Beestachtige lessen en fabelachtige vertellingen van Hans Teeuwen tot Willem die Madocke makede Lessenreeks Bij beesten in de leer in het spoor van de vos Erwin Mantingh (UU), Groningen 25/1/13

1. Hans Teeuwen, Kiekerjan (1995) Beestachtige les & fabelachtige vertelling

Van Hans T. naar Willem (DMM)? Hoe en waarom? Dat kan op een zinvolle manier, als je een continue traditie van fabelachtige vertellingen (aan)toont genrebesef (fabel, dierdicht) kweekt het interpretatiekader van leerlingen verruimt leerlingen laat nadenken over interpretatie en moraal van dierenverhalen oude teksten lichter verteerbaar wilt maken

Opzet workshop In twee ‘leergangen’ introductie met ‘Kiekerjan’ kennismaking met mogelijk lesmateriaal u bedenkt uw eigen lesopzet/-idee u wisselt lesideeën uit één lessenreeks in vogelvlucht* nabespreking en vooruitblik * Het lesmateriaal is digitaal te krijgen.

Een kleine Reinaert-peiling vooraf Vanden vos Reynaerde behandel ik op school… marginaal (daarom zit u hier…) basaal (enige aandacht in enigerlei vorm) centraal (voornaamste Middelnederlandse werk) integraal (hele tekst lezen en bespreken) sacraal (in het Middelnederlands) in rap-taal (in de uitvoering van Charlie May) * heel speciaal (anders dan genoemd)

2. Vossen in aloude fabels De raaf en de vos bij Aisopos en Esopet

3. Hedendaagse fabels Van kinderfabel tot actuele fabel

4. De vos in Der naturen bloeme Middeleeuwse dierenkennis Jacob van Maerlant, Der naturen bloeme middeleeuwse natuurencyclopedie dierenkennis in de 13e eeuw de natuur als Gods boek de vos als waarschuwing de vos als geneesmiddel De listige vos Lessen van de natuur Vos en ijs

5-8: Viermaal begin Reynaert in strip in rap in context in codex

9. Moderne vossengedichten Ingmar Heytze, Vos onder ijs Deze winter, bij het schaatsen: vos onder ijs. Twee glazen ogen keken op alsof hij zo omhoog zou springen met open bek als het plotseling zomer werd. Ik vlucht voor honderd boeren. Water breekt. Ik zwem mij langzaam dood. Er is geen hoop, geen ademnood voor het langst. Ik voel niet eens meer angst. Mijn laatste woorden zijn gedacht ik kan niet meer en spreken gaat niet hier. Het is eenzaam. Aan deze kant. Van het papier. Het is zo eenzaam hier. Ramsey Nasr, vos (stand van de unie) vos ben ik bijt ze de strot zonder te koken eet kippen op   schele kippen kuttekippen struikelkont vol eieren wees dan ook geen kip wees vos wees vos! dus geef over koning krop make no mistake over & op voor laatste maal eet kip & god bles vos Vos (stand van de unie) - YouTube

Brainstorm lesidee (in tweetallen) met ten minste één Reinaert-versie en fabel Werkwijze a) Kies een doelgroep voor uw les(senreeks): havo 3 of 4, of vwo 3/4/5 b) Bepaal het doel van de les(senreeks) c) Maak een beredeneerde selectie uit het materiaal d) Brainstorm over een of meer opdrachten die passen bij het gekozen niveau en bedenk hoe u het materiaal wilt (laten) gebruiken N.B. Noteer individueel puntsgewijs de keuzes bij a-d!

Lessenreeks: waartoe, hoe, waarmee Lessenreeks: waartoe, hoe, waarmee? (volgt één van de vele vossensporen) Doelen: tonen literaire traditie, kweken genrebesef, nadenken over interpretatie(s), bevorderen waardering via eigentijdse vormen Didactiek: klassikaal en vrij, min. 2 lessen Materiaal: werkbladen, handleiding, artikel Andere benodigdheden: dvd Hans Teeuwen en boekje Reinaert de vos… gerapt met cd.

I. De fabelachtige Kiekerjan van Hans Teeuwen

Vos en raaf (en een vogelverschrikker) Teeuwens vertelling Opbouw in 3 scènes Afloop en moraal Humor Andere dierenverhalen Kinderboek, strip en film Publiek: jong en/of oud Vergelijking Overeenkomsten Publiek Voorspelbaar?

II. Vossen en fabels Driemaal ‘Vos en raaf’ Verhaallijn en moraal Vergelijken versies Kenmerken genre fabel Fabel vos en kippen Remco Campert Vgl. met ‘Kiekerjan’ Koppeling genre fabel

III. Leerzame vossen? De vos in Der naturen bloeme middeleeuwse natuurecyclopedie soorten kennis lessen van de natuur Leren van sprekende dieren? tegen (Willem van Affligem) voor (Esopet) kracht en charme

IV. Wrede lessen van de vos Reinaert de vos… gerapt Door Charlie May Bewerking hele werk (half uur) Inclusief hoofdlijn verhaal, rijm, humor, les, karaktertekening m.b.v. intonatie Exclusief proloog, Middelneder- lands, details Beluisteren met tekst in beeld of uitvoering op school! Waardig alternatief

V. Beestachtige lessen in het spoor Van den vos Reynaerde De raadselachtige Reinaert (auteur, datering, Madoc) Dierdicht en satire Eind goed, al goed? Wrede les van Willem en Hans Essayistische slotopdrachten Piep!

Lang leve de fabel…-achtige vertelling! De fabel dood? ‘Er zijn veel redenen om over dieren te schrijven. Meer dan tien miljoen. Zoveel soorten zijn er. Maar de beste reden is luiheid. Kies een diersoort en je krijgt er zijn hele hebben en houden bij. Neem een vos als personage en je hoeft niet meer uit te weiden over zijn sluwheid, de gladheid van zijn praatjes, de charme van bedrog. De schrijver bespaart zich alinea’s karakterbeschrijving – zijn held is al van vlees en bloed – de lezer kan een kwartiertje iets anders gaan doen.’ (Midas Dekkers) Lang leve de fabel…-achtige vertelling!

Beest- en fabelachtig lesmateriaal (deels beproefd en nog in ontwikkeling)* Vwo-4/5 Beestachtige lessen en fabelachtige vertellingen van Hans Teeuwen tot Willem die Madocke makede. Bij beesten in de leer in het spoor van de vos Vwo-4/5 (Vlaamse versie met salamander- vertelling van Wim Helsen i.p.v. ‘Kiekerjan’) * Nog in ontwikkeling, (komt) digitaal beschikbaar (met handleiding), is voor verbetering vatbaar en plooibaar

Een kleine Reinaert-peiling achteraf Vanden vos Reynaerde behandel ik voortaan… marginaal (u zat hier voor niets…) basaal (enige aandacht in enigerlei vorm) centraal (voornaamste Middelnederlandse werk) integraal (hele tekst lezen en bespreken) sacraal (in het Middelnederlands) in rap-taal (in de uitvoering van Charlie May) heel speciaal (anders dan genoemd)

P.S. Er is nog zo véél méér fabelachtigs! Sjakie Schildpad op YouTube