Cabaret bij Nederlands Carien Bakker ULO-Groningen c.h.w.bakker@rug.nl Lachend leren Cabaret bij Nederlands Carien Bakker ULO-Groningen c.h.w.bakker@rug.nl Literatuur Micha Wertheim

Theater, televisie, radio, youtube Diverse functies: Vorm van entertainment, combinatie van komedie, zang, dans, poëzie en theater. Theater, televisie, radio, youtube Diverse functies: Vermaak Confronteren met eigen normen, waarden, (voor)oordelen. Controleren democratie “Is there any group I haven't offended?“ ( Mort Sahl, jaren 30) Cabaretier doet mededeling over leven en biedt publiek geen ontsnapping. Cabaret helpt publiek ontsnappen aan bedreiging (oorlog, een autoriteit, lichamelijke ziekte, seksualiteit). Publiek krijgt het idee: eigenlijk zijn wij toch de baas. Mort Sahl, eerste standup-comedian)

Maatschappijkritisch Literair satirisch Draadstaal - Het goedste Nederlands Maassen - Adolf Hilter Parodie, sarcasme, spelen met taal, soms poëtisch, soms keihard en hatelijk. Maatschappijkritisch Pieter Derks – zorgpremie Geëngageerd cabaret (politieke ) actualiteit, taboedoorbrekend, tijdgebonden Verhalend Youp van 't Hek - Meneer Alzheimer Youp van 't Hek - Leef je leven (licht absurd) verhaal met moraal Nonsens Lagerhuis - Vliegende Panters School Teeuwen School Najib Giecheltrutten – Plien en Bianca (schijnbaar) onzinnige en absurde verhaaltjes, idiote typetjes, parodiërend Zap-cabaret Dikkie Dik Pi-Pa-Pijpenlied Brigitte Kaandorp Kees Torn – woorden Van Kooten en De Bie - dat en wat snelle schakeling snel geschakeld tussen diverse vormen van cabaret, typetjes, liedjes Stand-up Comedians veel improvisatie en interactie met publiek

Bekijk het volgende fragment. Bedenk minimaal één opdracht die je leerlingen hierbij zou kunnen geven. Beschrijf welk doel je met de opdracht beoogt.

Politiek draait om afleiden van wat er echt aan de hand is Beoordeel de wijze waarop Pieter Derks presenteert (mimiek, houding, stem). Pieter Derks’ optreden is betogend van aard. Wat is de hoofdstelling van het betoog van Derks? Beargumenteer je antwoord door een analyse te maken van de opbouw van het betoog Terugdraaien van de gaswinning in Groningen is een sigaar uit eigen doos Politiek draait om afleiden van wat er echt aan de hand is Beoordeel in hoeverre de opbouw van het betoog correspondeert met wat je geleerd hebt over de opbouw van een schriftelijk betoog. Welk effect heeft dit op de overtuigingskracht? Verklaar dat effect. Welke drogredenen gebruikt Derks? Welke stijlfiguren gebruikt Pieter Derks om zijn woorden kracht bij te zetten? Wordt de betrouwbaarheid van zijn betoog ontkracht of juist versterkt door de stijlfiguren die hij gebruikt? Schrijf je ergernissen van je af: schrijf een column van 150 woorden over een actueel thema. Maak daarbij gebruik van drie verschillende stijlfiguren en drogredenen. Je kunt je laten inspireren door de volgende column Column: Zorgpremie Katinka Polderman Drogredenen: Verkeerde vergelijking: probleem is niet groot, er zijn nog altijd meer vrouwen die uggs dragen Voorkomen van afwijkende mening: minister moet toch die chagrijnige niet open-communicerende filerijders zien Onjuist oorzakelijk verband: PVV voor Burkaverbod omdat ze voor open communicatie zijn. Deze oorzaak-gevolgrelatie maakt de weg vrij om sneren te maken die niets te maken hebben met burkaverbod (openbare partijfinaciën, Karikaturen: broodje worst en alcohol om te laten zien dat je geen moslim bent Beeld van de chagrijnige filerijder Henk en Ingrid die de ingang van de tent niet kunnen vinden

Column: Zorgpremie - Katinka Polderman Het regeerakkoord,en dan met name de inkomensgebonden zorgpremie waarover in het akkoord wordt gesproken, heeft nogal wat stof doen opwaaien. Vooral grootverdieners verwachten erop achteruit te gaan. Sp!ts sprak met Arthur de Bont van Nijenhuis van de vereniging voor grootverdieners. Meneer de Bont van Nijenhuis, die rijken, hebben die het werkelijk zo zwaar? „Jazeker. Wanneer de zorgpremie voor deze mensen stijgt, komen ze verschrikkelijk in de problemen. Er zijn gevallen bekend van mensen die dankzij dit regeerakkoord de tuinman zullen moeten ontslaan en zodoende zelf het zwembad schoon moeten gaan maken. En gisteren sprak ik een man die zei dat ’ie, als de plannen van dit kabinet doorgaan, zijn vakantiehuis in Toscane moet gaan verhuren in de maanden dat hij er zelf niet zit. Anders kan hij het niet meer opbrengen. En zo zijn er legio zeer tragische voorbeelden te noemen.” Maar is het niet meer dan logisch dat mensen met meer geld een hogere premie afdragen dan bijvoorbeeld een bijstandsgerechtigde? „Het zou natuurlijk van de gekke zijn om rijkdom eerlijker te verdelen. Wij werken er hard genoeg voor. En per saldo zijn we allemaal even arm. Je moet niet vergeten: wij verdienen wel meer, maar we geven ook meer uit.” Hoe ziet u de toekomst wanneer u, mede door een hogere zorgpremie, 4 procent aan koopkracht zult verliezen? „Uiterst zwart. Wij hebben nu eenmaal hogere kosten. Zo’n motorjacht onderhouden kost verschrikkelijk veel geld, daar sta je als bijstandsmoeder niet bij stil. Bijkomend probleem is dat we niet naar de voedselbank kunnen, want die rommel lusten we niet. Nee, wij zouden echt al heel erg geholpen zijn als iemand ons tegen die tijd af en toe een halve kreeft en een bodempje Moët & Chandon toestopt. Maar het zou natuurlijk nog mooier zijn als de gevolgen van de crisis worden verhaald op de laagste inkomens.” Dia 5

Bildung en het schoolvak Nederlands Schoolvak Nederlands weinig aandacht voor: conceptualiserende functie van taal (Bildung) expressieve functie van taal Bildung Wilhelm von Humboldt (1767-1835), Rousseau (1712-1778) Doel Bildung: goed burger worden, humaniteit en authenticiteit bevorderen Wat: verwerving van algemene kennis ontwikkelen van vermogens tot moreel oordelen en kritisch denken. engageren met thema’s die waardegeoriënteerd zijn. Hoe: via ontmoeting met kunst, literatuur en toneel. De leraar als betrokken en intellectuele gids voor de leerling Von Humboldt: Diplomaat, humanist Zowel politiek als humanistisch ideaal Ultieme vorm van bildung: Nietzsches concept van de übermensch: diegene die zichzelf durft los te maken van het systeem en op zichzelf steunt. Nederlands: nadruk op ommunicatieve functie

Het goedste Nederlands

Welke taalfouten maakt Fred? Beschrijf de fout en hoe het wel moet. Welke drogredenen gebruikt Fred? Bildung: Stereotypering = overdreven beeld schetsen van een groep mensen dat vaak niet (volledig) overeenkomt met de werkelijkheid. Beschrijf welk stereotiep beeld is gemaakt van Fred en Ria. Stereotypering is vaak gebaseerd op versimpeling, overdrijving of generalisatie. Geef aan in hoeverre deze drie manieren zijn toegepast. Welke functie(s) kan stereotypering hebben? Onderzoek kritisch je eigen vooroordelen. Formuleer minimaal één vooroordeel die negatieve, onwenselijke gevolgen heeft gehad en beschrijf hoe en in welke situatie deze aan het licht is gekomen. Beschrijf zoveel mogelijk manieren waarop je kunt achterhalen of vooroordelen op feit of fictie zijn gebaseerd. In hoeverre dragen dit soort sketches bij aan de bevestiging van een stereotypering?

Adolf Hitler

Theo Maassen Theo Maassen gaat regelmatig ver in zijn shows. Zoek op Twitter en andere social media reacties op zijn show ‘met alle respect’. Bestudeer het NRC-artikel over de Franse cabaretier: Dieudonné Debatteer over de volgende stellingen: Een cabaretier moet te allen tijde kunnen zeggen wat hij/zij wil. Het maken van een ‘quenelle’ moet wettelijk verboden worden. “Je mag de Holocaust niet bagatelliseren, dat is strafbaar.” Naar welk wetsartikel uit het Wetboek van Strafrecht verwijst Theo Maassen? Wat staat er in die wet? Leg uit dat deze wet wellicht in tegenspraak is met wetsartikel 7 uit datzelfde Wetboek Lees de uitspraken van Holocaustrevisionisten op Wikipedia – holocaustrevisionisten. Leg aan de hand van drie uitspraken uit dat deze holocaustrevisionisten de argumenten van hun tegenstanders zullen duiden als de drogreden ‘Negeren van alternatieve hypothesen’ Een van de technieken van cabaretiers is een bestaand verhaal parafraseren, met de actualiteit vermengen. Beschrijf op welke wijze Maassen Hitlers levensverhaal vermengt met meer hedendaagse elementen.

Receptie ‘Met alle respect’ Maassen drijft in zijn show 'Met alle respect' met iedereen de spot, van Johan Friso tot Najib Amhali tot de rest van Nederland. Zo keert hij zich (op 27:30) ook tegen politici die volgens Maassen geen toekomstdroom meer uitdragen maar een nachtmerrie. Hij neemt ook PVV-kiezers onder de loep (vanaf 30:00). Daar valt verder niemand over, ook al omdat het humor is, maar dat verandert als er specifiek op Wilders wordt gemikt. Hij meldt ‘Als een hond vals is, krijgt hij een spuitje, maar als een politicus vals is dan krijgt hij persoonsbeveiliging. Ik ben voor de vrijheid van meningsuiting maar ik ben tegen persoonsbeveiliging. Misschien dat mensen dan net iets langer nadenken voordat ze wat zeggen.” Het conservatieve weblog De Dagelijkse Standaard briest over de grap: “En man o man, wat een linkse sneuerik is die vent toch geworden. Hij lijkt te vinden dat een stel tulbandbandieten uit het Midden-Oosten de uitgelezen mogelijkheid moet krijgt een Nederlands politicus op te blazen. Weg ermee. Gewoon, omdat 'ie het verdient. Omdat 'ie dingen zegt die ons niet aanstaat.” De conservatieven krijgen bijval van mensen als Volkskrant-chef Kustaw Bessems. Hij twittert: “Dat applausje erna ook. Ergens hoop ik nog dat dit parodie is.” In een toelichting zegt Bessems desgevraagd dat het hem niet gaat om de grofheid van de grap maar om 'de redenering'. Dia 16

Dikkie Dik

De Vliegende Panters Dikkie Dik wordt vaak in Sesamstraat voorgelezen. Zoek op wat de kenmerken van interactief voorlezen zijn en geef aan welke eigenschappen van die setting in deze persiflage worden uitvergroot. Feitelijk parodiëren de Vliegende Panters de Surinaamse verteller Rudy Kuhn die in de jaren tachtig in het programma Sesamstraat uit Dikkie Dik voorlas. Rudie Kuhn. Welke invloed deze Surinaamse context heeft op de inhoud van het verhaal? Valt deze persiflage in de categorie onschuldig of bijtend? Teken het Dikkie Dik verhaal. Maak een persiflage op een sprookje of bekend kinderverhaal. Een parodie of persiflage is een spottende nabootsing van een gedicht, lied, film, toneelstuk, verhaal of andere uiting. Herkenbare eigenschappen van het origineel worden overdreven op onschuldige of meer bijtende wijze. Het succes van de parodie zal groter zijn naarmate het origineel bekender is en de geparodieerde (uitvergrote) elementen dus herkenbaarder zijn. Enkele kenmerken van interactief voorlezen zijn: Plaatjes laten zien Kinderen ruimte geven om commentaar te geven, voorspellingen te doen over vervolg van het verhaal Kennis uitbreiden Contact maken met kinderen Wisselen in stemhoogte, intonatie

Taaltechnieken bij cabaret Veelgebruikte stijlfiguren Parodie Karikatuur Woordspeling Ironie Understatement Herhaling Sarcasme Hyperbool Paradox Drogredenen Bestaand verhaal parafraseren, met actualiteit vermengen doelbewuste gebruik van een of meer woorden die afwijken van de gebruikelijke betekenis

Verwerkingsactiviteiten Opdrachten Analyse Inhoud Moraal / Stelling / Argumenten analyseren Onderzoeken aan de hand van bronnen (bv achtergronden van en verklaringen voor taboes, receptie) Zelfonderzoek eigen normen en waarden Analyse Taal Gebruik stijlfiguren Gebruik drogredenen Opbouw spanning / spanningsboog Plotwendingen Analyse Vorm Mimiek + nonverbale communicatie Vergelijking oorsprong en parodie Creëren / nabootsing Debatteren / discussiëren Voordracht houden Schrijven Zelf cabaret maken