Inleiding Beleid Jean-Pierre Heirmansecretaris-generaal Departement Leefmilieu, Natuur en Energie (LNE), Vlaamse overheid

Zomerganzen Casus naam spreker/partner

Amerikaanse vogelkers Beleidsaanbevelingen Ronald Grobben, IGO

Beleidsaanbevelingen Amerikaanse vogelkers voor Amerikaanse vogelkers in bossen •algemeen (1-2) •aanpak ( ) •communicatie (7)

Beleidsaanbevelingen Amerikaanse vogelkers 1. Algemeen De vier beheerstrategieën kunnen binnen bestaand wettelijk kader uitgevoerd worden, maar... onduidelijkheid betreffende instandhoudingsdoelstellingen voor Natura 2000 gebieden (habitat- en vogelrichtlijngebieden)

Beleidsaanbevelingen Amerikaanse vogelkers 2. Algemeen Bedreiging van Amerikaanse vogelkers voor biodiversiteit in bossen niet zo duidelijk => verder onderzoek nodig

Beleidsaanbevelingen Amerikaanse vogelkers •1990 ‘Stellingname voor of tegen de acceptatie van Amerikaanse vogelkers wordt meer bepaald door politieke keuzen dan door ecologische argumenten’ Starfinger 1990 •1990 – nu Ecologisch basisonderzoek naar de actuele en toekomstige rol van de Amerikaanse vogelkers in bosecosystemen, de invasiviteit van de soort en haar impact op de biodiversiteit. Onderzoek o.a. door Verheyen et al 2007, Decocq et al 2007, Chabrerie et al 2008, Vanhellemont 2009, Pairon et al 2010, Jaquemart et al 2010, …

Beleidsaanbevelingen Amerikaanse vogelkers •2012 Geen algemene uitspraak over impact op biodiversiteit mogelijk –schaal van de impact onduidelijk, vooral voor weerbare bossen en op langere termijn –aard van de impact onduidelijk •negatieve impact op struiklaag: uiteraard verschuiving soortendiversiteit, maar vermindering enkel als bedekking >75% door schaduwwerking •Amerikaanse vogelkers als waardplant?

Beleidsaanbevelingen Amerikaanse vogelkers Amerikaanse vogelkers als waardplant? •opvallend grote soortenrijkdom voor een recent geïntroduceerde soort (Boucault 2009) •indicaties > 160 insectensoorten (o.a. Korringa 1947, Nowakowska en Halarewicz 2006; Boucault 2009; Geudens 1997) Meer onderzoek nodig Brotolomia meticulosa Orthosia macilenta Gele trilzwam

Beleidsaanbevelingen Amerikaanse vogelkers •2012 Aard van de impact onduidelijk –geen impact van Amerikaanse vogelkers op biodiversiteit die ook niet gekend is bij inheemse soorten •schaduwwerking (beuk,...) •verbetering strooiselomzetting (linde, …)

Beleidsaanbevelingen Amerikaanse vogelkers Aanpak 3.Opzetten van langetermijnexperimenten betreffende de effecten van acceptatie van Amerikaanse vogelkers 4. Praktijkervaring opdoen met weerbare bossen 5. Geld voor uitvoering aangepaste bosbeheerplannen 6. Glyfosaat: verder onderzoek

Beleidsaanbevelingen Amerikaanse vogelkers Communicatie 7.uitwerken van een communicatiestrategie om de resultaten tot bij de beheerder op het terrein te krijgen

Beleidsaanbevelingen Amerikaanse vogelkers Conclusie •Geen –toverformule: aanpak is niet in 1 regelgeving te gieten die iedereen klakkeloos kan volgen •Wel –genuanceerde aanpak verder onderbouwen en communiceren –gezond verstand gebruiken en op maat werken

Zomerganzen Casus naam spreker/partner

Zomerganzen Casus naam spreker/partner

Stierkikker Beleidsaanbevelingen Gerald Louette, Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO)

Bestaande regelgeving •Bern Convention – Rec. 77 –Uitroeiing invasieve exoten •IUCN Invasive Species Specialist Group –100 meest invasieve soorten •CITES B (EU Wildlife Trade Regulation 338/97) –Geen invoer in EU •Ontwerp-KB betreffende handel en bezit invasieve exoten (BE) •Soortenbesluit (VL) •Beleidsnota Invasieve exoten (NL)

Beleidsaanbevelingen •Preventie •Snelle detectie •Bestrijding •Communicatie

Beleidsaanbevelingen •Preventie –Handel en bezit verbieden (ontwerp-KB in BE) –Bewustmaking maatschappij –Handhaving (bestaande wetgeving) •Snelle detectie –Waarnemingsnetwerk uitbouwen bij vrijwilligers/professionelen –Centraal meldingssysteem (bijv. en –Aanwezigheid in Baarlo

Beleidsaanbevelingen •Bestrijding –Centraal coördinerende instantie (bijv. hogere overheid VL of NL) –Draaiboek bestrijdingsactie bij verschillende uitgangssituaties (bijv. kleine of grote populatie) –Bestrijding & nazorg door eigenaar/beheerder •Voorbeeldformule getest in gemeente Arendonk •Sturing ANB & INBO •Uitvoering Natuurwerk in opdracht van de gemeente Arendonk

Beleidsaanbevelingen •Communicatie –Bekendmaking acties aan bevolking / betrokkenen om draagvlak te creëren –Waarom en hoe –Uitpakken met realisaties •Verdere verduidelijking wetgevend kader –Wie draagt bestrijdingskosten? –Toelating betreding terreinen –Verbod op aanschaf en houden van de soort –Pijnloos doden dieren –Vergunningen leegpompen of dempen vijvers

Zomerganzen Casus naam spreker/partner

Grote waternavel en andere invasieve (water)planten Beleidsaanbevelingen Koen Martens, Vlaamse Milieumaatschappij (VMM)

Voorkomen vestiging en verspreiding België •Eenduidig preventief beleid ontbreekt •Water- natuur en milieubeleid: gewestelijke materie Vlaanderen: beheerregeling in opmaak –preventie (handelsverbod) –monitoring –bestrijding (engagement waterbeheerders) –communicatie •Invoer, doorvoer en uitvoer: federale materie (verbod in voorbereiding)

Voorkomen vestiging en verspreiding België •Tuincentra: gedragscode (Alterias) •Optreden op privaat domein ?

Voorkomen vestiging en verspreiding Nederland •Wettelijk verbod voor handel en bezit •Convenant waterplanten –te vrijblijvend? –niet voor alle soorten? •Knelpunt met flora- en fauna-wet / gedragscode waterschappen

Voorkomen vestiging en verspreiding

Conclusie •Preventie –juridisch –mentaliteitswijziging •Snelle detectie –terreinmedewerkers – / •Gebiedsdekkende aanpak •Communicatie, voorlichting en sensibilisering

Zomerganzen Casus naam spreker/partner

Zomerganzen Beleidsaanbevelingen Karel Van Moer, RATO vzw

Visievorming Beheerdoelstellingen per ganzensoort –gedragen door landbouw, natuur, recreatie, jacht, overheden. –ondersteund door studies over impact –voor alle tereinbeheerders Grensoverschrijdende afstemming –gemeente –provincie –landelijk

Wetgeving als leidraad Wetgeving Complex •Eenduidigheid in wetgeving •Wetgeving ondersteunt

wet decreet besluit bevoegdheidthema ZomerganzenEuropeesVogelrichtlijnAfvalwetgevingVoedselveiligheidFederaal (België)DierenwelzijnDierengezondheidGewestelijk (Vlaanderen)JachtdecreetSoortenbesluitNatuurdecreetLandschapsdecreet

Naar een gecoördineerd beheer… Centraal •Afbakenen verantwoordelijkheden –wie stuurt aan –wie beheert •Gezamenlijke communicatie •Kennisondersteunend instrument –opstellen dynamische populatiemodellen –beheermaatregelen evalueren –stroomlijnen van rapportage –monitoring •Bijsturing van acties na evaluatie

…en naar een efficiënt beheer •Efficiënt(er) inzetten van middelen voor duurzaam beheer van exoten zoals zomerganzen •Integrale aanpak van beheer •Meer afstemming tussen verschillende terreinbeheerders/overheden –gebiedsdekkend eieren schudden –afvangsten op grotere geografische schaal –investeren in opleiding en vorming

Zomerganzen Casus naam spreker/partner

Algemene beleidsaanbevelingen vanuit het Invexo-project Werkgroep ‘Voorstel Beleid en samenwerking’ Bert Lotz, Wageningen UR - Plant Research International (PRI)

Werkgroepleden Beleid & Samenwerking Uit de Invexo-werkgroepen •ANBHans De Schryver, Hans Van Gossum, Paul Bogaert •IGORonald Grobben, Walter Op de Beeck •INBOTim Adriaens, Gerald Louette •RATOKarel Van Moer •VMM Philippe Carchon, Koen Martens •LNEElke Van den Broeke •Prov. Noord-Brabant Joseph Kuijpers •PRI Bert Lotz, Joost Van der Burg •NVWATeam IE - Wiebe Lammers Klankbordwerkgroep •Leefmilieu Brussel BIMOlivier Beck •Waals GewestEtienne Branquaert •Europese CommissieMyriam Dumortier •Universiteit GentAn Martel •Federale overheidMaud Istasse

Casussen representatief brede problematiek Stierkikker Recente introductie, eliminatie in principe kansrijk Grote waternavel en andere invasieve waterplanten Introductie langer geleden, eliminatie regionaal Amerikaanse vogelkers Introductie lang geleden, beheerdoelstelling Zomerganzen Complexe casus: definitie, verschillende soorten, verspreid over groot gebied

Aanpak •Inventarisatie in partnerregio’s Verantwoordelijkheden, bevoegdheden, wettelijk kader •Huidige stand van zaken uitvoering •Sterke-zwakteanalyse Generiek schema en beslissingstabellen •Formulering van aanbevelingen op basis van sterkte-zwakteanalyse

Overzicht Beleidsaanbevelingen 1.Beleid – Algemeen 2.Preventie 3.Vroegtijdige signalering, snelle respons 4.Eliminatie 5.Beheer 6.Communicatie 7.Wetenschappelijke ondersteuning •Generiek België/Vlaanderen, Nederland waar mogelijk •Soms specifiek per regio (toepassingsgebied, regelgeving,..)

1. Beleid - Algemeen Uniforme en gebiedsdekkende aanpak (1.1) •Gezamenlijke afspraken binnen (nieuwe) overlegstructuren Verantwoordelijkheden en bevoegdheden duidelijk (1.2) •België: verschillende instanties, behoefte vastomlijnd plan •Nederland, taakverdeling Rijk en provincie in beweging Snel en voldoende budget beschikbaar (1.3) •Snelle respons (eliminatie), en bestrijding bij beheer

2. Preventie Reduceer aantal introducties (2.1) •Convenanten, gedragscodes, wetgeving Wettelijk regelen uitsluiten ontsnappen (2.2) •Wijze van kweken en houden Voor alle uitheemse planten, dieren wettelijk regelen (2.3) •Alleen uitzetten in natuur door bevoegde instanties •Risico-analyse: risico’s aanvaardbaar klein Baseer preventieve (handelsbeperkende) maatregelen altijd objectieve risico-analyse gebruik makend van actuele wetenschappelijke kennis (2.4)

2. Preventie (vervolg) (Wettelijk bindende) positieflijst indien mogelijk (2.5) •Zoogdieren, aquarium- en vijverplanten •Alternatief negatieflijst (reptielen, amfibieën, vogels, vissen) Preventieve inrichtingsmaatregelen (2.6) •Habitatherstel

3. Vroegtijdige signalering en snelle respons Betrek vrijwilligersorganisaties actief (3.1 en 3.2) •Centraal meldpunt •Betrouwbare validatie Early-warning-en-rapid-respons-draaiboek (3.3 en 3.4) •Afstemming regionaal/internationaal! •Klasseer exoten op basis van uniform protocol Snelle toegang voor bestrijders (3.5) Houd rekening met komende EU-exotenregeling (3.6) Grensoverschrijdend overlegorgaan gewenst (3.7)

4. Eliminatie Duidelijkheid over beschikbare / toegestane dodingsmethoden (4.1) •Inventarisatie •Op name in (Nederlandse) regelgeving Aanpassing regelgeving afvoer en verwerking (4.2) •Efficiënter •Dier- en milieuvriendelijker

5. Populatiebeheer Organiseer landelijke en regionale afstemming van populatiebeheerdoelen gevestigde invasieve exoten (5.1) •Concrete aanpak

6. Communicatie Gerichte communicatie op preventie (6.1) •Preventieve maatregelen bekend / effectiever te maken •Bewustwording problematiek loslaten planten en dieren •Doelgroepen stimuleren actie te ondernemen Stel communicatieplan op (6.2) •Preventiedoel, doelgroep, boodschap, middelen Effectieve directe communicatielijnen (6.3) •Overheden, politiek en uitvoerende instanties

7. Wetenschappelijke ondersteuning Relevant op verschillende niveaus Ondersteun kennisontwikkeling over effectieve managementopties van invasieve exoten en communiceer deze kennis actief naar relevante doelgroepen (7.1)