Mindfulness op de werkvloer Presentatie NVA Themadag Werken met autisme 15 maart 2014 Eva Dijkman, psycholoog Voorzet Behandeling Geraldine Groot, senior jobcoach / trajectbegeleider Met medewerking van Adriaan de Boer

Wat gaan we doen? Introductie Ademhalingsmeditatie Informatie over mindfulness en autisme Adriaan De vijfminutenoefening Mindfulness op de werkvloer Voorbeelden uit de praktijk Tips De gedachtemeditatie Introductie t/m Adriaan: Eva We stellen ons allebei zelf voor. (iets vertellen over mindfulness en autisme) Ik kondig daarna aan dat we de ademhalingsmeditatie gaan doen. Vragen van de deelnemers doen we aan het eind i.v.m. grote opkomst dus helaas weinig tijd voor interactie.

De ademhalingsmeditatie

Voorzet is gespecialiseerd in het begeleiden van mensen met een autisme spectrum stoornis, en begeleidt bij werken, wonen en vrije tijd. Opgericht in 1994 en nu ongeveer 80 medewerkers. Visie: Mensen met een handicap behoren de mogelijkheid te hebben op een leven waarin zij kunnen functioneren als een volwaardig persoon. Onderdelen Voorzet: Voorzet Arbeid (re-integratietrajecten en jobcoaching) Voorzet Begeleiding (PGB en ZIN) Voorzet Behandeling (2e lijns zorginstelling) Stichting Voorzet Vakantie en Vrije tijd Begeleiding MBO-studenten (samenwerkingsverband REC)

Mindfulness Wat is mindfulness? Mindfulness is ontstaan vanuit het boeddhisme (John Kabat-Zinn) Aandachtstraining: leren van richten van de aandacht op een bepaald focuspunt Op een praktische en effectieve manier omgaan met stress en spanningen Annelies Spek, Mindfulness bij volwassenen met autisme ‘ Een wegwijzer voor hulpverleners en mensen met ASS’

Mindfulness en autisme Aandacht is het centrale thema in mindfulness. Aandacht en autisme, drie probleemgebieden: 1. Moeite met verleggen van aandacht 2. Afgeleid raken door prikkels van buitenaf 3. Afgeleid raken door gedachten Aandacht is het centrale thema in mindfulness. Aandacht en autisme: drie probleemgebieden: 1. Moeite met verleggen van aandacht: mensen met ASS vaak neiging om zich in sterke mate ergens op te focussen (bijv. bij beoefening van hobby’s) en hierdoor moeite met verleggen van aandacht. Voordeel: weinig fouten maken/erg precies. Nadeel: ten koste van flexibiliteit 2. Afgeleid raken door prikkels van buitenaf: mensen met ASS vaak verhoogde prikkelgevoeligheid. Voordeel: meer waarnemen dan anderen. Nadeel: vaak eerder overbelast. 3. Afgeleid raken door gedachten: mensen met ASS vinden het vaak moeilijk om gedurende lange tijd hun aandacht te richten op datgene wat ze doen. Voordeel: routinematig werk. Nadeel: belangrijke informatie niet opnemen en gedachten krijgen de vrije loop.

Mindfulness en autisme Voordelen van mindfulness Er is weinig communicatie nodig Er is weinig inzicht nodig in eigen en andermans gevoelens Waar kan mindfulness bij helpen? Somberheidsklachten Loslaten van gedachten Prikkelgevoeligheid Overbelasting De mindfulnesstraining 8 wekelijkse sessies van elk 2,5 uur Elke dag thuis oefenen Audiofragmenten

Franciscus van Assisi Heb je: De moed te veranderen wat je kunt veranderen De kalmte om te accepteren wat je niet kunt veranderen En de wijsheid om het verschil te kennen

Adriaan ‘Grip op de chaos’

De vijfminutenoefening

Mindfulness op de werkvloer Aandachtig leven Bewustwording Doorbreken van de ‘automatische piloot’ Acceptatie Een groot deel van ons leven zijn we niet helemaal aanwezig in het hier en nu, we zijn ons slechts vaag bewust van gebeurtenissen om ons heen, lichaamssensaties, gedachten en gevoelens. We piekeren, denken na over het verleden of over de toekomst, we ervaren stress en gaan daar volledig in op. Door ons meer bewust te worden van onze gedachten, gevoelens en lichamelijke gewaarwordingen van moment tot moment, geven we onszelf de mogelijkheid van een grotere vrijheid en keuze. We vergroten ons bewustzijn, zodat we vanuit een situatie kunnen reageren vanuit een keuze, in plaats van vanuit automatismen. Het doorbreken van de automatische piloot: normaal gesproken reageren we automatisch op bepaalde situaties. Bijvoorbeeld: het is een troep in huis en je gaat meteen opruimen, terwijl je eigenlijk heel moe bent. Of: je baas vraagt of je een klusje even tussendoor wilt doen, maar je bent middenin een ingewikkelde klus bezig. Toch ga je op zijn verzoek in. Met mindfulness leer je eigenlijk even ‘ tot tien tellen’. Met mindfulness leer je ook om te accepteren dat bepaalde gevoelens en gedachten er zijn, en om er niet tegen te vechten. (Dat betekent niet dat je vervolgens geen actie kan ondernemen om iets aan de situatie te veranderen!)

Mindfulness op de werkvloer Je hebt een hulpmiddel in handen als je stress of spanning ervaart In het nu zijn, met aandacht bij je werk Oefeningen doen op het werk Bewust worden hoe het met je gaat; bewaken van grenzen Ook even stoppen met wat je aan het doen bent, helpt Loopmeditatie tijdens de lunchpauze Oefening doen tijdens het reizen of zodra je thuiskomt, helpt om te schakelen Doordat je meer in het nu bent, met aandacht voor wat je aan het doen bent, creeer je meer rust. Je denkt niet aan het verleden of aan de toekomst, aan alles wat er is gebeurt of aan wat je nog moet doen De korte oefeningen die je leert op de mindfulnesstraining, kun je inzetten tijdens het werk, bijv. de vijfminutenoefening, de ademhalingsmeditatie Je kunt deze doen op vaste momenten maar ook als de spanning oploopt, als je merkt dat het te veel wordt voor je. Doordat je bewuster wordt van hoe het met je gaat, kun je beter aanvoelen wanneer je rust moet nemen, of bijvoorbeeld nee moet zeggen. Bewaken van je grenzen. Ook even heel kort stoppen met wat je aan het doen bent, helpt Loopmeditatie tijdens de lunchpauze Oefening doen tijdens het reizen of zodra je thuiskomt, helpt om te schakelen

Voorbeelden uit de praktijk Hanneke (32 jaar): ‘Een bus later kan ook’ Martin (22): een moment van rust in de bus Gerrit (53): ‘Het toverwoord is acceptatie’ Hanneke Heeft de training gedaan bij Eva. Nu doet ze yoga. Ze leeft veel meer in het nu. Ze vertelt dat haar manier van denken is veranderd. Ze is minder rigide, minder vasthoudend. Alternatieven zijn ook mogelijk, daar is ze achter gekomen. In plaats van haasten voor de bus: ‘ een bus later kan ook’. De wereld vergaat niet! Mensen om haar heen vertellen ook dat ze veel meer ontspannen is, zelfs fysiek minder verkrampt. Als ze tijdens het werk met haar gedachten afdwaalt, is ze nu in staat om haar focus weer op haar werkzaamheden te leggen. Ze laat zich veel minder afleiden en heeft een veel sterkere focus. Ook piekergedachten kan ze makkelijker afweren. Ze doet de dagelijkse dingen met aandacht. Martin; doet elke dag in de bus een oefening, om met de drukte in het openbaar vervoer te kunnen omgaan (Amsterdam-Utrecht). Gert-Jan: leerde vooral om ‘in het nu te zijn’, door de oefeningen. Voor hem was ‘acceptatie’ het toverwoord, door acceptatie leert hij meer te relativeren en zich minder te ergeren. Hij kan dingen laten, bijv. lawaai op zijn werk of gedrag van collega’s. ‘Het is gewoon zo’. Hij doet vaak korte oefeningen op het werk, bijv. de 5 minuten oefening. Of hij loopt even weg van de situatie. Bij lawaai zet hij soms een koptelefoon op. En door de training lukt het hem veel beter om te focussen op wat hij aan het doen is, en het lawaai ‘weg te filteren’. Hij piekert ook minder. Hij ervaart meer rust in zijn leven, zijn echtgenote vindt hem meer ‘geaard’. Hij was bang dat mindfulness zweverig zou zijn maar daar is hij van teruggekomen. De focus ligt inderdaad op het richten van je aandacht en bijv. niet op ‘moeten ontspannen’. Belangrijk voor hem is dat hij nu weet wat hij kan doen als hij stress ervaart. Hij doet lang niet meer elke dag de oefeningen en dat hoeft voor hem ook niet. Maar hij leeft veel meer in het moment, is lastige dingen meer gaan accepteren en ervaart meer rust in zijn leven.

Tips Oefening doen op het toilet of in een rustig apart kamertje Even heel kort op je eigen werkplek kan ook, bijv. 3 keer bewust ademhalen Even met aandacht koffie of thee halen ‘Lopen met aandacht’ bijv. naar de printer of naar een collega Een oefening doen onderweg, bijv. van je werk naar huis Bijvoorbeeld fietsen in aandacht (voor geluiden om je heen, de zon, de wind) Een oefening doen in het openbaar vervoer, met of zonder audiofragment Mindfulness app

De gedachtemeditatie

Vragen ? www.voorzet.nl Eva Dijkman eva.dijkman@voorzet.nl 06 55 39 04 78 Geraldine Groot g.groot@voorzet.nl 06 278 279 24