Waanzinnig, getraumatiseerd of verstrikt?

Slides:



Advertisements
Verwante presentaties
Het werken met ego-toestanden: deel 2
Advertisements

Een ontroerend verhaal met een sterke boodschap !!!
Herkenning? Rot voelen? Leegte opvullen?
Toen God “de vrouw” maakte, was hij al 6 dagen aan’t overwerken.
Een vrouw te zijn.
Module 3: begrijpen van de effecten van een trauma
Lezing Prof. dr. Franz Ruppert Symbiose en autonomie
Wij hebben een woord -Het Woord- voor de wereld
De Vrouw Toen God de vrouw schiep was hij nog laat bezig op de 6e dag.
Sociaal emotionele ontwikkeling en groepsgedrag
Discipelschap.
Samen bouwen aan zelfvertrouwen
Welkom bij Leefstijl.
Heb het goed hou het goed Corrie Blijdorp De Driehoek
Lezing Prof. dr. Franz Ruppert
Als een Vader Wie is God en wat is liefde?. Definitie van 'het hart' Orgaan van levensbelang, het klopt Binnenste / centrum Gemoed / gevoelens Gezindheid.
INFO-AVOND DE SCHOM 18 JANUARI 2010
Ik geloof… Dat onze achtergrond en omstandigheden misschien wel van invloed zijn geweest op wie we zijn, maar dat wìj verantwoorde- lijk zijn voor wie.
THEMA GENIET MAAR DRINK MET MATE
Verbonden.
Goed vs Fout  Leven vs Dood
Mooi scheppingsverhaal...
Inactiviteit onwil of onvermogen?
EEN FOUT IN DE VROUW Toen God de Vrouw schiep, was hij bezig aan de zesde dag van de schepping, en aan het overwerken. Een engel verscheen en zei Hem:
Ouderen en relaties, hechten en onthechten
Workshop Relationele en seksuele vorming
Het leven van Jezus. Hier leefde Jezus.
Gemiste kansen Culturele diversiteit en de jeugdzorg
Echtscheiding: gevolgen voor kinderen
NICK TRAINA NAAM: Zanger in de band Link 80 Leeftijd: 18 jaar
Een ouderavond over veiligheid en grenzen stellen
Opvoeden van drukke kinderen
Wanneer heb je een echt, levend, geloof?
Belang van gehechtheid
Euripides Medea 1e epeisodion
SOCIALE COMPETENTIE Jacqueline Blaak-Venneman.
Opvoedingsondersteuning
Er was eens een meisje die had 4 vrienden
MENSELIJKE ONTWIKKELING OUDER-KIND RELATIE 0 – 3 JAAR
Kindermishandeling & (v)echtscheiding
PAD Mindfulness en Yoga
Kirti Zeijlmans MSc Rijksuniversiteit Groningen Voor meer informatie:
Mindfulness.
Ik geloof… Dat onze achtergrond en omstandigheden misschien wel van invloed zijn geweest op wie we zijn,maar dat wìj verantwoorde-lijk zijn voor wie we.
Romeinen 7:1 – 8:2 1Weet u dan niet, broeders en zusters, ik spreek immers tot mensen die de wet kennen, dat de wet alleen gezag over een mens heeft zolang.
Muziek: Percy Sledge - Ave Maria
Basisopleiding Familie- en Organisatieopstellingen
Herinneringskamp Westerbork
Persoonlijkheidsstoornissen
Liefde en relaties.
Weerbaarheid en zelfredzaamheid vergroten
Nieuwe Autoriteit: Geweldloos Verzet
Welkom ik maak me sterk.
Omgaan met zelfbeschadiging en suïcidaal gedrag
De kracht van positief opvoeden
Begeleiding Werkelijk contact Provocatieve begeleiding.
Het kwetsbare vertrouwen van ouders in de jgz Justine Pardoen Ouders Online.
Rauw en troosten.
, Sociale veiligheid is cruciaal voor kinderen om te kunnen leren Evt. logo van de school.
Myrna, een 5-jarig meisje werd gezien wegens een recente uitspraak aan moeder: ‘papa zit aan mijn plassertje’. Anamnese en lichamelijk onderzoek vertoonden.
Wat hebben we vanaf onze kinderjaren opgebouwd in het netwerk van ons denken? Liefde of afwijzing? Liefdesbanden of angstbanden?
Genesis 1:1-6:8 (5) WELKOM. Psalm 119: 1  Welzalig wie de rechte wegen gaan, wie in de regels van Gods wijsheid treden.  Zalig wie zijn getuigenis verstaan,
“Alles wat jullie gedaan hebben voor een van de onaanzienlijksten van mijn broeders of zusters, dat hebben jullie voor Mij gedaan.” Matteüs 25, 40 Woord.
Stoornis/beperkingen Stoornissen Thema 10 les 5
Muziek: Percy Sledge "Ave Maria"
Maatschappelijke zorg 2
Goed uit elkaar Gemeente Haaksbergen ( naar voorbeeld van Gemeente Hengelo) 11 april 2018 Karin Dijkman.
Combinatietraject relatieverslaving en codependentie
Gewoon pubergedrag? Over Relaties
HECHTING Wat is hechting Hoe ontwikkelt het zich Gedragsrichtingen
Transcript van de presentatie:

Waanzinnig, getraumatiseerd of verstrikt? Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- 4 november 2011 Waanzinnig, getraumatiseerd of verstrikt? Een poging om de psyche van daders van geweldsdelicten te verklaren en te begrijpen www.franz-ruppert.de (c) Prof. Dr. Franz Ruppert 04.11.2011 Interakt, Tiel - NL

Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- Agenda Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- 4 november 2011 het concept “persoonlijkheid“ onderzoeksgegevens de invloed van opvoeding veilige en onveilige hechting het concept symbiosetrauma Adolf Hitler en Andres Breivik conclusies 04.11.2011 (c) Prof. Dr. Franz Ruppert Interakt, Tiel - NL

Antisociale persoonlijkheidsstoornis Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- 4 november 2011 Antisociale persoonlijkheidsstoornis Wordt gekarakteriseerd door tenminste drie van de volgende kenmerken: Botte onverschilligheid voor de gevoelens van anderen en onvermogen tot empathie Ernstig en aanhoudend gebrek aan verantwoordelijkheidsbesef en veronachtzaming van sociale normen, regels en verplichtingen Onvermogen om langdurige relaties te onderhouden, hoewel er geen moeilijkheden zijn bij het aangaan van nieuwe relaties 04.11.2011 (c) Prof. Dr. Franz Ruppert Interakt, Tiel - NL

Antisociale persoonlijkheidsstoornis Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- 4 november 2011 Antisociale persoonlijkheidsstoornis Zeer geringe frustratietolerantie en een lage drempel voor agressieve ontladingen, inclusief geweld Onvermogen schuldgevoelens te ervaren en te leren van ervaringen, in het bijzonder bestraffingen Sterke neiging de schuld bij anderen te leggen of ongeloofwaardig klinkende rationalisaties te geven voor het gedrag waarmee betrokkene in conflict is geraakt met de gemeenschap Voortdurende prikkelbaarheid (ICD 10, F60.2) 04.11.2011 (c) Prof. Dr. Franz Ruppert Interakt, Tiel - NL

Narcistische persoonlijkheidsstoornis Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- 4 november 2011 Narcistische persoonlijkheidsstoornis Een diepgaand patroon van grootheidsgevoelens (in fantasie of gedrag), behoefte aan bewondering en gebrek aan empathie, beginnend in vroege volwassen-heid en tot uiting komend in diverse situaties zoals blijkt uit vijf (of meer) van de volgende criteria: heeft een opgeblazen gevoel van eigen belangrijkheid (bijv. overdrijft eigen prestaties en talenten, verwacht als superieur erkend te worden zonder de daarbij horende prestaties) is gepreoccupeerd met fantasieën over onbeperkte successen, macht, genialiteit, schoonheid, of ideale liefde gelooft dat hij of zij ‘heel speciaal’ en uniek is en alleen begrepen kan worden door, of hoort om te gaan, met andere heel speciale mensen of mensen (of instellingen) met een hoge status 04.11.2011 (c) Prof. Dr. Franz Ruppert Interakt, Tiel - NL

Narcistische persoonlijkheidsstoornis Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- 4 november 2011 Narcistische persoonlijkheidsstoornis verlangt buitensporige bewondering heeft een gevoel bijzondere rechten te hebben, dat wil zeggen onredelijke verwachting van een uitzonderlijk welwillende behandeling of een automatisch meegaan met zijn of haar verwachtingen exploiteert anderen, dat wil zeggen maakt misbruik van anderen om zijn of haar eigen doeleinden te bereiken heeft gebrek aan empathie (invoelend vermogen): is niet bereid de gevoelens en behoeften van anderen te erkennen of zich ermee te vereenzelvigen is vaak afgunstig of meent dat anderen op hem of haar afgunstig zijn is arrogant of toont hooghartig gedrag of houdingen 04.11.2011 (c) Prof. Dr. Franz Ruppert Interakt, Tiel - NL

Bewijsmateriaal uit onderzoek Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- 4 november 2011 Bewijsmateriaal uit onderzoek Slechts 3% van diegenen die gevangen zitten voor geweldsdelicten zijn vrouwen Piek van de gewelddadigheden: mannen tussen 18 en 21 jaar oud Daders van geweldsdelicten komen uit lagere sociale klassen en hebben een lager opleidingsniveau Attitude van daders van geweld: Verkrijgen van macht en invloed (meer) - Respect voor wetten en regels (minder) 04.11.2011 (c) Prof. Dr. Franz Ruppert Interakt, Tiel - NL

De invloed van opvoeding Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- 4 november 2011 De invloed van opvoeding Mensen die geweld gebruiken zijn in de meeste gevallen zelf als kind geslagen Als kind hebben ze het gedrag van hun ouders ervaren als variërend tussen chaotisch nalatigheid en strengheid Ouders konden geen rolmodel bieden voor het oplossen van conflicten 04.11.2011 (c) Prof. Dr. Franz Ruppert Interakt, Tiel - NL

Gehechtheidstypen Bowlby, Ainsworth, Maine and Hesse Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- 4 november 2011 Gehechtheidstypen Bowlby, Ainsworth, Maine and Hesse Veilige gehechtheid Angstig-afwerende gehechtheid Angstig-vermijdende gehechtheid Gedesorganiseerde/gedesoriënteerde gehechtheid 04.11.2011 (c) Prof. Dr. Franz Ruppert Interakt, Tiel - NL

Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- 4 november 2011 Veilige gehechtheid Moeder is emotioneel beschikbaar als het kind angstig is of troost nodig heeft. Moeder reageert onmiddellijk en passend op de behoeften van het kind. Moeder laat het kind alleen als het geen contact met haar wil. 04.11.2011 (c) Prof. Dr. Franz Ruppert Interakt, Tiel - NL

Angstig-afwerende gehechtheid Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- 4 november 2011 Angstig-afwerende gehechtheid Moeders gedrag is onzeker en angstig. Bij scheiding van de moeder zijn de kinderen overstuur. Na terugkeer is er veel tijd nodig voordat het kind weer rustig wordt. Kinderen kunnen niet alleen zijn, maar ook geen goed contact met de moeder hebben. 04.11.2011 (c) Prof. Dr. Franz Ruppert Interakt, Tiel - NL

Angstig-vermijdende gehechtheid Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- 4 november 2011 Angstig-vermijdende gehechtheid Pogingen van het kind om contact te maken worden afgewezen door de ouders. Kind leert geen hechtingsgedrag te laten zien en eigen gevoelens te onderdrukken. Kind bewaart afstand tot de moeder. 04.11.2011 (c) Prof. Dr. Franz Ruppert Interakt, Tiel - NL

Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- 4 november 2011 Getraumatiseerde ouders scheppen een psychisch klimaat, waarin hun kinderen lijden aan een “Symbiose trauma”. Het kind is hulpeloos en niet in staat om een stabiel en veilig emotioneel contact met zijn ouders tot stand te brengen. Hoe meer het dat probeert, hoe meer het de moeder in contact brengt met haar trauma’s, en des te sterker zal zij het kind afwijzen. Dit veroorzaakt een split in de psyche van het kind. 04.11.2011 (c) Prof. Dr. Franz Ruppert Interakt, Tiel - NL

Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- Afsplitsing van de persoonlijkheid na een traumatische ervaring 4 november 2011 getraumatiseerd deel overlevingsdeel gezond deel 04.11.2011 (c) Prof. Dr. Franz Ruppert Interakt, Tiel - NL

Gezonde delen in een kind Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- 4 november 2011 Gezonde delen in een kind Eigen levenskracht en levensenergie Eigen sterke wil om te leven Gezonde basisbehoeften Plezier in beweging en het lichaam oefenen Plezier in spelen Plezier in leren en problemen oplossen … 04.11.2011 (c) Prof. Dr. Franz Ruppert Interakt, Tiel - NL

Kenmerken van overlevingsdelen bij een symbiosetrauma Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- 4 november 2011 Kenmerken van overlevingsdelen bij een symbiosetrauma Aanhoudend vechten om in contact te komen met de ouders. Idealisering van de moeder en de vader. Identificatie met de overlevingsdelen van de moeder/vader. Voelt zich verantwoordelijk voor de ouders. Onderdrukt en ontkent het eigen trauma. Identificatie en resonantie met de getraumatiseerde delen van de moeder / vader. 04.11.2011 (c) Prof. Dr. Franz Ruppert Interakt, Tiel - NL

Kenmerken van getraumatiseerde delen bij een symbiosetrauma Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- 4 november 2011 Kenmerken van getraumatiseerde delen bij een symbiosetrauma Vertwijfeling dat er geen liefde is bij de moeder / vader Diepe eenzaamheid Doodsangst Onderdrukte boosheid Onderdrukt verdriet 04.11.2011 (c) Prof. Dr. Franz Ruppert Interakt, Tiel - NL

Gevolgen van symbiosetrauma voor een kind Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- 4 november 2011 Gevolgen van symbiosetrauma voor een kind Onvermogen om het verschil te bepalen tussen eigen gevoelens en gevoelens van de moeder. Overstelpt worden door de traumagevoelens van de moeder. Niet in staat zijn de eigen identiteit te leven. Levenslange symbiotische verstrikkingen in relaties en onvermogen om warme en liefdevolle relaties te onderhouden. Psychische ziekten zoals hyperactiviteit, depressie, psychotische toestanden. 04.11.2011 (c) Prof. Dr. Franz Ruppert Interakt, Tiel - NL 18 18

Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- 4 november 2011 ? x x x x x Genogram van de herkomstfamilie van Adolf Hitler (bron: Der Spiegel 28/2001) 04.11.2011 (c) Prof. Dr. Franz Ruppert Interakt, Tiel - NL

Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- 4 november 2011 Hitler’s Identiteit Hitler’s moeder was getraumatiseerd door de dood van drie kinderen binnen 14 dagen Hitler was verwekt en geboren tijdens het trauma van zijn moeder. Hij was vol paniek en depressieve gevoelens en ontwikkelde zijn overlevingsstrategie “alleen de allersterksten overleven”. Hij was gefascineerd door de dood en reproduceerde deze systematisch. 04.11.2011 (c) Prof. Dr. Franz Ruppert Interakt, Tiel - NL

Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- 4 november 2011 Hitler leed aan een symbiosetrauma en ... Hij slaagde er in de gehele wereld te verstrikken in zijn symbiotische verstrikking met zijn moeder. Duitsland werd zijn substituutmoeder. 04.11.2011 (c) Prof. Dr. Franz Ruppert Interakt, Tiel - NL

Wat is bekend over Anders Breivik’s familie van herkomst? Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- 4 november 2011 Wat is bekend over Anders Breivik’s familie van herkomst? Beide ouders hadden al kinderen met andere partners. Anders‘ vader verliet zijn moeder toen Anders 1 jaar oud was. Moeder trouwde opnieuw en kreeg nog een kind. 04.11.2011 (c) Prof. Dr. Franz Ruppert Interakt, Tiel - NL

Relatie met zijn moeder Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- 4 november 2011 Relatie met zijn moeder “Ik heb het gevoel dat ik bevoorrecht ben opgevoed met verantwoordelijke en intelligente mensen om me heen,” schreef Breivik over zijn vroege jeugd.“Ik keur de super-liberale, matriarchale opvoeding niet goed, ofschoon het totaal ontbrak aan discipline en heeft bijgedragen aan een bepaalde mate van vervrouwelijking“. http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/norway/8672801/Norway-massacre-the-real-Anders-Behring-Breivik.html 04.11.2011 (c) Prof. Dr. Franz Ruppert Interakt, Tiel - NL

Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- 4 november 2011 Relatie met zijn vader Contact met de vader was compleet verbroken, zegt Breivik, nadat hij tijdens zijn tienerjaren wegens graffiti in problemen was gekomen – ondanks dat hield hij contact met zijn stiefmoeder. Hij zei dat zijn vader zich ook geïsoleerd had van zijn andere vier kinderen “dus het is duidelijk wiens fout het was”. Breivik praat over zijn incidentele verlangen naar toenadering, maar zegt dat dat nooit heeft plaatsgevonden. http://www.reuters.com/article/2011/08/02/us-norway-breivik-idUSTRE77139120110802 04.11.2011 (c) Prof. Dr. Franz Ruppert Interakt, Tiel - NL

Voelt zich slachtoffer Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- 4 november 2011 Breivik zegt dat zijn beste vriend een jongen, genaamd Arsalan, was, maar zij gingen uit elkaar toen ze 16 waren. Hij beschuldigt Arsalan en andere Pakistaanse jongeren van geweld en beweert acht keer door hen in elkaar te zijn geslagen, wat eenmaal leidde tot een gebroken neus; dat is volgens Breivik het moment waarop hij begint af te geven op het multiculturisme “Op dat moment, kon ik niet begrijpen waarom hij [Arsalan] zo’n afkeer van Noorwegen en mijn cultuur had,” schreef Breivik. “Ik was in die tijd totaal onwetend en apolitiek, maar zijn totale gebrek aan respect voor mijn cultuur... wekte in feite mijn interesse en passie daarvoor op.” http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/norway/8672801/Norway- massacre-the-real-Anders-Behring-Breivik.html 04.11.2011 (c) Prof. Dr. Franz Ruppert Interakt, Tiel - NL

Anders Breivik‘s conclusie Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- 4 november 2011 Anders Breivik‘s conclusie „De afwezigheid van het vaderschap heeft een maatschappij vol sociale pathologie gecreëerd, en het gebrek aan mannelijk zelfvertrouwen maakt toteen gemakkelijke prooi voor onze vijanden," zei hij. „Als het Westen wil overleven is het nodig dat we een gezonde dosis mannelijke autoriteit opnieuw weten te handhaven." http://www.reuters.com/article/2011/08/02/us-norway-breivik-idUSTRE77139120110802 04.11.2011 (c) Prof. Dr. Franz Ruppert Interakt, Tiel - NL

Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- 4 november 2011 Jongens die lijden aan een symbiose trauma met hun getraumatiseerde moeders ontwikkelen een gespleten beeld van vrouwen de ideale moeder: puur en schoon, zorgt alleen voor haar eigen kinderen; geprojecteerd op cultuur, staat en religie de slechte moeder: zwak, hoerig, slachtoffer van sexueel misbruikende mannen. (Breivik over zijn stiefvader: “een primitief sexueel beest”) De goede moeder is gewenst maar niet beschikbaar, de slechte moeder is ongewenst en wordt veracht. 04.11.2011 (c) Prof. Dr. Franz Ruppert Interakt, Tiel - NL

Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- Waarom haat en moord? Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- 4 november 2011 De op de ouders gerichte haat wordt geprojecteerd op anderen die tot vijand worden verklaard. (op sociaal niveau: zondebokken). De haat tegen anderen is een afleiding van de eigen emotionele pijn van de dader. Poging zich te bevrijden van eigen pijn en lijden door deze te projecteren op anderen. Een andere persoon vermoorden is alsof het eigen innerlijke getraumatiseerde kind wordt vermoord. 04.11.2011 (c) Prof. Dr. Franz Ruppert Interakt, Tiel - NL

Waarom houden vrouwen van gewelddadige mannnen? Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- 4 november 2011 Waarom houden vrouwen van gewelddadige mannnen? Zoeken bescherming. Voelen het slachtofferdeel in de dader. Dragen hun eigen agressie over op de dader. 04.11.2011 (c) Prof. Dr. Franz Ruppert Interakt, Tiel - NL

Wat kan slachtoffers van misdrijven helpen? Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- 4 november 2011 Wat kan slachtoffers van misdrijven helpen? Begrijpen van het proces van traumatisering Niet focussen op de dader, maar op hun eigen proces Het oplossen van de eigen potentiele symbiotische verstrikking met een dader-ouder. Overprikkeldheid leren reguleren Rouwen om het verlies 04.11.2011 (c) Prof. Dr. Franz Ruppert Interakt, Tiel - NL

Wat kan daders die geweld gebruiken helpen? Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- 4 november 2011 Wat kan daders die geweld gebruiken helpen? Acceptatie van de waarheid van wat ze hebben gedaan. Zien en erkennen dat hun daden traumatiserend zijn voor anderen en dat het de gevolgen zijn van hun eigen traumatisering Leren omgaan met schuld en verwijten en schaamte Toenadering tot hun eigen getraumatiseerde deel 04.11.2011 (c) Prof. Dr. Franz Ruppert Interakt, Tiel - NL

Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- 4 november 2011 Wat kunnen we leren? Niet in verwarring laten brengen door rationalisaties van depressieve en boze mannen en hun vreemde argumenten in hun “manifestos” Niet betrokken raken in een vicieuse cirkel van angst – wraak – moord – angst.... De werkelijke oorzaak van psychische waanzin aanwijzen: Het emotionele lijden van kinderen die geen veilige hechting met hun ouders hebben 04.11.2011 (c) Prof. Dr. Franz Ruppert Interakt, Tiel - NL

Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- 4 november 2011 Economische welvaart is niet genoeg. Als we kinderen willen die helder denken, dan moeten we zorg dragen voor de harten van onze babies. Goede emoties doen er toe. Als we gezonde ouders willen, dan is het nodig dat mannen en vrouwen niet getraumatiseerd zijn. Getraumatiseerde mensen moeten hun eigen trauma herkennen en hulp zoeken om hun trauma op te lossen. 04.11.2011 (c) Prof. Dr. Franz Ruppert Interakt, Tiel - NL

Lezing Franz Ruppert: Symbiose en autonomie - de schaduw- 4 november 2011 Een mens die zichzelf werkelijk lief heeft en empathie heeft voor zichzelf, wordt geen dader van geweldsmisdrijven. 04.11.2011 (c) Prof. Dr. Franz Ruppert Vertaling uit het Engels: Interakt, Margriet Wentink Interakt, Tiel - NL