Schoolmanagement en Kwaliteitszorg ACADEMIEJAAR 2013-2014 Schoolmanagement en Kwaliteitszorg Les 2 Ondernemingsnummer  472217675 Erkend door het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming – instellingsnummer 941

schoolcultuur 1. het begrip ‘cultuur’ 2. cultuur van een organisatie 4. Belang van de schoolcultuur 5. Cultuurverandering…

Maar vooraf…. De PGE

Mijn leerwinst ? 1. Uitdaging – aandachtspunt/werkpunt/prioriteit dat ik mij stel vanuit ….. 4. Observeren verbeteringen leerlingresultaten Effecten van mijn actie REFLECTIE 2. Ontwikkelen nieuwe vaardigheden:INZICHTEN Cf cursus 1 – 2 - … 3. Aanbrengen veranderingen? ACTIES, INITIATIEVEN Professionalisering van leerkrachten Werner Bosman DPB-Gent

1. De voorstelling van de pge aan de jury is een meerwaarde… 2. Hoe heb ik die voorstelling voorbereid? Wat wou ik er zeker in tonen? 3. Ik voelde mij (on)tevreden na de voorstelling omdat….

3. Schoolcultuur Culture is the way we do things around here.

1.Waargenomen gedragsregels 2.Groepsnormen 3.Expliciete waarden 4.Formele filosofie 5.Spelregels 6.Klimaat 7.Veronderstelde vaardigheden 8.Denkwijzen 9.Gedeelde zingeving 10.Symbolen

De verschillende lagen in de cultuur van organisaties Artefacts, visible organizational structures and processes   de 'artefacten' en verstaat daaronder alle verschijnselen die men ziet, hoort en voelt wanneer men een nieuwe groep ontmoet met een onbekende cultuur. Alle visuele elementen als architectuur, inrichting, fysieke omgeving, taal en teken, gedragingen en uiterlijk en organisatorische processen 1,5,6 en 7: gedragsregels, spelregels, klimaat en veronderstelde vaardigheden.

De verschillende lagen in de cultuur van organisaties 2. Espoused values, strategies, goals, philosophies   de 'espoused values' ofwel de normen en waarden die men aanhangt. In organisaties zijn dat vaak normen en waarden die in eerste instantie door een opinieleider worden geventileerd. Wanneer dit succes blijkt te hebben, groeit de norm uit tot een groepsnorm. In dit stadium zijn deze normen nog bewust en expliciet, vaak in de vorm van uitgangspunten of professionele opvattingen.   de aspecten 3, 4 en 8: expliciete waarden, filosofie, denkwijzen en mentale modellen.

De verschillende lagen in de cultuur van organisaties 3. Basic underlying assumptions, unconscious, taken for granted beliefs, perceptions, thoughts and feelings gedeelde assumpties. De assumpties of aannames zijn zo vanzelfsprekend en vaststaand dat ze niet meer ter discussie staan. Op dit niveau is er ook niet veel verschil van mening in organisaties. Dit niveau is de bron van de cultuur. Op dit niveau heeftde cultuur haar ultieme macht. aspecten 2, 9 en 10: impliciete normen en waarden, gedeelde zingeving en symbolen die integratie bevorderen.  

Artefacts, visible organizational structures and processes Espoused values, strategies, goals, philosophies Basic underlying assumptions, unconscious, taken for granted beliefs, perceptions, thoughts and feelings

Karakteristieken van de cultuur van een organisatie er is overdracht; cultuur wordt aangeleerd: socialisatie; cultuur veroorzaakt gecoördineerd handelen; daardoor ontstaat een zekere structurele stabiliteit; een eveneens tot stabiliteit leidend principe is het modelleren of integreren van elementen in een groter (bindend) geheel (via bijvoorbeeld rituelen en gedragingen). Schein noemt deze integratie in zijn terminologie 'patterning’ het meest essentiële van cultuur.

Onderzoek naar de cultuur van een SCHOOL ? Als cultuur opgevat wordt als een innerlijk ideeënsysteem, dan gaat het in onderzoek om wat deze school is, waarvoor deze school staat. Dit levert beschrijvingen op van onderliggende ideeën, structuren... Als cultuur opgevat wordt als een socio-cultureel systeem, dan luidt de onderzoeksvraag: Welke cultuur heeft deze school? Dit onderzoekt hoe cultuur in de school tot stand komt en wat voor effecten deze heeft op de prestatie van de organisatie.

Onderzoek naar de cultuur van jouw school ? Hoe zou je het aanpakken ?

Onderzoek naar de cultuur van jouw school ? Onderzoek naar wat een school is Descriptief – een beschrijving Kwalitatief: “by walking around”, narratief, historisch, attitudes en (informeel) gedrag Metaforische clustering (Marx, Mahieu, Staessens, …)

Onderzoek naar de cultuur van jouw school ? Socio-cultureel systeem ( Aikin & Hopelin / Lemaire) Relatie met structuur, technologie, kwaliteit Documentanalyse (vb. mission statement, reglement, verslagen, …) Analyse van gedragsnormen, (effecten van) interventies, HRM, (participatieve) besluitvorming, betrokkenheid, leiderschap, …

De organisatiecultuur van scholen Artefacts, visible organizational structures and processes De dagelijkse omgang tussen leerkrachten en leerlingen - het waarneembare gedrag- kenmerken een bepaalde cultuur. - Het aanspreken van leerkrachten met 'u' en 'meneer' of 'meester' geeft een ander cultuurbeeld dan het tutoyeren van leerkrachten door de leerlingen. - Hetzelfde geldt voor het in de rij naar binnen gaan van klassen (groepen) versus het naar binnen gaan van een hele massa leerlingen tegelijk. Hier manifesteert de cultuur zich in het gedrag; in Scheins terminologie de artefacten.

De organisatiecultuur van scholen “Espoused values": met de mond beleden waarden en normen, 'de officiële filosofie van de school'. Deze waarden en normen zijn niet onbewust, men weet dat het zo behoort. Dit niveau van ideeën vindt men veelal in het officiële schoolwerkplan. Voorbeelden hiervan zijn (1) "de school besteedt ruime aandacht aan sociale vorming"; (2) "de school vindt multicultureel onderwijs belangrijk" en (3) "het onderwijs is gericht op een ononderbroken ontwikkelingslijn van kinderen". Deze ideeën zijn toetsbaar aan het gedrag: doet men ook werkelijk wat men beweert?

Aannames in het onderwijs: “De leerling staat centraal” ……………………………… Basic underlying assumptions, unconscious, taken for granted beliefs, perceptions, thoughts and feelings

De organisatiecultuur van scholen Scholen hebben eveneens (onbewuste) aannames ('taken for granted assumptions'). Van Hoewijk (1989) geeft enige voorbeelden: (l) "in het onderwijs gaat het bij ons uiteindelijk altijd om de leerling"; (2) "de docent zal nooit helemaal verdwijnen";(3) "als je het huiswerk afschaft heb je nooit genoeg tijd om de stof door te werken".

Mijn school is (was) een …….. Schoolculturen zijn vast te leggen door middel van het onderzoeken van gedragingen ("zo doen wij dat") en belevingen van praktijken, voorts door het onderzoeken van de waarden en normen (attitudes) die men hanteert ten opzichte van het onderwijs ("dat vinden wij": de officiële filosofie van de school) en ten slotte, voor zover communiceerbaar, het achterhalen van de aannames.

Cultuur als metafoor Staessens Familieschool Professionele instelling Living apart together Met als schoolhoofd: “grootvader” “architect” “figurant”

Cultuur als metafoor Devos Regelgerichte school Vakgerichte school Leerlinggerichte school

De regelgerichte school: «In dit type school krijgen de leerkrachten alleen zeggenschap over de methoden en de handboeken die ze gebruiken. De school is sterk bureaucratisch en hiërarchisch. De schoolleiding voert vooral uit wat van bovenaf is opgelegd en formuleert geen eigen schooldoelen. Er is geen overleg tussen de directie en de leerkrachten, noch tussen de individualistische leerkrachten onderling. In vernieuwingen en ouderparticipatie zien ze bedreigingen.» De vakgerichte school: «Dit type school richt zich meer op de afnemende klant: de werkgevers van de oud-leerlingen en het vervolgonderwijs. Naar de behoeften van de leerlingen zelf wordt amper gevraagd. Ook hier individualistische leerkrachten, die wel mee oordelen over het onderwijsaanbod. De besluitvorming blijft verder vooral een zaak van de directie.» De leerlinggerichte school: «Hier werken leerkrachten en directie beter samen. De directie betrekt de leerkrachten actief in een groter deel van het schoolbeleid: de missie en visie, de aankoop van didactisch materiaal, de verdeling van het lestijdenpakket, de bijscholingen, de evaluatienormen, reglementen, onderwijsvernieuwingen De school ontwikkelt een eigen beleid en richt dat op de leerlingen. Zij peilt naar de behoeften van leerlingen en ouders.»

Mijn school is (was) een ……..