De cliënt in de jeugdzorg vanuit juridisch perspectief FJR studiedag Utrecht, 18 november 2010 Mariëlle R. Bruning

Cliënt in de jeugdzorg Vanuit cliëntperspectief in praktische zin: Bejegening staat centraal (‘dat ze je naam kennen’) Professionalisering Aanpak wachtlijsten Vermindering bureaucratie Één gezin/kind, één plan Voldoende contact Participatie jongeren NB de wet heeft hier geen/ zeer beperkte rol Vanuit juridisch kader: uitgangspunten gebaseerd op mensenrechtelijke verplichtingen

Trends in de jeugdzorg 2010 1 Opvoedingsrecherche: sneller ingrijpen 2 Maatschappij tegen jongeren beschermen en vice versa: Zero-tolerance en repressieve aanpak; Verharding overheid-probleemjongeren; Maar ook: Waar stellen we onze kinderen aan bloot; Schuldvraag ligt bij opvoeders.

Jeugdzorg en justitieel ingrijpen Invalshoek: vanuit juridisch perspectief Dè jeugdzorg bestaat niet: Onderscheid vrijwillig (toegang: BJZ en zorgaanbieder) en gedwongen (justitieel kader bij overheidsbemoeienis: AMK, jeugdreclassering, jeugdbescherming)

Jeugdzorg in vrijwillig kader Ontwikkelingen cliëntenrechten Wet op de jeugdzorg: Aanspraak/recht op jeugdzorg: in jur. niet terug te vinden, wèl lange wachtlijsten (geen ontevreden cliënten?), uit wet schrappen?; Systeem van aanvraag, besluit, bezwaar en beroep: kunstmatig, maar geen knelpunt Termijn indicatiebesluit 3 maanden vervallen (tegengaan bureaucratie); Eigen bijdrage ouders bij uithuisplaatsing? (plan Rutte) Conclusie: juridisch geen belangrijke knelpunten t.a.v. cliëntenrechten bij vrijwillige jeugdzorg

Toekomst Jeugdzorg: stelselwijziging? Toekomstvisie jeugdzorg (Rouvoet, werkgroep Tweede Kamer: jeugdzorg naar gemeenten Regeerakkoord: jeugdzorg naar gemeenten èn bezuinigingen VNG: decentralisatie alleen met voldoende middelen, beleidsvrijheid, uitvoeringsruimte (mijn) bezwaar: knelt met recht op kwaliteit van zorg, op uniforme wijze, met doelmatige aansturing en efficiënt toezicht (vgl. art. 8 EVRM, IVRK)

Justitiële bemoeienis met gezinnen Gedwongen inbreuken op gezinsleven: rechtvaardiging nodig; Basisprincipes in het licht van “cliënten”rechten: Legitimatie (proportionaliteit, subsidiariteit) Verantwoording en periodieke evaluatie (inbreuk beter dan geen-bemoeienis) Transparantie Bescherming en veiligheid van het kind Participatie en fair trial (rechtsbijstand?) Rechterlijke toetsing Toezicht en controle op kwaliteit (Inspectie, klachtrecht, Nationale (en straks Kinder-) Ombudsman)

Gesloten jeugdzorg: rechtspraktijk Rechters waken over waarborgen bij vrijheidsbeneming minderjarige: Instemmingsverklaring GW-er met recente info over kind, kort tevoren onderzocht, persoonlijk contact; 18-plusser in beginsel niet gesloten geplaatst; Tenuitvoerlegging: strenge rechterlijke toetsing verlenging, korte termijnen, benoemen accommodatie gesloten jeugdzorg?

Jeugdbescherming: recente ontwikkelingen Deltamethode: belangrijke resultaten! Toetsende taak RvdK onvoldoende uitgevoerd; Positie pleegouders verbeterd (wetsvoorstel 32 529: versterking rechtspositie) Bijstand in procedures: bijzondere curator bij voogdij èn OTS? Rechterlijke toetsing: cassatieberoep en niet-ontvankelijkheid (klacht EHRM) Kwaliteit en veiligheid (particulier) residentieel zorgaanbod, netwerkpleeggezinnen?

Jeugdbescherming – wetsvoorstel kinderbeschermingsmaatregelen I Wettelijke criteria OTS/ gezagsbeëindiging meer gericht op belangen en veiligheid kind; Concrete bedreigingen kind vastleggen die tot noodzaak OTS leiden (legitimatie); Eis om mening kind vast te leggen in verzoekschrift (transparantie/participatie); Terugplaatsing en family life: rechterlijke toetsing wordt mogelijk: Versterking positie pleegouders (blokkaderecht); Uitvoering voogdij: jaarlijkse toetsing via RvdK, inclusief geschillenregeling BJZ/RvdK;

Jeugdbescherming – wetsvoorstel kinderbeschermingsmaatregelen II Geen geschillenregeling OTS: moet terug! Ondersteuning in procedures: rol jeugdadvocaat/ bijzondere curator versterken? Criterium OTS: bescherming kinderen van ‘wel willen maar niet kunnen’ ouders?

Jeugdbescherming overig Rechters en ketenpartners jeugdbescherming: mensenrechten centraler stellen! Brenninkmeijer: recht en werkelijkheid dreigen uit elkaar te lopen, meegaandheid rechters t.o.v. BJZ’s vormt bedreiging kinderrechten vgl. schadevergoeding BJZ Noord-Brabant: 9 maanden wachten op gezinsvoogd, 2600 euro vergoeding?)

Concluderend Mensenrechten moeten centraler komen te staan bij jeugdbescherming; Cliënten zijn gebaat bij een geschillenregeling bij OTS; Meer aandacht in wet en praktijk voor bijstand in jeugdbeschermingsprocedures (advocaat/bijzondere curator) is nodig; De beoogde stelselherziening jeugdzorg is vanuit cliëntperspectief - in elk geval bij justitiële bemoeienis - niet wenselijk