SIMULATIEMODELLEN als INSTRUMENTEN voor BELEIDSEVALUATIE en - PLANNING Gerlinde Verbist Centrum voor Sociaal Beleid – Herman Deleeck Universiteit Antwerpen

2 Evaluatie van maatregelen van het NAP-SI: verschillende benaderingen •Beschrijvende variabelen (input, output,…) •Experimenten: vergelijking onderzoeksgroep – controlegroep •Quasi-experimenten •Simulatiemodellen voor ex ante en ex post evaluatie -Specifieke maatregelen -Hier: nadruk op 1ste orde effecten

3 Simulatie modellen op microniveau •Meten van effecten van beleidsverandering •Identificatie maatregelen voor verbetering doelstellingen m.b.t. Laken-indicatoren •Analytische kracht -Cumulatief effect -Ceteris paribus •Individuele beslissingseenheden •Types: -Standaardsimulaties -Empirische microsimulaties

4 Standaardsimulaties (1) = berekening van belastingen en uitkeringen voor een aantal hypothetische gezinstypes Assumpties over -Gezinssamenstelling -Leeftijd -Arbeidsmarktpositie -Inkomensbestanddelen

5 Standaardsimulaties (2) Voordelen: •Eenvoud (zowel in constructie als in gebruik) •Onafhankelijk van grote empirische databank •Geschikt voor comparatief onderzoek •Toepassing op veel verschillende gezinssituaties •Beleidsindicatoren (input) Beperkingen: •Representativiteit? Aggregatie? •Verdelingseffecten? •Input data?

6 Empirische microsimulatie modellen (1) = berekening van belastingen en uitkeringen op basis van representatieve steekproef van huishoudens •Keuzes inzake -Dataset (administratief / survey) -Algemeen / partieel -Statisch / dynamisch -Opname gedragsreacties -Opname macro-economische effecten -Eenheid van analyse (individu, huishouden, fiscale eenheid)

7 Empirische microsimulatie modellen (2) Voordelen: •Raming van verdelingsgevolgen, met controle voor socio-demografische en economische context •Representativiteit •Aggregatie (algemeen/groepen) •Output indicatoren Beperkingen: •Kwaliteit van de databank •Kostprijs van constructie en onderhoud

8 Toepassingen van standaardsimulaties: enkele voorbeelden •Vergelijking over de tijd •Internationale vergelijking •Vergelijking van inkomenspositie en verdeling voor en na invoering van beleidsmaatregel  meten van impact van  voorgestelde beleidsalternatieven (ex ante)  doorgevoerde hervormingen (ex post)

Evolutie van (para)fiscale druk als % van brutoloon, eeninkomenskoppel, België, Bron: STASIM

Internationale vergelijking van de parafiscale druk als % van brutoloon, eeninkomenskoppel met 2 kinderen

Hervorming personenbelasting 2001, België Parafiscale druk als % van brutoloon, eeninkomenskoppel

12 Toepassingen van empirische microsimulaties: enkele voorbeelden •De hervorming van de personenbelasting (2001) (NAP-Incl.) -Maatregelen ten gunste van gezinnen met kinderen -Belastingkrediet voor lage lonen •Kinderarmoede in het Verenigd Koninkrijk

13 Indicatoren (selectie) •Inkomensniveau •Budget •Winnaars / verliezers •Inkomensverdeling -Quantielverdeling (Deciel, Quintiel) -Ongelijkheidsindex (Gini, Theil) -Progressiviteitsindex (Kakwani) •Armoede: -Percentage armen -Armoedekloof -Beckerman ratio’s: •Verticale efficiëntie •Armoedereductie-efficiëntie

Belgische Belastinghervorming Vermindering belastingdruk 2. Neutraliteit inzake keuze levensvorm (gelijkschakeling behandeling alleenstaanden / samenwonenden / gehuwden) 3. Meer rekening houden met aanwezigheid kinderen 4. Ecologische belastingmaatregelen

Budgettaire kost Belastinghervorming 2001 (in miljard Euro) MaatregelAdmin. ramingRaming MISIM Aanpassing tarieven0,940,98 Belastingkrediet lage lonen 0,45 Extra aftrek beroepskosten0,250,32 Individualisering voordeel vervangingsinkomens 0,400,36 Gelijkschakeling gehuwden/alleenstaanden 1,091,25 Kinderen0,120,19 Ecologische maatregelen0,11- TOTAAL3,333,54

Verdeling over decielen van gemiddelde winst belastinghervorming 2001, totaal Bron: MISIM

Verdeling over gezinstypes van gemiddelde winst belastinghervorming 2001, totaal

Verdeling over decielen van gemiddelde winst belastinghervorming 2001, belastingkrediet lage lonen

Verdeling over gezinstypes van gemiddelde winst belastinghervorming 2001, belastingkrediet lage lonen

Verdeling over decielen van gemiddelde winst belastinghervorming 2001, extra voordeel kinderen

Verdeling over gezinstypes van gemiddelde winst belastinghervorming 2001, extra voordeel kinderen

Herverdelend effect en progressiviteit van personenbelasting voor en na hervorming Pre- hervorming Post-hervorming Gini inkomen voor belasting (a) Gini inkomen na belasting Herverdelend effect (b) (b) als % van (a)23%22% Progressiviteit (Kakwani) Gemiddelde belastingvoet

Armoede voor en na hervorming Armoedelijn als x% van gemiddeld equiv. inkomen 40%50%60% % arme huishoudens Voor belastingen Na belastingen, voor hervorming Na belastingen, na hervorming Armoedekloof als % armoedekloof voor belastingen Voor belastingen100.0 Na belastingen, voor hervorming Na belastingen, na hervorming

24 Kinderarmoede in het Verenigd Koninkrijk •Zeer hoog niveau van kinderarmoede in VK -Hoogste van de EU (jaren ’90) -Verdrievoudigd sinds Zowel bij huishoudens zonder werk als bij de ‘working poor’ •Algemene doelstelling van Labour-regering (1997): “to end child poverty … a 20 year mission” •Specifieke doelstelling: halvering van kinderarmoede tegen 2010

25 Kinderarmoede in het Verenigd Koninkrijk •Beleidsmaatregelen: -3 categorieën: 1.Onmiddellijke impact op inkomensniveau via belastingen en uitkeringen 2.Bevorderen van betaald werk 3.Wegwerken van lange-termijn nadelen -Door regering voorgestelde maatregelen in categorie 1: 1.Working Families’ Tax Credit (Oct. 1999) 2.Verhoging kinderbijslag (1997) 3.Belastingkrediet voor kinderen (April 2001) 4.Verhoging ‘Income Support’ voor gezinnen met kinderen

Ex ante evaluatie door Sutherland & Piachaud (2001): % armen voor en na Labour beleid Alle indiv.Kinderen Alle1 ouder2 ouders April 1997, voor beleid19,126,342,521,8 Na beleid van belastingen / uitkeringen % armen14,817,024,414,9 Aantal uit armoede gehaald Uit armoede In armoede Na beleid van belastingen / uitkeringen en tewerkstelling ouders % armen13,513,816,013,1 Aantal uit armoede gehaald

27 Tussentijdse evaluatie door Piachaud & Sutherland (2002) • kinderen uit armoede in periode 1996/7 – 2000/1 •Onderzoek naar verschillende veranderingen -Bevolkingssamenstelling -Tewerkstelling -Loonniveau en –verdeling -Beleid van uitkeringen en belastingen •Discrepantie raming – feiten: verklaringen

28 Mogelijkheden van statische microsimulatiemodellen voor NAP-Incl. •Interpretatie resultaten afhankelijk van keuzes en assumpties •Raming van eerste orde effecten van deel van de alternatieve beleidsvoorstellen zoals voorzien in NAP-Incl. -Kostprijs -Verdeling winnaars / verliezers -Differentiële impact voor diverse sociale groepen -Armoede & ongelijkheid (ontleding armoederisicpercentages)

29 Mogelijkheden van simulatiemodellen voor NAP-Incl: het internationale perspectief •Belangrijk voor OMC Sociale Inclusie: verband indicatoren - maatregelen •Hulpmiddel om ‘good practices’ te identificeren •Policy swapping: mogelijkheid om effecten van beleidsvoorstellen die worden voorgesteld in NAPs in andere landen te toetsen •EUROMOD als instrument (EU empirisch microsimulatiemodel)