Bram De Wit Patsi Mertens “Non-Violent Resistance” of Geweldloos Verzet binnen onze thuisbegeleidingdienst

Wat is NVR? methodiek ontwikkeld door Haïm Omer (Israël) behelst verschillende technieken er wordt hoofdzakelijk met de ouders gewerkt Wanneer? Ouders voelen zich totaal machteloos t.a.v. hun kind Ouders zien geen positieve eigenschappen meer bij kind Heeft soms te maken met eigen opvoedingservaring “we zijn volledig aan hem uitgeleverd” “ze maakt ons gezin kapot” “als er niet snel iets verandert, moogt ge hem meenemen” Problemen van cliënten laten zich centreren rond de emoties ‘hulpeloosheid’ en ‘onmacht’ Hierrond ontwikkelen zich verklaringsstructuren die anderen demoniseren Proces begint met achterdocht – we vermoeden dat er achter iemands openlijk gedrag dieperliggende negatieve intenties liggen – gaat als het voortduurt over in beschuldigingen en zekerheid dat de ander negatieve bedoelingen heeft. In toenemende mate worden alle activiteiten van de ander geïnterpreteerd als manipulerende activiteiten Dit gaat gepaard met affectieve schema’s die polariseren – het gebruik van ‘goed-slecht’ en ‘vriend-vijand’ –er is geen plaats meer voor ambivalentie OF-OF-onderscheid heeft een complexreducerende werking en vermindert hierdoor de spanning van de hulpeloosheid MAAR verscherpen terzelfdertijd de spiraal van frustratie en ergernis (hij dwingt ons tot het uiterste / als die ons team zou verlaten, zou alles in orde zijn, iedereen is tegen mij, ik weet niet wat ze van mij verlangen, ze moeten me met rust laten)‏ Hulpeloosheid soms verstopt achter uitgesproken aanvalslust, complexe spelletjes, zwijgen, … Hulpeloosheid en macht zijn sterk met mekaar verbonden Hulpverlener wordt aangestoken door hulpeloosheid – belang aan ondersteuning zelfzorg, niet te veel dossiers gelijktijdig 3

Effectiviteit Talrijke studies, 3 RCT (Weinblatt & Omer, 2008; Ollefs, 2009; Levavi & Omer, 2009)‏ ouders: o.a. minder hulpeloosheid, minder negatieve emoties, minder onderwerping, minder permissieve opvoedingsstijl kinderen: daling gedragsproblemen context: verhoging social support effectiviteit onafhankelijk van leeftijd zeer lage drop-out (97% beëindigt behandeling)‏ 3

Basishouding NVR Ik kan alleen mezelf veranderen, niet mijn kind Ik, als ouder, maak de keuze te veranderen Ik ben terug aanwezig als ouder, neem autoriteit op zonder enige vorm van geweld (fysiek en verbaal)‏ Ik doorbreek het geheim en zoek steun Ik plaats de behoeften van mijn kind terug op de voorgrond ’Ik ben uw vader/moeder, ik ben hier, ik laat me niet afschudden, ik laat me door jou niet langer negeren’ 4

Begrijpen van behoeften Leren (her)kennen van behoeften terugdenken aan eerdere succeservaring ‘two image technique’ interview met de geïnternaliseerde andere (David Epston, Karl Tomm)‏ gewenste toekomst … Rekening houdend met ons doelpubliek zijn we op zoek naar manieren om verzoeningsgebaren te laten aansluiten op noden/behoeften van de kinderen normale ontwikkelingsnoden verwerking trauma behoeften nav gebeurtenissen thuis (bezoeken)‏ behoeften voortkomend uit familiegeschiedenis behoefte aan veilige hechting / vertrouwen behoeften als consequentie van controle van probleemgedrag Verwijzen naar het werk van Peter Jakob Noden / behoeften moeilijk te herkennen: gewelddadige kinderen neigen angsten om te zetten in kwaadheid/agressie – geen herkenning van eigen onzekerheden + in pleegzorg : gebrek aan gedeelde ervaring onvoldoende info over voorgeschiedenis 5

Toepassingsgebieden Voorkomen van escalaties/doorbreken van geweldspiraal Verhogen van de ouderlijke aanwezigheid Verzoeningsgebaren: gericht op herstel van de relatie en herintroduceren van het positieve Verruimen van het netwerk - Ouderlijke aanwezigheid uitleggen Het gaat er niet om de andere te veranderen maar om eigen vastberadenheid te tonen tegen destructieve ontwikkelingen in te gaan zonder vooraf te weten in welke richting de ontwikkeling moet gaan Enkel zo is men onafhankelijk van het gedrag van de andere Deze houding vermindert hulpeloosheid. Mensen die deze houding aannemen rapporteren een afname van hulpeloosheid. Blijkbaar hangt hulpeloosheid samen met de idee macht over de andere te moeten hebben afzien van iedere (in)direkte beschuldiging, van oorzakelijke verantwoordelijkheid afzien van iedere vorm van geweld onthouding van handelingen die kind beledigen waarde en zelfachting van kind moeten behouden blijven 5

Voorkomen van escalaties Training in de-escalatie, zelfcontrole, standvastig zijn, weerstand bieden aan provocaties rustig blijven (o.a. helpende gedachten, gevoelsthermometer, relaxatietechnieken, rollenspel, …)‏ zicht op ontstaan van conflict uitstel van reactie (“smeed het ijzer als het koud is”)‏ Illustreren met een voorbeeld (niet onmiddellijk ingaan op geweld/bedreiging = escalatie voorkomen, later op terugkomen, niet accepteren) 7

Verhogen ouderlijke aanwezigheid Aankondiging Telefoonronde Volgen Sit-in Staking Verzoeningsgebaren Oefening in de-escalatie (hoe de andere me ook beschrijft, ik laat me niet meetrekken) is oefening in de-demonisatie. Het gaat er niet om de andere te veranderen maar om eigen vastberadenheid te tonen tegen destructieve ontwikkelingen in te gaan zonder vooraf te weten in welke richting de ontwikkeling moet gaan 8

Aankondiging Brief = ritueel dat keerpunt aanduidt Verbintenis van ouders tav zichzelf! Inhoud: - duidelijke en sterke boodschap: welk gedrag niet meer getolereerd wordt (evt. 3 mandentechniek) en hoe de ouder zich daarvoor zal inzetten - ouder ziet af van elke vorm van geweld - ‘gewenste toekomst’ - eindig met positieve noot (kenmerk, sterkte, …) Ouders werken SAMEN Voorbereiding belangrijker dan uitvoering 9

Telefoonronde Verzamelen van telefoonnummers Wanneer: te laat thuis, weglopen, weigeren te vertellen waar Systematisch hele lijst mensen telefoneren Doelen : uiten van ouderlijke bezorgdheid, herinstalleren van je recht op toezicht en je aanwezigheid verhogen vinden van je kind collectieve druk terugkeer naar huis ouders schrijven aankondiging zelf, in eigen woorden, in overleg met hulpverlener Taal – inhoud : niet-escalerend zeer concreet kort helder en vrij van dreiging geen gedragsinterpretaties niets beloven, wel : ‘we zullen ons best doen’ doelen zo klein mogelijk (bewaakbaar)‏ op een rustig moment voorbereiding (op reactie kind + technisch) – ev. rollenspel 10

Volgen Doel : tonen van ouderlijke vastberadenheid om contact te krijgen en aanwezig te blijven Wanneer : weglopen niet naar huis komen / lang wegblijven slecht gezelschap Principes als leidraad : vraag om terug te keren met mededeling dat er niet gestraft wordt vermijd argumentatie vermijd escalatie volg zolang als mogelijk 11

Sit-in reactie op inacceptabel gedrag op ‘rustig’ moment in kamer kind één van beide geeft concrete, korte, duidelijke boodschap ouders blijven in stilte zitten gedurende vooraf afgesproken duur (geen verbaal of fysiek conflict)‏ einde (redelijk voorstel / tijd is om / kans op escalatie te groot)‏ - voorstel van kind geen barometer voor succes – doel is verhoging ouderlijke aanwezigheid - voorbereiding op : veel voorkomende angsten + reacties kind (ev. rollenspel)‏ 12

Staking Overgangsritueel na bijzondere crisis Duurt 3-tal dagen, wordt aan zoveel mogelijk mensen bekend gemaakt Iedereen helpt mee verhinderen dat kind woning verlaat Vraagt grondige voorbereiding Is geen straf, enkel de bedoeling om situatie te keren Bij einde: schriftelijk verslag aan alle deelnemers Na einde: iedereen houdt regelmatig contact met gezinsleden‏ - voorstel van kind geen barometer voor succes – doel is verhoging ouderlijke aanwezigheid - voorbereiding op : veel voorkomende angsten + reacties kind (ev. rollenspel)‏ 13

Verzoening Verzoeningsgebaar = onvoorwaardelijke uiting van liefde en zorg op initiatief van de ouder en is geen beloning! Voorbeelden: boodschappen van appreciatie, respect voor kwaliteiten extraatjes of symbolische handelingen gemeenschappelijke activiteit(en) erkennen van eigen inbreuken / fouten Wanneer ? als het ijzer koud is Zeer moeilijk te introduceren bij ouders die in massieve escalatiedynamieken gevangen zitten. Om bij massaal aanwezige gedragsproblemen positieve gebaren te stellen onafhankelijk van het gedrag GLV gaat in op gedrag + onvoldane behoeften 14

Verzoening Kenmerken : creëren positief dilemma relatie bestaat niet enkel uit conflict geeft mogelijkheid liefde / zorg te tonen en te reageren op gedrag kind moet niet accepteren (werkt juist door weigering)‏ actie van zelfcontrole scheiden persoon van gedrag, veranderen interne representatie DOEN zonder zeggen Haalt ouders uit de rol van ‘slechte’ die alleen maar negatieve beperkende actie stelt beste verzoeningsgebaren vragen geen medewerking “hit” and “run” in explosieve situaties indien interactie (ev. voorbereiding, rollenspel)‏ ev. inschakelen van helper als uitvoerder of bemiddelaar? 15

Verruimen netwerk Steun is noodzakelijk Doorbreken geheim moeilijkste maar meest effectieve opgave (weerstanden)‏ Rollen van helpers : uitdrukken van bezorgdheid steun alle gezinsleden verminderen van risico op uitbarsting aanwezig bij sit-in verzoening Eventueel supportersmeeting 16

Wanneer NVR inzetten bij thuisbegeleiding? Indicatie: ernstig acuut of chronisch probleemgedrag ouderlijke hulpeloosheid, verlies ouderlijke aanwezigheid gevangen in massieve escalatiedynamieken Tegenindicatie: psychiatrische stoornis ouders/kind verstandelijke beperking ouder(s) gedragproblemen ivm medische problemen of medische behandeling partnerproblemen 17