-kracht” hebben op talig vlak! Succes in taalbeleid staat en valt met het onwrikare geloof dat teams een enorme sociale kracht hebben om hun werking te verbeteren.

Verder lezen? Van den Branden, K. (2010). Handboek taalbeleid basisonderwijs. Leuven: ACCO. Bogaert, N. & Van den Branden, K. (2011). Handboek taalbeleid secundair onderwijs. Leuven: ACCO. Van den Branden, K. (2010). Taalbeleid in het kwadraat. Krijtlijnen voor een taalstimulerend jeugdbeleid op gemeentelijk niveau. In Lerende Gemeente, Gids voor flankerend onderwijsbeleid, 3/1.