Roken op fuiven: wat mag en wat mag niet?

Relevante wetgeving Het rookverbod in openbare plaatsen en bijkomende voorwaarden zijn vastgelegd in de volgende Koninklijke Besluiten: 1. KB van 13/12/05 tot het verbieden van roken in openbare plaatsen (aangepast in juli 06). 2. MB van 4/07/06 tot vaststelling van de voorwaarden waaraan de installatie van een rookafzuigingsysteem of een verluchtingssysteem moet voldoen in openbare plaatsen. 3. MB tot vaststelling van het rookverbodsteken voor openbare plaatsen. Het KB van 2005 en de wijziging in juli 06 bepalen een ruimer rookverbod dan voorheen. Toch was er al een rookverbod in plaatsen waar kinderen of schoolgaande jeugd worden opgevangen, gehuisvest of verzorgd sinds begin jaren negentig. Als algemeen principe geldt: er is een rookverbod in openbare lokalen, met uitzondering van sommige horecazaken zoals een drankgelegenheid (zie verder) en een frietkraam. Restaurants en andere horeca-gelegenheden mogen een (afgesloten) rookkamer inrichten.

Begrippenkader - definitie Wat is een openbare plaats? Het KB van 2005 verbiedt roken in gesloten plaatsen die voor het publiek toegankelijk zijn. Onder een gesloten plaats wordt verstaan: een plaats die “door wanden afgesloten is van de omgeving en voorzien is van een plafond”. Tenten zijn dus ook gesloten plaatsen, tenzij minimum twee wanden volledig open zijn. Een plaats toegankelijk voor het publiek is een "plaats waarvan de toegang niet beperkt is tot de gezinssfeer". Culturele centra, winkels, sportinfrastructuur, ziekenhuizen, parochiezalen, hotels, jeugdhuizen,… zijn dus openbare plaatsen of “gesloten plaatsen die voor het publiek toegankelijk zijn”. Ook locaties waar enkel leden van een privé-club samenkomen zijn dus ‘publiek’.

Horeca Er is een uitzonderingsmaatregel voor drankgelegenheden. Zij vallen niet onder het rookverbod, maar moeten wel voldoen aan de voorwaarden opgelegd in het KB van 13 december 2005. Maar wat is nu precies een drankgelegenheid? Een drankgelegenheid is een "inrichting waar de belangrijkste (3) en permanente activiteit (2) eruit bestaat dranken, waaronder dranken met ethylalcohol (1) aan te bieden voor consumptie ter plaatse, zonder dat het aanbieden van die dranken moet samenhangen met de consumptie van een bereide maaltijd".

(1) Dranken met ethylalcohol Het schenken van dranken met ethylalcohol is een voorwaarde om als drankgelegenheid te worden aanzien. ‘Dranken met ethylalcohol’ zijn beter gekend als ‘sterke dranken’. Om deze dranken te mogen schenken heb je een sterkedrankvergunning nodig, afgeleverd door de gemeente. Op plaatsen waar men geen permanente sterkedrankvergunning heeft, geldt er dan ook sowieso een algemeen rookverbod.  Er is geen enkele uitzondering mogelijk. Horeca-zaken en werkgevers kunnen wel een aparte rookkamer inrichten. In andere openbare plaatsen mag er geen rookkamer ingericht worden. (2) Permanente activiteit Volgens de wetgeving kunnen enkel plaatsen waar de “belangrijkste en permanente activiteit eruit bestaat dranken aan te bieden” aanzien worden als drankgelegenheid. Het is relatief eenvoudig om te beoordelen of het aanbieden van dranken in de door jouw geviseerde locatie een ‘permanente’ activiteit is. Dit betekent immers concreet dat er in die ruimte steeds drank geschonken wordt. Maken er diverse verenigingen gebruik van de locatie voor de organisatie van zeer diverse activiteiten (verbruikszaal, tentoonstellingsruimte, sportruimte, vergaderruimte, fuifruimte,…)? Dan kan je stellen dat de drankverkoop geen permanente activiteit meer is. Dit ‘polyvalent’ gebruik van de ruimte brengt automatisch een rookverbod met zich mee.

(3) Belangrijkste activiteit Inschatten of het de belangrijkste activiteit van de locatie is om dranken te schenken, lijkt complexer. Technisch bekeken is het bieden van dranken inderdaad vaak de belangrijkste activiteit. Maar de doelstelling van de meeste culturele infrastructuur is niet om dranken te schenken, wel om ontmoetingskansen te bieden, cursussen te laten plaatsvinden. Als het publiek in de hoofdzaak komt voor andere activiteiten dan het verbruiken van dranken dan is er geen sprake van een drankgelegenheid.

Welke voorzieningen moet men nemen? Locatie met rookverbod Je moet de volgende stappen ondernemen om aan het rookverbod te voldoen: Het zichtbaar ophangen van de nodige pictogrammen is een eerste noodzakelijke stap. Het is echter niet voldoende pictogrammen alleen aan de ingang aan te brengen. Zorg voor voldoende (aan de ingang en minimum één pictogram per muur) en voldoende grote pictogrammen (minimaal 9cm diameter, groter voor grote lokalen). De aanwezigheid van asbakken valt niet te rijmen met een algemeen rookverbod. Asbakken plaatsen, betekent dat je de bezoekers aanzet om te roken, ook in een inkomsas.

Medewerkers kunnen vanwege hun voorbeeldfunctie vanzelfsprekend binnen niet roken. Neem het rookverbod op in het huurcontract van de locatie. Het  rookverbod geldt altijd, ook wanneer de locatie gehuurd wordt om een feest te geven. Sigarettenautomaten mogen wel in rook-vrije plaatsen staan. Sigarettenautomaten worden niet aanzien als elementen die laten geloven dat roken toegestaan is. Een uitbater van een drankgelegenheid in een gesloten openbare plaats waar krachtens artikel 2 een rookverbod geldt, kan in geen geval een aanvraag tot afwijking indienen. Dit is meer bepaald het geval voor cafés en bars in ziekenhuizen, sportzalen, speelzalen voor kinderen, culturele centra, expositieruimtes, enz. die niet afgesloten zijn van de hoofdruimte door wanden, noch voorzien zijn van een plafond. In deze instellingen geldt dus een totaal rookverbod.

De locatie zonder rookverbod Meer bepaald gaat het hier om drankgelegenheden, plaatsen waar dranken met ethylalcohol voor onmiddellijke consumptie worden aangeboden, zonder samen te gaan met bereide maaltijden. Concreet worden hiermee cafés, bars, nachtclubs, discotheken, casino's... bedoeld. Het roken is toegestaan volgens het KB, onder de voorwaarden hierna gespecificeerd, maar de uitbater kan er altijd voor kiezen om rookvrij te gaan (roken toestaan is geen verplichting).

Indien de ruimte groter is dan 50m²: Indien de ruimte kleiner is dan 50m²: Je bent dan niet verplicht een aparte rokerszone te voorzien, maar moet wel een rookafzuiginstallatie of luchtverversingssysteem met voldoende capaciteit installeren. Indien de ruimte groter is dan 50m²: Er moet een rook-vrijezone van meer dan 50% van de totale consumptie-oppervlakte zijn, duidelijk aangeduid met rookverbodstekens, en zonder asbakken. de rokers-zone is maximaal 49% van de totale consumptie-oppervlakte, en is duidelijk aangeduid. de rokers-zone moet zodanig ingericht zijn dat de ongemakken van de rook ten opzichte van de niet-rokers maximaal verminderd worden. Zo mag de rokersruimte geen doorgangsruimte zijn. Er moet een rookafzuigsysteem of een luchtverversingssysteem van voldoende capaciteit in werking zijn. Een afgesloten tent wordt aanzien als een afgesloten ruimte. Indien er permanent, en als belangrijkste activiteit drank wordt geschonken, waaronder sterke drank, dan is de tent een drankgelegenheid. Men kan dan een rokerszone kunnen installeren, op voorwaarde dat er voldoende ventilatie of luchtzuivering geÏnstalleerd wordt, en een duidelijk aangeduide rookvrije zone is van meer dan de helft van de oppervlakte… soms niet evident. Je kan altijd kiezen voor een rookvrije tent.

inspectie en bekeuring Controle op de naleving van deze wet kan gebeuren door politie en controleurs/ inspecteurs van het Voedselagentschap en van de dienst Inspectie Consumptieproducten (Volksgezondheid). Zij kunnen optreden tegen overtredingen met waarschuwingen of proces-verbaal, en het opleggen van boetes. Het voedselagentschap controleert de 'gewone' horecazaken (niet in openbare gebouwen). De dienst Inspectie Consumptieproducten controleert openbare gebouwen, en de horeca in openbare gebouwen (winkelgalerij, ziekenhuis, aan sportinfrastructuur, …). Zowel de verantwoordelijke van een openbaar lokaal als de roker kunnen beboet worden. Uiteraard is roken in een plaats waar dat niet mag een overtreding. Ook het niet nemen van de nodige maatregelen om het rookverbod te doen naleven (rookverbodstekens plaatsen, asbakken wegnemen, klanten informeren), wordt als een overtreding beschouwd. Ook in plaatsen waar roken toegestaan is, kunnen er overtredingen gebeuren, bijvoorbeeld bij onvoldoende debiet van een rookafzuigsysteem. De boetes gaan van € 150 tot € 1500.

Bijzondere gevallen gezinsfeesten De controledienst kan een voorafgaandelijke controle verrichten (nagaan of rookverbodstekens zijn aangebracht). De controledienst verricht geen controle op de rookreglementering tijdens het feest, gezien het privé-karakter van deze gebeurtenissen. De zaalverhuurder kan in de huurovereenkomst opnemen dat er een rookverbod van kracht is.

Fuiven in de praktijk Gemeentelijke zaal, verhuurde zaal, feestzaal Indien de zaal gebruikt wordt voor verschillende evenementen (kaartavond, theatervoorstelling, concert, familiefeest, tentoonstellingsruimte, fuif,...), dan gaat het om een polyvalente zaal. In dit type zaal geldt steeds het rookverbod, ook wanneer er een fuif plaats vindt! (de drankconsumptie is geen permanente activiteit in de zaal). Als verantwoordelijke van een zaal moet je dan: het rookverbod aangeven met de bij wet vastgelegde pictogrammen (rode verbodsteken van minimaal 9 cm diameter) aan de ingang van het gebouw en in de lokalen de asbakken wegnemen (geen asbakken in een ‘sas’, enkel buiten) de klanten informeren over het rookverbod, bv. door in het huurcontract te zetten dat er steeds een rookverbod geldt in de zaal.

Wanneer de feestzaal (of –tent) als belangrijkste en permanente activiteit het verbruik van dranken en snacks heeft, en wanneer permanent sterke drank wordt geschonken, dan kan de zaal of tent als drankgelegenheid beschouwd worden. Er mag dan een rokerszone ingericht worden, onder de voorwaarden hierboven beschreven (aangeduide, rookvrije zone van meer dan 50%, voldoende rookafzuiging). Wanneer in de feestzaal dranken en maaltijden worden verbruikt, gaat het eerder om een horeca-inrichting van het type ‘restaurant’: er geldt een rookverbod, maar er mag een rookkamer ingericht worden.

Fuiven in tenten Volgens de wet wordt een tent gezien als een 'gesloten plaats', dus afgesloten door wanden en plafond en mag er niet gerookt worden. Voor een rechthoekige tent geldt: 3 of 4 gesloten zijwanden en dakzeil: de tent wordt beschouwd als een lokaal. Men dient de regels van de openbare lokalen te volgen (te vergelijken met een fuifzaal). 0 tot 2 gesloten zijwanden en dakzeil: de tent is geen lokaal, maar wordt beschouwd als ‘open lucht’. Roken is dan toegelaten.

Jeugdhuizen Een jeugdhuis wordt niet als drankgelegenheid (of horeca-inrichting) beschouwd, omdat het schenken van drank (of eten) niet de belangrijkste, permanente activiteit is. De nadruk ligt eerder op ontmoeting, vorming, … . In jeugdhuizen geldt dus het rookverbod. Er mag ook geen rookkamer ingericht worden (geen horeca-inrichting). Ook hier geldt dat het rookverbod voldoende moet aangegeven worden (pictogrammen, geen asbakken). Wanneer effectief permanent sterke drank geschonken wordt (alleen een vergunning hebben is niet genoeg), kan dit een aanwijzing zijn dat het aanbieden van drank de belangrijkste, permanente activiteit is (jeugdcafé in plaats van jeugdhuis), en dat het eventueel om een drankgelegenheid of horeca-inrichting gaat, waar een rokerszone of rookkamer kan worden ingericht.

De rookvrije fuif Bij een fuif met veel volk is niet mogelijk om iedere roker op het verbod te wijzen. Het duidelijk aangeven van het rookverbod is een begin, maar meestal onvoldoende om de rokers te overtuigen. Daarom zijn informatie- en sensibilisatiecampagnes zo belangrijk. Je kan de fuif aankondigen en afficheren als een rookvrije fuif, en een aantal keer laten omroepen dat rokers verzocht worden om hun sigaretje buiten op te steken. Voorzie dan best een plaats waar rokers buiten (eventueel onder afdak) kunnen staan. Bij voorkeur leid je de rokers naar de plaats die de minste hinder voor de buurt oplevert.

Veel gestelde vragen Mag men roken tijdens georganiseerde eetdagen in polyvalente ruimten? Neen, in polyvalente ruimten geldt steeds het rookverbod Mag men roken op fuiven waar cocktails (dus sterke drank) geschonken wordt? Afhankelijk van de plaats waar de fuif plaats vindt: - polyvalente zaal: altijd rookverbod - feestzaal waar ook maaltijden worden gereserveerd: rookverbod, maar rookkamer mag - drankgelegenheid: rokerszone en rookvrije zone kan ingericht worden (zie voorwaarden boven) - tent: indien de tent voldoet aan de definitie van drankgelegenheid, kan een rokerzone ingericht worden (zie voorwaarden boven), anders geld het rookverbod.

Meer info Website over het rookverbod in de horeca: www.roken-horeca.be Apf.inspection@health.fgov.be (vragen over het rookverbod of klachten over roken op openbare plaatsen) meldpunt@favv.be (klachten over roken in de horeca)