Kansrijke Start Lunch & Learn 28 februari 2019 In september 2018 presenteerde minister Hugo de Jonge het landelijke actieprogramma Kansrijke Start. Het doel van dit programma is om meer kinderen in Nederland een gezonde, veilige en kansrijke start te bieden. Tijdens deze Lunch & Learn willen we jullie wat meer informatie geven over de inhoud van dit landelijk Actieprogramma, vertellen wat de GGD al doet rondom een Kansrijke Start en wat wij voor gemeenten kunnen betekenen die aan de slag willen met een lokale aanpak. Daarbij willen we ook graag kort, specifiek onze ervaringen met VoorZorg en Nu niet zwanger, twee interventies die ingezet kunnen worden binnen een Kansrijke Start, met jullie delen. Na de presentatie hebben we nog even ruimte om met elkaar in gesprek te gaan over de kansen die we vanuit de verschillende afdelingen zien rondom Kansrijke Start en hoe we daarbij nog meer de verbinding met elkaar kunnen maken.   Lunch & Learn 28 februari 2019

Landelijk actieprogramma Wat is het landelijk actieprogramma Kansrijke Start? In 2009 bleek uit het landelijk rapport ‘Een goed begin’ dat de babysterfte in Nederland hoger was dan in andere Europese landen. Sindsdien is er hard gewerkt om deze babysterfte terug te dringen. En dat is ook al wel gelukt. Toch zien we nog steeds dat verschillen in gezondheid van baby’s bij de geboorte tussen gemeenten en ook tussen wijken zijn soms groot. Baby’s die in achterstandswijken en kwetsbare situaties worden geboren, lopen een groter risico op een valse start. Zij worden te vroeg geboren, hebben een te laag geboortegewicht of beiden.   Dit was aanleiding voor minister Hugo de Jonge om in september 2018 het landelijk actieprogramma Kansrijke Start te presenteren. Het doel van dit programma is om meer kinderen een gezonde, veilige en kansrijke start te bieden. Met dit actieprogramma roept de minister landelijke en lokale partijen (waaronder gemeenten) op om het belang van de eerste 1000 dagen uit te dragen en hier actief op in te zetten.   2018-2021

Eerste 1000 dagen Waarom zijn die eerste 1000 dagen dan zijn belangrijk. Tessa Roseboom, hoogleraar vroege ontwikkeling en gezondheid van de Universiteit Amsterdam legt dit uit in het volgende filmpje: https://www.youtube.com/watch?v=GZL-l-9xvUE (van 0:13-1:48 min, totaal 1:35 min)

Actielijnen Actielijn 1: voor de zwangerschap Meer aanstaande kwetsbare ouders starten goed voorbereid met hun zwangerschap. Minder ongeplande en onbedoelde zwangerschappen komen voor in kwetsbare gezinnen. Actielijn 2: tijdens de zwangerschap Beter signaleren van medische en sociale problemen bij aanstaande kwetsbare ouders. Meer aanstaande kwetsbare ouders krijgen eerder de juiste hulp. Actielijn 3: na de geboorte Meer kwetsbare ouders zijn toegerust voor het ouderschap en de opvoeding. Minder baby’s en jonge kinderen worden uit huis of onder toezicht geplaatst. Zoals Tessa Roseboom als aangeeft in het filmpje is het voor Kkansrijke Start van alle kinderen nodig om zowel voor, tijdens als na de zwangerschap maatregelen te nemen. Vanuit het landelijk actieprogramma Kansrijke Start wordt dus ook ingezet op die 3 actielijnen. Daarmee wil VWS het volgende bereiken: Meer aanstaande kwetsbare ouders starten goed voorbereid met hun zwangerschap. Minder ongeplande en onbedoelde zwangerschappen komen voor in kwetsbare gezinnen Beter signaleren van medische en sociale problemen bij (aanstaande) kwetsbare ouders. Meer aanstaande kwetsbare ouders krijgen eerder de juiste hulp Meer kwetsbare ouders zijn toegerust voor het ouderschap en de opvoeding. Minder baby’s en jonge kinderen worden uit huis of onder toezicht geplaatst

Interventies/activiteiten Voor de zwangerschap Preconceptiezorg Nu niet zwanger Tijdens de zwangerschap Signaleringsintrumenten Prenatale huisbezoeken Routekaarten/zorgpaden Centering Pregnancy VoorZorg Stevig Ouderschap Na de geboorte Flexibele inzet contactmomenten JGZ Klantroute Profielen Centering Parenting Maatregelen en interventies die in het landelijk actieprogramma Kansrijke Start genoemd worden om de zojuist genoemde doelen te behalen zijn onder andere: Nu niet zwanger Voorlichting t.b.v. het voorkomen van tienerzwangerschappen Signaleringsinstrumenten (zowel bij verloskundigen als JGZ om kwetsbaarheid eerder en beter in beeld te krijgen) Ketenafspraken of zorgpaden (om mensen vervolgens ook de juiste hulp te geven) Centering Pregnancy en –Centering Parenting VoorZorg Stevig Ouderschap Prenataal huisbezoek JGZ. Landelijk wordt een menukaart ontwikkeld met een overzicht van beschikbare interventies die gemeenten moet helpen om op basis van hun cijfers keuzes te maken voor een lokale aanpak. Hierin zal ook verder toegelicht worden wat de interventies inhouden.

Financiën Totaal €41 miljoen landelijk Actieprogramma: €9 miljoen Impuls Kansrijke Start (GIDS) €7,9 miljoen Nu Niet Zwanger €7,5 miljoen ZonMw programma’s €13,1 miljoen maatregelen t.b.v. van de 3 actielijnen €3,5 miljoen Wetswijziging Wet Publieke Gezondheid t.b.v. inzet prenataal huisbezoek €16,6 miljoen Stimuleringsprogramma ‘Collectieve preventie onbedoelde (tiener)zwangerschap. Voor de uitvoering van het actieprogramma Kansrijke Start stelt VWS €41 miljoen beschikbaar voor de looptijd van het programma (2018-2021). Die 41 miljoen wordt voor een groot deel landelijk ingezet, maar een deel gaat ook naar gemeenten. Aan GIDS-gemeenten (Gezond in de stad) die een lokale coalitie willen vormen rondom de eerste 1000 dagen van kinderen, worden er via een decentralisatie-uitkering middelen beschikbaar gesteld. Het gaat in totaal om €9 miljoen, verdeeld over de jaren 2019 tot en met 2021. Verder is een gedeelte van het budget voor ‘Nu Niet Zwanger’ is bedoeld voor lokaal/regionaal opstarten van deze aanpak, zoals uren van een tijdelijk projectleider.   Vanuit VWS komt er ook een Stimuleringsprogramma ‘Collectieve preventie onbedoelde (tiener)zwangerschap via het onderwijs’. Vanuit dit programma komt er budget beschikbaar om via het onderwijs preventie van onbedoelde (tiener)zwangerschappen te voorkomen. Diverse partijen zijn bezig om hiervoor een plan te maken. De uitvoering zal met name via de Gezonde school aanpak plaatsvinden. De GGD zal hier via de gezonde schooladviseurs en de preventie seksuele gezondheid mede uitvoering aangeven.

Kansen voor gemeenten GGD Gelderland-Zuid onderstreept het belang van het actieprogramma Kansrijke Start. Het programma sluit goed aan bij de prioriteiten en ambities uit onze Meerjarenstrategie, zoals partner zijn op het gebied van gezonde jeugd en extra inzetten op mensen bij wie de grootste gezondheidswinst te behalen is. We zien het ook als een mooi kans: door meer en kwalitatief betere aandacht te besteden aan de sociale, mentale en fysieke omstandigheden van (aanstaande) kwetsbare gezinnen, kunnen de kansen voor baby’s en peuters worden vergroot en problemen , nu en op latere leeftijd, worden voorkomen. Inzetten op de 1e 1000 dagen, een Kansrijke Start, kan uiteindelijk bijdragen aan het verkleinen van gezondheidsverschillen en scheelt het in de kosten. Voor gemeenten een belangrijk aandachtspunt sinds de transitie van de jeugdzorg. Om dit te kunnen bereiken is het bouwen en verankeren van lokale coalities rondom de eerste 1000 dagen volgens de minister essentieel. Het doel van deze coalities is het realiseren van ketenafspraken tussen alle organisaties die een rol spelen bij de geboorte. De ketenafspraken gaan inhoudelijk over de inzet van de meest effectieve maatregelen en praktisch over de manier waarop organisaties samenwerken. In deze lokale coalities zitten partners uit het medische en het sociale domein inclusief de publieke gezondheid. Naast de lokale coalities kent het Actieprogramma Kansrijke Start ook een landelijke coalitie (invloedrijke opinieleiders, waaronder Grete Visser, de wethouder van gemeente Nijmegen) die samen met de minister het belang van 1e 1000 dagen het actieprogramma uitdragen.  

Wat doet de GGD al? Algemeen Financiering Deelname lokale coalities / Verloskundig Samenwerkings Verband (VSV) Basistaak Projectcoördinatie voor de lokale aanpak Kansrijke Start Tijdelijke middelen Voor de zwangerschap Advisering Gezonde School : voorlichting voorkomen (tiener)zwangerschap Nu niet zwanger De aandacht voor een Kansrijke Start is voor de GGD niet nieuw. In dit overzicht zie je dat we zowel voor, tijdens als na de zwangerschap al veel doen. Zo zijn we in het rijk van Nijmegen , in tegenstelling tot veel andere regio’s in Nederland, al vanaf het begin (2011) betrokken bij lokale coalities met partners uit de geboortezorg. Nu heet dit inmiddels het Verloskundig SamenwerkingsVerband SAMEN Nijmegen e.o. Eind 2017 zijn we gestart met kleinschalige pilots van twee effectieve interventies uit het programma Kansrijke Start: ‘ ‘Nu Niet Zwanger’ en VoorZorg’ . Hier komen we zo op terug.

Wat doet de GGD al? Tijdens de zwangerschap Keuzehulpgesprekken onbedoelde zwangerschappen Landelijke financiering VoorZorg Maatwerk Prenataal huisbezoek Tijdelijke middelen Zwanger zijn en bevallen in Nederland (Eritrees / Tigrinya) Na de geboorte Financiering Kortdurende video hometraining (K-VHT) Ouder- jonge-kind interventie Kijk op kleintjes / Zorg coördinatie Ook werken we in Nijmegen al jaren samen met partners uit de geboortezorg, de Kinderopvang en maatschappelijk werk in bijvoorbeeld ‘Kijk op kleintjes’ en kopen verschillende gemeenten kortdurende VHT in.

Wat kan de GGD voor gemeente betekenen? Bouwen en verankeren lokale coalities. -> verbinding medisch en sociaal domein Lokale / regionale cijfers Kansrijke Start. Adviseren over en (deels) uitvoeren van effectieve interventies Kansrijke Start. -> o.a. VoorZorg en Nu niet zwanger Inmiddels zijn er steeds meer gemeenten in Gelderland-Zuid die specifiek aandacht hebben voor de eerste 1000 dagen of een Kansrijke Start om gezondheidsverschillen terug te dringen. Van de gemeente Beuningen, Tiel en Nijmegen weten we dat ze al bezig zijn met het maken van plannen voor een lokaal actieplan Kansrijke Start voor de komende jaren. Berg en Dal heeft als GIDS gemeente ook interesse. Ook andere gemeenten hebben interesse. Bij de extra RAO van 21 feb waren bijvoorbeeld ook Berg en Dal, West Maas en Waal, Neder-Betuwe, Druten, Wijchen en Mook en Middelaar aanwezig en Culemborg heeft interesse getoond in Nu Niet Zwanger. Gezondheidsmakelaars en/of adviseurs gezonde school kunnen een rol spelen in het tot stand brengen van lokale coalities Kansrijk Start in de gemeenten waar dit nog niet in gang gezet is. Zij helpen de gemeente bij het verbinden van de verschillende partijen betrokken bij een kansrijke start. Met name de verbinding tussen het medisch en sociaal domein kan nog beter tot stand gebracht worden en daarbij specifiek de samenwerking tussen de geboortezorgpartners en de sociale wijkteams. Vaak weten die elkaar nog onvoldoende te vinden.   Verder kan de GGD lokale (en soms regionale) cijfers aanleveren rondom de 1e 1000 dagen. Deels zijn deze landelijk beschikbaar op www.waarstaatjegemeente.nl (met name de perinatale cijfers) en deels zijn deze te halen uit de gezondheidsmonitors van de GGD (de kindermonitor en de volwassenenmonitor). De cijfers helpen gemeenten om besluiten te nemen over de gewenste lokale aanpak Kansrijke Start, en om de voortgang van de aanpak te monitoren. Tot slot kan de GGD gemeenten adviseren over landelijke beschikbare effectieve interventie die aansluiten bij de lokale situatie. Voorbeelden zijn onder andere VoorZorg en Nu niet zwanger. JGZ en AGZ hebben een aantal pilots gedraaid met deze interventies en daarbij positieve resultaten. We willen nu graag dat gemeenten deze interventies gezamenlijk en structureler inkopen, zodat we ze efficiënter en kwalitatief beter uit kunnen voeren. Maar er zijn nog meer interventies die we kunnen uitvoeren als GGD. Medewerkers die in gesprek zijn met gemeenten over Kansrijke Start/ de 1e 1000 dagen kunnen daarom gebruik maken van een zogenaamd productenboek Kansrijke Start die we met elkaar hebben opgesteld. De bedoeling is dat we hier mee goed van elkaar weten wat we als GGD voor gemeenten kunnen betekenen en de interne samenwerking daarmee ook verbeteren. Houdt elkaar dus op de hoogte! Irmgard en Margreet zullen nu kort wat meer vertellen over de pilot Nu Niet zwanger en Voorzorg.

Voorstellen: naam, functie, team seksuele gezondheid van GGD Gelderland-Zuid, projectleider NNZ Ik ga wat vertellen over de aanpak NNZ. Dit is een is een interventie die genoemd wordt in de actielijn Voor de zwangerschap van het programma KS, zoals net verteld door Anja. Op dit moment wordt het programma landelijk uitgerold. Mijn collega Lisette van der Horst is onze inhoudelijk coördinator van NNZ en zij is hier ook net als Caroline van Ruitenbeek onze teammanager die ook nauw betrokken is bij het programma. Maar ik begin met een casus uit onze praktijk die illustreert waarom we werden gegrepen door deze aanpak. Een casus die bij ons werd aangemeld via een medewerker van het sociaal wijkteam. Charmaine is een vrouw van 33 jaar. Ze woont samen met haar man en haar dochtertje Charilla van anderhalf. Twee oudere kinderen zijn uit huis geplaatst. Beide ouders hebben een verstandelijke beperking en ze hebben zowel financiële als relationele problemen. Vanuit de crèche werd gemeld dat moeder een paar keer dronken Charilla is komen ophalen. Veilig thuis is ingeschakeld. Charmaine gebruikt geen anticonceptie, dat wil haar man niet en ze mag er met anderen niet over praten. De aandachtsfunctionaris van NNZ heeft diverse huisbezoeken gedaan. Ze is in gesprek gegaan met Charmaine en haar partner. Het eerste doel was, contact leggen en vertrouwen winnen. De gesprekken gingen over kinderwens, zwangerschap en anticonceptie maar ook over de hobby’s, persoonlijke situatie en ervaringen en de dagelijkse gang van zaken in het gezin. In deze periode van de gesprekken heeft Charmaine 2x een zwangerschapstest moeten doen en 1x de ‘morning after pil’ geslikt. Uiteindelijk heeft Charmaine bewust en vrijwillig gekozen voor langdurige anticonceptie. Deze is door de huisarts is geplaatst.

Een eerlijk gesprek over: Met als doel: Met de aanpak NNZ worden kwetsbare ouders die in complexe problematische omstandigheden leven, gemotiveerd en begeleid om hun kinderwens uit te stellen en hiervoor langdurende/adequate anticonceptie te gebruiken. De aanpak is outreachend, in de vorm van huisbezoeken, met een gemiddelde van 5 gesprekken/huisbezoeken per cliënt. De gesprekken gaan over kinderwens, seksualiteit en anticonceptie. Het gaat dus om het uitstellen van de kinderwens en niet om het afnemen van de kinderwens. Ook heel belangrijk is dat het gaat om een vrijwillige gemotiveerde keus om de kinderwens uit te stellen. Het persoonlijke aanpak en veel maatwerk. Het doel is om ongeplande en ongewenste zwangerschappen in deze fase van hun leven te voorkomen. Meer regie en zelfbeschikking door het voorkómen van ongeplande ongewenste zwangerschappen.

Doelgroep Verhoogde kwetsbaarheid door veelal een combinatie van: psychiatrische problemen verstandelijke beperking verslaving dakloosheid schulden loverboy problematiek /prostitutie illegaliteit etc. NNZ richt zich op kwetsbare mannen en vrouwen in de vruchtbare leeftijd waarbij sprake is van een combinatie van verschillende problemen. Bijvoorbeeld ernstige psychiatrische problematiek, een verstandelijke beperking, verslaving, dakloosheid, schulden, loverboyproblematiek, illegaliteit, etc. Deze problemen maken dat zij in deze fase van hun leven onvoldoende in staat zijn om een kind gezond en veilig op te voeden. Vaak zijn deze gezinnen of vrouwen in beeld bij de hulpverlening. Bij bv soc. wijkteams, JGZ, MEE, psychiatrische instellingen enz. Het richt zich op mensen waarbij het hebben van kinderen tot problemen leidt. Dat kan vaak van tevoren al ingeschat worden en de vraag is waarom anticonceptie dan niet altijd goed geregeld is.

Regulier & opgeschaald 5. De doelgroep is overal in de regio te vinden. Uitvoerende professionals hebben al contact met hen. Ook collega’s in de GGD zoals medewerkers van de jeugdgezondheidszorg, MBZ, het Interventieteam, SG en VT. 4. Binnen de aanpak NNZ wordt er naar gestreefd dat professionals zelf binnen hun reguliere contacten met hun cliënten de kinderwens, seksualiteit en anticonceptie bespreekbaar maken. Dit zou gewoon regulier werk moeten zijn. Maar de praktijk is anders. Vaak is de hulpverlener bezig met andere problemen van de cliënt zoals opvoedproblemen, huisvesting, financiële problemen, psychische problemen of verslaving. Er wordt wel gevraagd naar anticonceptiegebruik maar hier wordt meestal niet op doorgevraagd. Als een vrouw zegt dat ze de pil gebruikt wil dat nog niet zeggen dat dat op de juiste manier gebeurt. Connie kwam in Tilburg tegen dat een echtpaar vertelde dat ze de pil gebruikten als ac middel. Bij doorvragen bleek dat de man de pil slikte en niet de vrouw. De verklaring die ze hiervoor gaven was dat de man het zaad heeft. Ook zijn er regelmatig vrouwen die de pil alleen slikken als ze seks hebben gehad. Wij kwamen ook een mevrouw tegen met een licht verstandelijke beperking die aangaf dat ze een spiraal had maar deze bleek in de kast te liggen. Ze had nog niet besloten om hem te laten plaatsen. Bij professionals is er ook handelingsverlegenheid om dit onderwerp met hun cliënten bespreekbaar te maken. Het wordt gezien als een intiem onderwerp en ook vindt niet iedere professional het zijn of haar taak om dit onderwerp aan te kaarten. Maar een zwangerschap of de komst van een kindje kan de bestaande problematiek wel een stuk complexer maken. En dat is een reden om het juist wel standaard te bespreken. 3. Daarom is het de bedoeling dat er per instelling aandacht-functionarissen NNZ worden aangesteld. Deze zorgen voor implementatie van de aanpak in hun instelling. Zij ondersteunen en motiveren hun collega’s om kinderwens, seksualiteit en anticonceptie met hun cliënten bespreekbaar te maken. Ze worden daarvoor geschoold en krijgen intervisie. Als ze complexe casussen hebben die ze willen opschalen dan kan dat bij de inhoudelijk coördinator. 2. De inhoudelijk coördinator verzorgt de advisering aan en de scholing en intervisie van de ketenpartners en doet de opgeschaalde casussen. Ook is de inhoudelijk coördinator verantwoordelijk voor de registratie en beheert ze de financiële middelen voor de anticonceptie. En zij zorgt voor de somatische keten zodat vrouwen die graag ac willen en niet terecht kunnen bij hun huisarts ergens terecht kunnen voor het plaatsen van de spiraal of het ac-middel. 1. De projectleider is een tijdelijke functie. Is aanspreekpersoon voor gemeenten en ketenpartners. En is verantwoordelijk voor de projectmatige aanpak, de planning, de pr, het ambassadeurschap en de implementatie.

Uitvoerende regio’s: resultaten uitstel kinderwens 82% 83% 92 % Tilburg 350 personen Rotterdam 359 personen Pilot Gelderland-Zuid 58 personen Het programma zorgt voor goede voorlichting en kennis over anticonceptie, zowel bij de doelgroep als bij de hulpverlening. Tegelijkertijd ontstaat meer bewustwording onder hulpverleners over het feit dat het structureel bespreekbaar maken van ‘kinderwens, seksualiteit en anticonceptie’ een normaal onderdeel is van de zorg voor kwetsbare (potentiële) ouders. Door de persoonlijke benadering ervaart de doelgroep dat er aandacht is voor hun problemen en dat ze gehoord en begeleid worden totdat anticonceptie gerealiseerd is. De resultaten zijn geweldig. Tilburg is als 1e stad begonnen en van alle opgeschaalde casussen besluit 82% van de vrouwen na de gesprekken hun kinderwens uit te stellen en over te starten met adequate anticonceptie. Na Tilburg is Rotterdam als 2e stad gestart met Nu Niet Zwanger. Ook bij hen is de aanpak succesvol. En dat geldt ook voor onze pilot die we eind 2017 zijn gestart. We hebben in onze regio een enorm hoog percentage vrouwen dat na een begeleidingstraject vrijwillig heeft gekozen voor het uitstellen van de kinderwens. (De cijfers gaan over de casussen die zijn opgeschaald. In Rotterdam en Tilburg zijn ketenpartners na scholing ook zelf aan de slag met hun cliënten. Het percentage daar ligt beduidend lager. ) Het succes zit in het respectvol met elkaar omgaan, de tijd nemen, aansluiten bij de cliënt met aandacht voor de sociale context en niet opgeven bij tegenslag. Dat leidde tot een relatie met vertrouwen.

Pilot GGD Gelderland-Zuid November 2017 t/m juli 2018. Tijdelijk budget en uren GGD. Benutten bestaand netwerk. Resultaat: 92% vrijwillig, gemotiveerd uitgestelde kinderwens en gestart met anticonceptie. We zijn gestart in het najaar van 2017. Ons idee was een pilot van ca een half jaar te doen. Veel samen met soc. wijkteams, ketenpartners, huisartsen November 2017 Start t/m juli 2018 58 casussen Inmiddels hebben we geëvalueerd en de resultaten zijn zeer succesvol te noemen. Om de cliënten te bereiken hebben we gebruik gemaakt van ons bestaande netwerk. De kracht en het succes van onze aanpak is denk ik dat onze collega’s ieder hun eigen netwerk en specialiteit hebben. Daarbij hebben wij artsen in ons team die de anticonceptie kunnen plaatsen als het niet mogelijk is om dit bij de huisarts te doen. Sinds onze pilot werken we met een aantal partners samen. Zij melden cliënten aan bij ons en gaan zelf in gesprek over kinderwens. Het idee van de aanpak is namelijk dat iedere professional zelf het gesprek aangaat met de cliënt over kinderwens seksualiteit en anticonceptie en de verantwoordelijkheid hiervoor neemt. Daarvoor is het nodig dat bij de verschillende ketenpartners in de regio professionals worden getraind die de aanpak verder zullen uitrollen in hun organisatie.

Pilot GGD Gelderland-Zuid Waar gaat het over in de praktijk? Wie bereiken we? In onze pilot van 58 personen hebben we vooral vrouwen gezien. Maar we kunnen ook in gesprek gaan met mannen. (Tilburg 5 mannen in opgeschaalde casussen, Rotterdam en wij 1). De meerderheid van hen heeft al kinderen. In sommige gevallen zijn er kinderen uit huis geplaatst. Of er is heel veel hulpverlening in het gezin zodat het gezin het net redt maar met nog een kindje er bij het risico groot is dat het hele gezin uit elkaar valt omdat dat een te grote extra belasting wordt en het niet meer verantwoord is voor de aanwezige kinderen. In onze pilot was onze jongste cliënt 14 jaar. We proberen bij jonge meiden altijd om hun ouders te betrekken. Sommige cliënten hadden in het verleden al meerdere abortussen ondergaan. Het is schrijnend om te zien dat iemand vanwege financiële problemen haar ac niet goed weet te regelen en kiest voor een abortus die door de zorgverzekering wordt vergoed. Dan wil je een volgende abortus graag voorkomen.

Pilot GGD Gelderland-Zuid Veel cliënten hebben financiële problemen. Maar dat is nooit de enige reden voor opname in dit programma. Het is altijd een combinatie van problemen die maakt dat een zwangerschap en de komst van een kind op dit moment voor de cliënt en voor het kind niet wenselijk is. Het is niet alleen die dakloze verslaafde prostituee maar het kan ook iemand zijn uit een willekeurige stad of dorp in onze regio. Iemand met een verstandelijke beperking die tevens financiële problemen heeft. Of een jong meisje met een migrantenachtergrond met wisselende partners en die niet consequent condooms gebruikt en niet naar de huisarts durft voor goede anticonceptie. Of de Eritrese mevrouw met een vluchtelingenstatus die al 5 kinderen heeft, zwaar belast is, wiens partner psychische problemen heeft en geen geld heeft voor adequate anticonceptie. Maar we hebben ook cliënten gehad die al verslaafd zijn, psychiatrische problemen hebben en prostituee zijn. Met al enkele uit huis geplaatste kinderen. De aanpak vraagt steeds om maatwerk en flexibel zijn. Vb casus soms moet je eerst over heel andere onderwerpen praten zoals in het geval van de casus waarbij de vrouw van haar man helemaal niet over seksualiteit en anticonceptie met iemand mocht praten. Of je hebt tijd nodig om tot een goed passend ac middel te komen (geen hormonen in mijn lijf), prikpil als overbrugging. We gaan op huisbezoek zodat we ook een beeld krijgen van de thuissituatie van de cliënt. We zijn heel enthousiast over wie we hebben bereikt en wat we hebben bereikt. Het is geweldig om te zien hoe blij onze cliënten zijn dat de anticonceptie geregeld is. Gezien de problematiek van onze cliënten is het belangrijkste dat we veel persoonlijk en maatschappelijk leed voorkomen. Gezinnen waar al meerdere kinderen uit huis geplaatst zijn en waar de situatie zodanig is dat een nieuwe zwangerschap weer veel zorgen met zich meebrengt en een grote kans op een volgende uithuisplaatsing. “Het lijkt zo logisch. We weten allemaal dat ongeplande en ongewenste zwangerschappen bij kwetsbare ouders (dak- en thuisloos, illegaal, verstandelijk beperkt, verslaafd, sociaal geïsoleerd of ernstig psychisch belast) kunnen leiden tot gecompliceerde zwangerschappen, schade aan het ongeboren kind en verwaarlozing in de opvoeding en zorg. Toch vinden we het als hulpverleners vaak moeilijk om hierover het gesprek aan te gaan. Door middel van kortdurende intensieve begeleiding op maat rond het bespreken van kinderwens, seksualiteit en anticonceptie kan voorkomen worden dat kwetsbare ouders – in deze fase van hun leven – zwanger worden. Het mooie van het programma is de eenvoud en de logica. Niet oeverloos vergaderen maar doen wat er gedaan moet worden. Erop af en niet zomaar loslaten. Een aanpak waarover zowel de kwetsbare ouders als de betrokken hulpverlening heel tevreden zijn. Opvallend zijn de reacties van veel hulpverleners die zeggen blij te worden van dit programma. Ik heb niet uitgezocht waarom, maar ik denk dat de doelgerichte aanpak en de overduidelijke gezondheidswinst tot de verbeelding spreekt. Bij deze doelgroep meer dan 80 procent succes behalen is ook uiterst motiverend.”

Kansrijke Start in de JGZ Basiszorg vanuit de JGZ voor alle kinderen Extra zorg voor kwetsbare zwangeren, kinderen/gezinnen Voor wie

Helpen bij opgroeien en opvoeden: eerder, sneller en beter Inventgroep 2005 Het landelijk programma “Operatie Jong” (2004) had 12 thema’s De Inventgroep schreef een advies over vroegtijdige signalering en interventies bij opvoed- en opgroeiproblemen Het advies luidde, doe het “eerder, sneller en beter” Inventgroep-leden waren Jo Hermanns, Ferko Öry en Guus Schrijvers Dit is nog steeds het advies, ook bij de transitie van de zorg voor de jeugd. Focus op preventie. De grafiek van de Inventgroep (start na de geboorte) laat zien dat investeren loont Click to edit

Aansluiten bij Mind2Care Mind2Care: Vroegsignalering in de zwangerschap door VK-en Zorgpaden bij “kwetsbaarheden”  prenataal huisbezoek (wetswijziging hiervoor in de maak) Bij iedere kwetsbaarheid is een zorgpad en wordt de suggestie gedaan aan de verloskundige om ook de JGZ in te schakelen voor een prenataal huisbezoek. Voor de relatieopbouw en de longitudinale begeleiding wordt dit als erg zinnig ervaren. Dit contactmoment zit echter nog niet in het basispakket en wordt dus ook nog niet gefinancierd. Incidenteel voeren JV-en ook nu al wel prenatale HB-en uit Click to edit

Effectieve Interventies K-VHT (2005) Baby in zicht / Samen Starten Voorzorg (2016) Stevig ouderschap (RL) Ouder-baby interventie (2016) Centering Parenting (pilot in Beuningen?) / groepen in de zwangerschap Dit zijn interventies / werkwijzen die als “maatwerk” ingekocht kunnen worden door gemeenten. Click to edit

Keuze interventie is maatwerk Wat hebben de interventies gemeen (min of meer) Aandacht voor: Vertrouwensrelatie opbouwen Vraaggericht werken Empoweren van ouders Sensitief afstemmen ouder-kind (hechting!) Positieve ervaring ouderschap Versterken sociaal netwerk Ook de keuze van de interventie noemen we maatwerk. Er zijn criteria opgesteld voor de meeste interventies, de doelgroep wordt goed omschreven. Dit is om te zorgen dat de interventies effectief worden ingezet (en de kosten beheersbaar blijven) Click to edit

Kracht VHT VHT ook onderdeel van VoorZorg en de Ouder-baby interventie Kijken naar “geslaagde interactie” = bekrachtiging! Beelden zijn sprekend (“met 1 opname bereik je veel meer, dan met meerdere gesprekken”) Ouders leren kijken / denken vanuit het kind  verhoogt de sensitiviteit (belangrijk voor hechting )   De gemeenten waar we K-VHT uitvoeren. Nijmegen, Beuningen, Wijchen, Groesbeek, Berg-en Dal (Malden niet), Druten. De ouderbaby-interventie kan uitgevoerd worden in de gemeentes die K-VHT afnemen, want het valt onder de VHT uren. “Als er een vraag komt uit andere gemeentes, spelen we die door naar Entrea.” VHT-ers hebben een presentatie voor gemeente ambtenaren! De VHT-ers zijn nu: Anneke Bos ABos@ggdgelderlandzuid.nl / Jacqueline Swanink Swanink@ggdgelderlandzuid.nl / Mariska van Moll MvanMoll@ggdgelderlandzuid.nl / Willemien Schenk WSchenk@ggdgelderlandzuid.nl / Annelies de Jager AdeJager@ggdgelderlandzuid.nl Click to edit

Start pilot VoorZorg 2017 Conclusie casusbesprekingen kwetsbare zwangeren: Voor zwangeren met een opeenstapeling van problemen (en te weinig ‘beschermende’ factoren) hebben we in de regio te weinig intensieve ondersteuningsprogramma's. Uitkomst van de pilot is positief. De werkgroep “Gezonde Start” (Nijmegen) heeft een periode een multidisciplinaire casusbespreking uitgevoerd “kwetsbare zwangeren”

Overgenomen begin 2000 vanuit de VS. Evidence Based Programma om kindermishandeling en ernstige ontwikkelingsproblemen te voorkomen. Overgenomen begin 2000 vanuit de VS. 40-60 huisbezoeken door getrainde verpleegkundigen start in zwangerschap tot 2 jaar. VoorZorg is naar Nederland / enige programma t.b.v. primaire preventie van kindermishandeling. Ook andere Europese landen hebben nu belangstelling, na positieve uitkomsten in Nederland

Voor wie? Jonge vrouwen tot 25 jaar. Zwanger van eerste kind. Die kampen met veel problemen zoals geen baan of opleiding, geen steunend netwerk, roken alcohol, verleden van huiselijk geweld. Betreft 0,5-1% van alle zwangeren. Het gaat om zwangeren met een “hoog risico” Vaak gaat het er bij deze vrouwen om, om de cirkel van “intergenerationele problematiek” te doorbreken.

Domeinen VoorZorg Gezondheid van de moeder en vader. Gezondheid en veiligheid van het kind. Persoonlijke ontwikkeling moeder en vader. Rol van de moeder / vader als opvoeder veel aandacht voor ouder-kind relatie (hechting / sensitief ouderschap). Informele steun en netwerk. Gebruik van (andere) gemeenschapsvoorzieningen. Programma op maat gemaakt met iedere moeder. levensloop moeder / sociaal netwerk / leefstijl / HECHTING -sensitief ouderschap / positieve ervaringen ouderschap versterken Goed gebruik maken van hulp en voorzieningen.

Effect VoorZorg in Nederland (ZonMw) 40% minder meldingen bij Veilig Thuis. Vermindering huiselijk geweld. Minder roken. Langer borstvoeding. Moeders participeren beter in de maatschappij. VoorZorg is kosteneffectief. VoorZorg in uw gemeente? Infographic VoorZorg Rapport onderzoek VUmc 2014 VoorZorg ook effectief in de Nederlandse situatie

Vragen voor Saskia Rooijakkers? VoorZorgverpleegkundige Saskia vertelt over haar ervaring met VoorZorg a.d.h.v. een aantal casussen. Daarmee wordt ook duidelijk dat ieder traject maatwerk is.

Kansen voor betere samenwerking? Discussie