Iedere meester* een master! * Geldt ook voor juffen Marco Snoek

Leraarschap: veel en tegenstrijdige eisen Bijdragen aan het leerproces van leerlingen t.a.v. basisvaardigheden Aandacht voor maatschappelijke zorgen (gezondheid, burgerschap, radicalisering, …) Aandacht voor relatie met de omgeving Leraar als onderzoekende professional

Twee problemen De positie die leraren krijgen De positie die leraren nemen

Actieplan leraar2020 Iedere leraar een Master??? (afspraken in het najaar) Experimenten met excellentie Lerarenregister vanaf het najaar (civiel effect vanaf 2018) Wetsvoorstel versterking positie leraren Waar heb dat nou voor nodig??? Dat leidt alleen maar tot concurrentie en willekeur! Een bureaucratisch gedrocht! Het zal tijd worden!

Lerarenregister Van de beroepsgroep (lerarencoöperatie SBL, AOb, CNV-Onderwijs, CMHF, BON en Platform VVVO) Vrijwillige registratie (start) Verplichte scholing (160 uur in 4 jaar) 80% formeel erkende scholingstrajecten Verdeeld over vak(didactiek) en generieke inhoud Vanaf 2018 civiel effect

Beelden over het beroep van leraar Wat is de rode lijn in het beleid van OCW? reacties van leraren, vakbonden, …? Is de leraar een professional? En ja, wat voor één?

Inhoud Context: Het Nederlandse debat over de professie van de leraar Vier perspectieven op professionalisme Implicaties voor het beroep van leraar Leraren – pedagogen Leraren - lerarenopleiders

Twee type discussies rond de leraar Kennisbasis van de leraar Rekenen en taal Kennistoetsen Controle van bovenaf Professionaliteit van de leraar Wetsvoorstel versterking positie onderwijspersoneel Ontwikkeling van een beroepsstandaard en lerarenregister Iedere leraar een master? (Onderwijsraad 2011) Ruimte voor excellentie? (Onderwijsraad 2011) Controle van binnenuit Past dat wel bij elkaar?

Twee typen taken Primaire rol: ondersteunen, sturen en voeden van het leren van leerlingen Secundaire rol: lid van een moderne professionele organisatie en een modern beroep (TALIS 2010): Leraar als onderzoeker Leraar als collega (collegiale feedback) Leraar als innovator Leraar als samenwerker … Leraar als leider – teacher leadership

Schoolleiders versus leraren Leraar Groeiende autonomie Afnemende autonomie? Conflicting spheres (Hanson, 1976): De sferen van de schoolleider en van de professional kunnen niet meer gescheiden worden Gedistribueerd leiderschap en ondernemerschap

De leraar als professional? Professionalisering Professionele ruimte Professioneel mandaat Professioneel statuut Professioneel register Professionele leergemeenschappen Iedere leraar een master? Ruimte voor excellente learen? … ???

Onderliggend concept? Wat verstaan we eigenlijk onder professioneel, professionaliteit en een professie? Veel over gepraat, weinig over geschreven Veel idealen en wensen vanuit de praktijk, weinig theorie Veel oplossingen, weinig conceptueel kader (in NL) Veel over het individu, weinig over het collectief

Wat kenmerkt professionals?

Vier sociologische perspectieven op professionalisme Professionalisme: Professionaliteit van een beroepsgroep, overtuigingen en houding die gedrag van de leden van een beroepsgroep stuurt Klassieke professionals Eisen aan moderne ‘professionals’ Een eigen logica op de arbeidsmarkt De ideële en altruïstische professional

Klassieke kenmerken van professies Vergelijking met klassieke professionals: artsen, advocaten, … Ideale kenmerken: Monopolie positie Regulering van de toegang door de professie (en de uitzetting) Ethische code en standaarden: winnen van vertrouwen en sturen van gedrag Sterke academische kennisbasis Vrije vestiging: onafhankelijk en autonoom De eerste universitaire studies Behoefte om een Scheiding te maken tussen professies en andere beroepen

Moderne eisen aan professionals - 1 Neo-liberale samenleving: marktwerking, concurrentie, efficiëntie, kostenbewustzijn, rationalisering en deregulering Professionals in de non-profit sector Maximale uitkomsten bij minimale budgetten: Opbrengst- of resultaatgericht Transparant en stuurbaar: standaarden, protocollen, toetsen, evidence-based Accountable (via toetsing en ranking)  controle en bureaucratie

Moderne eisen aan professionals - 2 Moderne kennissamenleving Niet meer in professioneel isolement – collaboratief Over de grenzen – multidisciplinair Kennisintensief, leven lang lerend Geen statische kennisbasis, maar voortdurende ontwikkeling van (praktijk)kennis Innovatie en verbetering Kritiek: Passen niet op elkaar Deprofessionalisering

Een eigen logica voor professies Drie logica’s (Freidson, 2001) De vrije markt Bureaucratie Professionals: eigen logica Bijzondere positie en werk van professional vraagt om eigen logica en eigen sturing Kwaliteitsborging van binnenuit Professionele autonomie om in het werk professionele keuzes te maken

‘It is because professionals face complex and unpredictable situations that they need a specialized body of knowledge; if they are to apply that knowledge, it is argued that they need the autonomy to make their own judgements; and given that they have that autonomy, it is essential that they act with responsibility – collectively they need tot develop appropriate professional values’. (Furlong 2000)

Professionele oordelen Korver: Onderwijs als intensieve technologie: interactie en participatie als wezenskenmerk. Kennis om te oordelen is ontoegankelijk voor wie er niet voor gestudeerd heeft Oordeel over kwaliteit van handelen is aan professionals! Collegiale autoriteit? Angelsaksische cultuur: (salaris)waardering voor leidinggevende functies, ipv. voor expertise (schaal 10!). Kolonisatie en investeringen (VOC). Aandeelhouders: wie geld heeft is de baas en wie de baas is heeft geld. Rijnlands: sociale structuur van achterblijvers. Consensus, overleg, structuur van de gilden: vakmanschap = meesterschap

Vermenging van logica’s leidt tot Ontbreken van borgingsmechanismen en van collegiale autoriteit binnen een professie leidt tot Maatschappelijke wantrouwen Afbrokkelend professioneel mandaat Vermenging van logica’s leidt tot Regulering en controle door overheid of besturen

De altruïstische professional: Vertrouwen als beloning en voorwaarde Het morele karakter van professionals: Niet persoonlijke winst of aandeelhouderswinst, maar dienstbaarheid aan de samenleving (een ‘roeping’) Street Level Public Organisations (McKevitt, Vermeulen): sociaal contract Tegenprestatie, beloning: professioneel mandaat “Professions are given greater autonomy than other social groups. They set their own standards, regulate entry into their own ranks, discipline their members, and operate with fewer restraints than the arts, trades or businesses. In return they are expected to serve the public good and enforce high standards of conduct and discipline”. (Skrtic 1991)

Voorwaarde: vertrouwen in professionals Vertrouwen en controle: complementair en concurrerend Contractueel of berekenend vertrouwen ‘Echt’ vertrouwen Relationeel vertrouwen Praktijkvertrouwen Rolvertrouwen Vertrouwen in competentie Vertrouwen in intentie: Toewijding, integriteit en welwillendheid (benovelence) Empathie (Byrk & Schneider 2002, Bottery 2003, Nooteboom 2006)

Implicaties voor het beroep van leraar

Verdiend vertrouwen? Noodzaak voor professioneel mandaat Moet verdiend worden! Vertrouwen in competentie Hoge kwalificaties Leven lang leren Actief gebruik en ontwikkeling van kennisbasis Lidmaatschap en deel voelen van beroepsgroep Vanzelfsprekendheid om je te verantwoorden Zelfregulering van competenties (register, interne controle, aanspreken, …) ‘Wij kunnen niet benoemen wat excellentie is …’???

Verdiend vertrouwen Vertrouwen in intenties / rolvertrouwen Ethische code? Nauwe samenwerking met andere professionals en belanghebbenden Mengen in het publieke debat niet vanuit eigen belang van de beroepsgroep, maar vanuit het belang van het leren van leerlingen Bereidheid en vanzelfsprekendheid om elkaar aan te spreken Toewijding aan de samenleving: een beroepseed?

Een beroepseed ‘Ik zweer / beloof dat ik het onderwijs zo goed als ik kan zal geven ten dienste van mijn leerlingen / studenten. Ik zal zorgen voor kwaliteit en het ondersteunen van het leerproces van degenen die aan mij zijn toevertrouwd. Ik stel het belang van de leerling / student voorop en eerbiedig zijn opvattingen. Ik zal geheim houden wat mij is toevertrouwd. Ik zal de onderwijskundige en vakmatige kennis van mijzelf en anderen bevorderen. Ik erken de grenzen van mijn mogelijkheden. Ik zal mij open en toetsbaar opstellen, ook naar ouders en andere belanghebbenden, en ik ken mijn verantwoordelijkheid voor de samenleving. Ik maak geen misbruik van mijn kennis of bevoegdheden. Ik zal zo het beroep van onderwijzer/docent in ere houden. Zo waarlijk helpe mij God almachtig / Dat beloof ik.’ (Onderwijsraad, 2007, p. 70).

Iedere leraar een master!!! Graag wat meer ambitie! Met aandacht voor en erkenning van excellentie Waarbij criteria bepaald worden door leraren zelf!

Marco Snoek (M.Snoek@hva.nl) www.kenniscentrumonderwijsopvoeding.hva.nl – lectoraat Leren & Innoveren Theories on and concepts of professionalism of teachers and their consequences for the curriculum in teacher education Powerpoint