Leercompetenties over de levensloop P. Robert-Jan Simons IVLOS Universiteit Utrecht 3-4-2017

1 2 6 3 5 4 Nieuwsgierigheid Uitdaging Interesse Voorkennis Oefenen Uitproberen Gebruiken Toepassen Selecteren Analyseren Gedeeltelijk begrijpen Opnemen 2 6 Mening vormen Interacteren Betekenisconstructie Formuleren Vastleggen Reflecteren 3 5 Relateren Overzicht krijgen Organiseren 3-4-2017 4

Leervermogen vanuit dit model Nieuwsgierig blijven Focussen Interacties opzoeken Inhoudelijke verbindingen maken Reflecteren Oefeningen / toepassingen opzoeken 3-4-2017

Regulatie van het leren Tijd Oriën- teren, Plannen Leer- resultaten Leer- doelen Plaats Hoe Feedback op leren 3-4-2017

Leervermogen: extern gestuurd leren Opleidingsbereidheid Vaardigheden met betrekking tot het voorbereiden van leren: verwachtingen en voorkennismobilisatie Vaardigheden met betrekking tot het verwerken van leerstof: diepe leerstrategieën Vaardigheden met betrekking tot het reguleren van het leren: metacognitieve vaardigheden Affectieve vaardigheden: motivatie- en emotiecontrole 3-4-2017

zelf-regulatie van het leren eigen tijd zelf- toetsing eigen leer- doelen zelf oriën-teren, zelf plannen eigen plaats eigen leer- strategie zelf-feedback op leren 3-4-2017

Leervermogen: zelfgestuurd leren Bereidheid om zelf-gepland te leren: leerbereidheid Vaardigheden die nodig zijn om eigen leerdoelen te kunnen realiseren: self-management Persoonlijke autonomie en handelingscontrole 3-4-2017

Persoonlijke Autonomie Initiatieven nemen in verband met het bepalen van leerbehoeften; Het onderkennen van criteria die gelden bij het evalueren van leren; Het zich bewust zijn van alternatieve keuzen in leersitaties; Continue het leerproces reviewen en aanpassen; 3-4-2017

Persoonlijke Autonomie Doelen hebben en plannen maken zonder anderen; Een voortschrijdend begrip van verschijnselen ontwikkelen; Leerdoelen nastreven zonder druk van anderen; Bepalen van datgene wat persoonlijke waarde heeft; 3-4-2017

Leervermogen: zelfgestuurd leren Vervolg Anticipatory schemes Adequate leer- en denkstrategieën Vakspecifieke vaardigheden: subject matter autonomy Metacognitieve vaardigheden (regulatievaardigheden) Affectieve vaardigheden: motivatie- en emotie-controle 3-4-2017

Loeiende koeien? 3-4-2017

Regulatie van het werken Tijd Oriën- teren, Plannen Oplossing Resultaat Probleem Werk Plaats Hoe Feedback op werk 3-4-2017

Impliciet leren Zonder dat je je bewust bent dat je leert Zonder expliciet leerdoel Zonder planning en organisatie van leeractiviteiten en leerprocessen vooraf In het kader van werken, leven, ervaren, reflecteren 3-4-2017

Impliciet leren kun je organiseren bijvoorbeeld: feedback op werkgedrag tijd nemen voor reflectie visie-ontwikkeling stimuleren vernieuwingen en veranderingen stimuleren variatie in werksituaties organiseren verantwoordelijkheid lager 3-4-2017

Leervermogen: impliciet leren Bereidheid om spontaan te leren Acties opzoeken om ervan te leren Het achteraf reflecteren op leermomenten Open staan voor feedback Het expliciteren en veralgemeniseren van leerervaringen achteraf Het treffen van transfermaatregelen 3-4-2017

Leervermogen: impliciet leren Het opsporen van noodzaak en wenselijkheden voor gepland of extern gestuurd leren Het gebruik maken van geboden leermogelijkheden en het opzoeken van ervaringsmogelijkheden 3-4-2017

Regulatie van het leren? Regulatie van het werken Leer- doelen? Hoe Leren? Tijd Leer- toets Oriën- teren, Plannen Oplossing Resultaat Probleem Werk Plaats Hoe Hoe Leren? Feedback op werk Feedback op leren 3-4-2017

Onderzoek naar werk-gerelateerd leren: Anja Doornbos Individueel leren Leren samen met anderen (reciproke relatie) Leren van anderen Hoger in hiërarchie Peers Lager in hiërarchie Externen: klanten, familie, concullega’s 3-4-2017

Onderzoek naar werk-gerelateerd leren: Anja Doornbos Individueel leren 10% Leren samen met anderen (reciproke relatie) 10% Leren van anderen 80% Hoger in hiërarchie 20% Peers 40% Lager in hiërarchie 10% Externen: 10% klanten, familie, concullega’s 3-4-2017

Dus: Een groot deel van het werk gerelateerde leren is leren van en met anderen. Wat zijn de hiermee verbonden leercompetenties? 3-4-2017

Bijdragen aan het team-leervermogen Groepsleerdoelen / ambities bepalen Tijd nemen voor oriëntatie op strategie Gezamenlijke leerstrategie afspreken Gebruik maken van en ruimte voor verschillen in kennis en leerstijlen Bepalen van groepsleersresultaten Leiderschap over leren regelen Reflecteren op groepsleerproces 3-4-2017

Leren van en met anderen: Collegae vanwege noodzaak van team-leren Experts vanwege inbreng van theorie Managers vanwege organisatie-perspectief Klanten vanwege bijdrage aan markt en samenleving Ondergeschikten / nieuwkomers vanwege neiwue perspectieven 3-4-2017

Impliciet leren 3-4-2017

Met elkaar leren Samen met collegae leren Elkaar helpen bij het leren op de werkplek: feedback als kerncompetentie Leren en veranderen: collectieve leeruitkomsten (“shared meaning”) Communities of practice Multiprofessioneel leren: ketendenken 3-4-2017

Sanne Akkerman (2006) Teams leggen niet vast waarover ze het eens zijn (geworden). Teams onderzoeken de diversiteit onvoldoende Teams laten te weinig ruimte voor veranderingen in opvattingen in de loop der tijd Teams richten zich te weinig op het gemeenschappelijk belang 3-4-2017

Wenger: kenmerken van Communities of practice: Shared interest in product or service or in learning (but continuous renegotiation) Mutual commitment / engagement that fosters social unity A shared repertoire of collective resources (routines, sensibilities, artifacts, vocabulary, styles, etc.) 3-4-2017

KUNNEN ORGANISATIES LEREN? Neen, alleen individuen kunnen leren Neen, maar we kunnen wel enige parallelliteit in het leren van individuen en organisaties ontdekken Ja, organisaties kunnen net zo goed leren als individuen 3-4-2017

DEFINITIE VAN ORGANISATIELEREN Vrij naar Dixon(1994): Opnemen, verspreiden, construeren, opslaan, gebruiken en opdiepen van informatie leidend tot veranderingen in organisatiecultuur en -structuur. 3-4-2017

Betekenisconstructie Informatie opnemen en selecteren 1 Opdiepen: mentale modellen expliciteren Verspreiden en delen 2 6 Mening vormen Interacteren Betekenisconstructie Uitproberen Gebruiken Toepassen 3 5 Vastleggen in structuur en cultuur 3-4-2017 4

Bijdragen aan organisatie-leervermogen Selecteren van relevante informatie Verspreiden van informatie in de organisatie Gemeenschappelijke betekenisconstructie Vastleggen in structuren en cultuur Effectief gebruik maken van nieuw geleerde en kerncompetenties Expliciteren van vastgeroeste mentale modellen 3-4-2017

Leercompetenties per levensfase Voorschools: impliciet leren en zelf gestuurd leren School en HO: extern gestuurd leren Tijdens schoolloopbaan steeds meer ook: zelf gestuurd leren Buitenschools leren: teamleren Daarna: Impliciet leren, team- en organisatieleren en steeds meer zelfgestuurd leren 3-4-2017

Verschillen in leervoorkeuren Kunst afkijken: wat werkt? Participeren: dialoog, vertrouwen Kennis verwerven: objectieve, doelgericht Oefenen: echt, in veilige situatie Ontdekken: in het diepe springen 3-4-2017

Leren door kunst afkijken Horen en zien wat werkt (‘best practice’) Meelopen, analyseren, overnemen Floreert onder spanning, hectiek In echte, complexe wereld Niet zo gemotiveerd door spel/oefensituatie 3-4-2017

Leren door participeren Dialoog: eigen ideeën verhelderen en leren van reacties van anderen, van verschillen in perspectief (niet één waarheid) (Zoeken naar) gemeenschappelijk belang Onderling vertrouwen Gedeelde sturing 3-4-2017

Leren door kennis verwerven Behoefte aan objectieve kennis Gestructureerd, expliciet leren Doelgerichte leersituatie Gepland, stapsgewijs Niet zo gemotiveerd door groepswerk en open opdrachten 3-4-2017

Leren door oefenen Simulatie, rollenspel, training, stage Gelegenheid tot proberen, vragen stellen, fouten maken, herhalen Realistische, maar relatief veilige leersituatie met voldoende tijd en rust 3-4-2017

Leren door ontdekken In diepe springen Zelf willen beleven, doen, uitvinden Zoekt inspiratie, vernieuwing Vrijheid, eigen keuzes maken Hoeft niet efficiënt of doelgericht (=saai), als het maar wel interessant, spannend is Chaos geen probleem 3-4-2017

Leervermogen per leervoorkeur? Uitdagende en spannende taken opzoeken Je nieuwsgierigheid prikkelen en in stand houden Bewust oefengelegenheden creëren Gelijkgezinden opzoeken Veilige situaties creëren om te kunnen leren 3-4-2017

Leercompetenties over de levensloop: vormen Voorschools: kunst afkijken, ontdekken en oefenen Schools / HO: kennis verwerven en oefenen Tijdens de schooltijd / HO steeds meer ook: ontdekken en participeren Buitenschools: participeren, ontdekken Na de school / HO: participeren, ontdekken en kunst afkijken 3-4-2017