Lokaal het verschil maken Over kinderarmoede en lokale strijdmiddelen Lunchgesprek n.a.v. Gentse ‘Week tegen Armoede’ - Dr. Isabelle Pannecoucke – UGent isabelle.pannecoucke@telenet.be & Sylvia Lis – OCMW Gent

(Kinder)armoede in woorden Kinderarmoede in beeld Toegang tot toereikende middelen Toegang tot diensten en kansen Kinderarmoede aangepakt Kinderarmoede aangepakt in een Armoedebeleidsplan

1. (Kinder)armoede in woorden «… een netwerk van sociale uitsluitingen… op verschillende domeinen van het maatschappelijk en individueel leven … » Sociale contacten, vrienden, familie, gezin … Tewerkstelling, Onderwijs, Huisvesting… !!! Armoede ook een binnenkant: jij hebt niets, ge kunt niets, je bent niets !! Uitsluitingen staan niet los van elkaar

2. Kinderarmoede in woorden Kinderen in armoede Meer dan enkel een bijproduct van armoede bij volwassenen ‘Ambivalent’ Welvaart en welzijn afhankelijk van gezinscontext Volwaardige burgers Dubbele focus Gezinnen in armoede Kinderen in armoede: eigen perspectief

2.Kinderarmoede in beeld 2.1 Toegang tot toereikende middelen % kinderarmoede in rijke landen (2008) (Bradshaw, e.a. 2012)

Aspecten die zich verschuilen achter de globale cijfers: Arbeidsparticipatie Opleidingsniveau Kleur van de armoede Gezinstype Eenoudergezinnen en grote gezinnen; vooral grote gezinnen gewaarborgde gezinsbijslag -> hebbben van kinderen vergroot risico: beschikbare maatregelen volstaan niet

2. Kinderarmoede in beeld 2.1 Toegang tot toereikende middelen Kansarme gezinnen (Kind & Gezin) Indicatoren: inkomensniveau, opleiding, tewerkstelling, aard tewerkstelling, huisvesting, gezondheid gezinsleden, ontwikkeling kinderen Uiterst zwakke socio-economische gezinnen Arbeidsloos Lage opleiding: bijna 80% Slechte huisvesting: bijna 50% Zwaktes in ontwikkeling: 33% Algehele zwakke sociaal-economische situatie: 50% (inkomen, opleiding, arbeidssituatie)

2. Kinderarmoede in beeld 2.1 Toegang tot toereikende middelen !!! Grootstedelijke problematiek: iets meer dan 1 op 3 kinderen die in kansarmoede opgroeit, woont in Gent of Antwerpen Gent: 20,3% in 2012 – 18,3% in 2011 – 15,5% in 2010

2. Kinderarmoede in beeld 2.2 Toegang tot kansen en diensten Gezondheid Gezondheidsverschillen al voor en bij de geboorte Ongezond hoge niveaus van negatieve stresshormonen Ontwikkeling centraal zenuwstelsel en hersenen Verschillen naar tandverzorging, gezicht- en gehoorstoornissen Hogere prevalentie van indicatoren van ongezonde levensstijl Effect op lange termijn: verhoogde kans op bepaalde fysische en mentale gezondheidsproblemen Cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling Al op 1 jaar een maand achterstand 22% heeft gedragsproblemen (heeft zorgen, is bang, wordt gepest, is overactief, heeft moeite om zicht te concentreren) Langdurige, diepgaande armoede-ervaringen Armoede tast alle aspecten van het welzijn van kinderen aan: gezondheid, cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling, schoolse resultaten, aspiraties, zelfbeeld, relaties met anderen, risicogedrag, perspectief op werk GEZONDHEID: al voor de geboorte (moeder meer gezondheidsproblemen, vroeggeboorte, laag geboortegewicht, groeiachterstand, wiegendoo – 5 keer groter in huishouden zonder beroepsinkomen dan gezinnen met 2 inkomens) Cumulatie van risicofactoren in armoede Hoge frequentie van en hoge intensiteit van stressvolle ervaringen Onvoorspelbaarheid financiële en familiale instabiliteit Gebrek aan sociale ondersteuning Blootstelling aan schadelijke substanties (lood, CO, schimmels) Slechte huisvesting Gebrek aan cognitieve stimuli Gebrek aan kwaliteitsvolle voeding Langdurige – diepgaande armoede-ervaringen

2. Kinderarmoede in beeld 2.2 Toegang tot kansen en diensten Schoolse resultaten Latere intrede onderwijs Schoolse achterstand 21% van kinderen in gezin met inkomen < armoedegrens Hoger risico op doorverwijzing Oververtegenwoordiging in bijzonder onderwijs In middelbaar: weinig kwalificerende richtingen Absenteïsme, niet altijd gewild Vroegtijdig schoolverlaten Ongekwalificeerde uitstroom ongelijk Geringe doorstroom naar hoger onderwijs psychologisch welbevinden (onwel op vlak van leersituatie, persoonlijk vlak, relationeel) Ongelijke kansen en ongelijke behandeling

2. Kinderarmoede in beeld 2.2 Toegang tot kansen en diensten Focus huisvesting/leefomgeving 25% van arme gezinnen met kleine kinderen leven in een woning met lekkend dak, vochtigheid of rotte vloeren of ramen Te weinig ruimte, te donker, teveel lawaai, te koud…. Kinderen (vooral van 1-oudergezinnen) in hoogbouwappartementen , ideaal om op te groeien? Kindvriendelijke biotoop in de sociale huisvesting? Wanneer je huis op wielen staat, wanneer je huis het park is Meest kindonvriendelijke buurt in de 19de eeuwse wijken van Antwerpen, Brussel, Gent Kleine flatgebouwen (1 slaapkamer); oude arbeiderswoningen met gebrek aan comfort

2. Kinderarmoede in beeld 2.3 Participatie

3. Kinderarmoede aangepakt Op verschillende terreinen Sociale dienstverlening Familievriendelijk beleid Uitkeringen Arbeidsparticipatie Kwaliteitsvolle huisvesting en omgeving Aandachtspunten Universele én specifieke maatregelen Diversiteit van kinderen Totaal beleid – geïntegreerde strategie Niet losgekoppeld van algemene armoede Lokale strijdmiddelen kunnen niet alles oplossen Gelijke toegang kwaliteitsvol onderwijs, gezondheidszorg, culturele activiteiten, kinderopvang

3. Kinderarmoede aangepakt Lokale troeven Wat leeft er in de lokale omgeving? Via OCMW en andere diensten Verenigingen waar armen het woord nemen, samenlevingsopbouw, buurtwerkingen, vakbonden, CAW’s, … Bijeenbrengen van lokale stakeholders (diversiteit!!! Participatie) OVERHEID MIDDENVELD OUDERS SCHOLEN

4. Kinderarmoede aangepakt in een Armoedebeleidsplan Armoedebeleidsplan vanuit een regierol OCMW (versus actorschap) Doelstelling en verdere planning rond armoedebeleidsplan Hoe ziet dit plan eruit ? Wat ging vooraf Wetenschappelijk kader Cijfergegevens Omgevingsanalyses Stakeholdersanalyse Besprekingen Voorlopige ontwerptekst Visie Strategische en operationele doelstellingen Acties 15

4. Kinderarmoede aangepakt in een Armoedebeleidsplan 4 4. Kinderarmoede aangepakt in een Armoedebeleidsplan 4.1 Voorlopige ontwerptekst Integrale benadering Toegankelijkheid van dienstverlening en zorg Participatie Sensibilisering Levensdomeinen Inkomen Wonen Werken en activering Leren Sociale relaties en vrije tijd Fysieke en geestelijke gezondheid Kinderarmoede

Armoedebeleidsplan Luik Kinderarmoede: 4. Kinderarmoede aangepakt in een Armoedebeleidsplan 4.2 Luik Kinderarmoede in Armoedebeleidsplan Armoedebeleidsplan Luik Kinderarmoede: Tekorten op verschillende levensdomeinen Strijd tegen armoede = strijd voor meer kansen Acties gericht vanaf de eerste levensjaren Rechten van het kind + doorbreken generatiearmoede Kind EN zijn ouders/gezin Expertise in de stad : verbindend werken tussen sectoren Vier pijlers Het kind zelf De ouder / opvoedingsverantwoordelijke De omgeving van het kind en de ouder (gezin, buurt, school,…) Netwerk van hulp- en dienstverleners

4. Kinderarmoede aangepakt in een Armoedebeleidsplan 4 4. Kinderarmoede aangepakt in een Armoedebeleidsplan 4.3 De doelstellingen rond Kinderarmoede Kinderen en hun gezin in armoede krijgen meer kansen en ondersteuning op de armoedespiraal te doorbreken Kennis over (de impact van) kans-, kinder- en generatiearmoede verhoogt waardoor organisaties meer kansen creëren en een betere ondersteuning geven aan kinderen en hun gezin sensibiliseringsacties, acties om kinderen en hun gezin te versterken … Er is een betere afstemming tussen de verschillende sectoren over trajecten van kinderen, hun ouders en hun gezin waardoor we de kloof tussen hulpverlening, vrije tijd en school overbruggen en er integraal over levensdomeinen gewerkt wordt Sectoroverschrijdend overleg Afstemmen en betere doorverwijzingen tussen sectoren Netwerken (bvb Huizen van het Kind) Bij het verbeteren van de toegang tot dienstverlening voor mensen in armoede hebben we een prioritaire aandacht voor ouders, kinderen en hun gezin Meer laagdrempelig toegankelijk maken van initiatieven kinderopvang