COMMUNICATIE OVER RECHT EN JUSTITIE ONMOGELIJK? TOCH WEL, HET RECHT COMMUNICEERT Bernard HUBEAU – Universiteit Antwerpen VJV – Jaarvergadering Mechelen – 25 april 2008

1 1. Waarover gaat het? “En ik kreeg de zonderlinge gewaarwording dat ik door mezelf werd aangestaard. Misschien daardoor en ook omdat ik niet goed op de hoogte was van de gangbare gebruiken, begreep ik niet erg goed wat er vervolgens gebeurde” Meursault in het tweede deel van “L’étranger” van Albert Camus

2 1. Waarover gaat het? -Over “absurde misverstanden tussen juristen en niet-juristen”, zegt Kees SCHUYT -Vraag naar schuld: “who’s to blame?” ° De burger? ° De instellingen en de mensen van het recht?

3 1. Waarover gaat het? -Hoe recht en justitie worden gepercipieerd is wezenlijke vraag en een realiteit als uitgangspunt -“Law is a profession of words” – “Law is communication” (Nelken) – “Law as communication” (Van Hoecke) -Vertrouwen moet je verdienen -En daar zit het niet (altijd of helemaal) goed

4 RECHT EN JUSTITIE - NORMEN - MENSEN - INSTELLINGEN COMMUNICATIE EN INFORMATIE - INTERN/EXTERN - MICRO/MACRO - PRODUCT/PROCES KWALITEIT EN LEGITIMITEIT PERMANENTPROCESPERMANENTPROCES VERTROUWEN

5 2. Vertrouwen is het resultaat van open communicatie -Band tussen vertrouwen en communicatie -Resultaten van Justitiebarometer: ° 2004: niet zo fraai ° 2007: er is beterschap

6 2. Vertrouwen is het resultaat van open communicatie - Zie reeds “De mensen van het recht” van Koning Boudewijnstichting - Helft van “succes” van instellingen en beroepen, ook in justitie, is afhankelijk van resultaat én van proces (wijze van contact en beoordeling ervan)

7 2. Vertrouwen is het resultaat van open communicatie Een driedubbel onderscheid: A.INTERN – EXTERN: tussen betrokkenen of met burger B. MICRO – MACRO: interpersoonlijk en ruimer C. PRODUCT – PROCES: resultaat en procedure

8 3. Interne communicatie: praten en samenwerken helpt -Communicatie tussen de instellingen en de professionals van het recht op het terrein ° Informatiedoorstroming binnen rechtbanken en tussen beroepsgroepen ° Goed en transparant doorverwijzingsstelsel in functie van gebruiker (rol eerstelijnsbijstand)

9 4. Externe communicatie: meerwaarde van wat recht en juridische beroepen doen -Communicatie vanuit het systeem naar de burger ° rechtsinhoudelijke kant: informatie naar burger door professionals, maar ook door intermediairen ° procedurele kant: informatie bv. over erelonen bij advocaten (Karpik – OVB-onderzoek)

10 4. Externe communicatie: meerwaarde van wat recht en juridische beroepen doen - Opletten voor ICT-val

11 5. Externe communicatie in functie van de “juridische vrede ” -Algemene toegankelijkheid en aanspreekbaarheid van magistraten, notarissen, advocaten, gerechtsdeurwaarders, juridische bijstandsverleners, bestuursjuristen, bedrijfsjuristen, academici naar buitenwereld en samenleving: wat doen we waarom? “Law as a sword, a shield and a menace” (Dworkin) ° Rol HRJ – beroepsgroepen zelf -Meer “zaakgeboden” communicatie voor juridische vrede tussen partijen: eerder proces- dan productinformatie

12 6. Communicatie is kwaliteit en moet kwalitatief zijn -Communicatie is deel van kwaliteitsbeleid, meer dan alleen van bepaalde beroepsgroepen -Kern van goede communicatie is uitgangspunt, nl. van de gebruiker, de ontvanger van je boodschap: hoe zou je zelf willen worden behandeld? -Communicatiestijlen aanpassen aan publiek: als leider, als coach, als criticus, als luisteraar (Vanderheyden en Warmoes: Grootmeester in communicatie)

13 7. Communicatie als (nieuwe) ethiek en (nieuwe) legitimering -“Une éthique communicationnelle” (Lenoble): moet rol spelen in georganiseerde en complexe ruimte van het recht in de samenleving -Maar communicatie is ook van belang als legitimering (“Communicative Legitimation”, Van Hoecke)

14 7. Communicatie als (nieuwe) ethiek en (nieuwe) legitimering -Is eigenlijk aannemen van extern gezichtspunt ipv alleen intern gezichtspunt (Hart) -Richtinggevend kader voor beoordeling of het lukt: de vijf B’s (zowel intern-extern, micro-meso-macro en product- proces): ° Beschikbaarheid ° Bereikbaarheid ° Begrijpbaarheid ° Betaalbaarheid ° Bruikbaarheid

15 8. Naar een vertrouwens- en communicatieplan -Iedere actor van het recht moet zich verantwoordelijk voelen -Maar geruggesteund door een strategisch plan -Het bewustzijn groeit en is aanwezig -Zie ook regeringsverklaring -Naar een RECHT VAN DE MENSEN via de MENSEN VAN HET RECHT

16 RECHT EN JUSTITIE - NORMEN - MENSEN - INSTELLINGEN COMMUNICATIE EN INFORMATIE - INTERN/EXTERN - MICRO/MACRO - PRODUCT/PROCES KWALITEIT EN LEGITIMITEIT PERMANENTPROCESPERMANENTPROCES VERTROUWEN

17 9. De prijs: Het recht communiceert -VJV stelt een prijs in “Het recht communiceert” -Goede initiatieven, ideeën, projecten over communicatie en recht in ruime zin (vertrouwen, samenwerking, imagovorming, informatieverlening, …; vanuit alle mogelijke actoren binnen en buiten recht en justitie) -Aandachts- en geen financiële prijs: jury zal beoordelen -Voorstellen tegen 1 september 2008 Meer info op website