Moetivatie of goesting? Over de motiverende rol van (zorg)leerkrachten en directies Prof. Dr. Maarten Vansteenkiste Universiteit Gent Contactadres: Maarten.Vansteenkiste@ugent.be www.psych.rochester.edu/SDT www.vopspsy.ugent.be

Wat zijn de vitamines voor groei? Inleiding: Wat zijn de vitamines voor groei? Wat is een motiverende leerkracht/begeleidingsstijl? Hoe bevorderen (zorg)leerkrachten en directies de groei van kinderen? Copyright ©

DEEL I DEEL II DEEL III #1 Over de vitamines voor groei = WAAROM-VRAAG #2 Wat zijn de bouwstenen van een motiverende begeleidings- en leerkrachtstijl? = WAT-VRAAG DEEL II #3 Aan de slag! Hoe kan een leerkracht motiverend lesgeven? = HOE-VRAAG DEEL III Copyright ©

ZELF-DETERMINATIE THEORIE Prof. Edward Deci (University of Rochester, NY) Prof. Richard Ryan (University of Rochester, NY) Copyright ©

Copyright ©

Leerkrachten zijn vakexperten en verdienen hiervoor waardering! Copyright © 2017

VAKEXPERTISE / KNOWHOW (Technische) kennis van materie Vakbekwaamheid 5/7/2019 VAKEXPERTISE / KNOWHOW (Technische) kennis van materie Vakbekwaamheid MOTIVATIONELE INZICHTEN EN VAARDIGHEDEN Hoe leerling stimuleren? Hoe kennis overbrengen zodat leerling geïnspireerd wordt? Noodzakelijk, maar geen voldoende voorwaarde Noodzakelijk, maar geen voldoende voorwaarde Stimulerend overbrengen van correcte kennis Blijvende interesse in materie Copyright ©

Wat zijn de vitamines voor groei? Stelling #1 Wat zijn de vitamines voor groei? Over de rol van psychologische basisbehoeftes Copyright ©

Welke behoeftes sluiten aan bij deze criteria? Eerder psychologisch dan fysiologisch Eerder universeel dan gebonden aan cultuur Eerder aangeboren dan verworven Fundamenteel Copyright ©

Autonomie De ervaring jezelf te mogen zijn en vrijwillig te mogen handelen, denken en voelen; ervaring van keuze en psychologische vrijheid Copyright ©

Relationele verbondenheid Ervaring van een warme, hechte en authentieke band met anderen, voor anderen zorg dragen en geliefd worden Copyright ©

Competentie Zich bekwaam en effectief voelen om een activiteit uit te voeren, gewenste doelen te bereiken en zo de eigen vaardigheden te ontplooien Copyright ©

ABC leerling Grotere betrokkenheid, leerplezier 5/7/2019 Grotere betrokkenheid, leerplezier Meer zelfdiscipline & volharding ABC leerling Meer psychisch welbevinden & gezondheid Meer creativiteit & betere prestaties Copyright ©

Behoeftebevrediging = motor voor kwaliteitsvolle en duurzame motivatie Copyright ©

Verplichting, druk, stress Welwillend, psychologisch vrij Waarom span je jou in voor de (extra) leesopdrachten? ‘omdat ik dan pas naar televisie mag kijken’ ‘om de juf een plezier te doen’ ‘om te tonen dat ik een flinke meid ben’ ‘omdat ik me anders slecht voel’ ‘omdat ik het belangrijk vind om veel te lezen’ ‘omdat er zinvolle dingen in het boek staan’ ‘omdat ik graag lees’ ‘omdat ik het een boeiend boek vind’ Straf, beloning, verwachting Schaamte, schuld, ego, eigenwaarde Persoonlijk relevant, zinvol Geboeidheid, interesse, plezier Verplichting, druk, stress Welwillend, psychologisch vrij Gecontroleerde motivatie - moetivatie Autonome motivatie - goesting 15

Wat is een motiverende leerkrachtenstijl? Stelling #2 Wat is een motiverende leerkrachtenstijl? Copyright ©

controlerende context Autonomie Autonomie- ondersteunende vs. controlerende context VerBondenheid Relationele steun vs. afwijzing Competentie Structurerende vs. Chaotische context copyright ©

Autonomieondersteuning: Algemene beschrijving 5/7/2019 Autonomieondersteuning: Algemene beschrijving Stijl Autonomieondersteunende stijl Vertrekpunt Belevingswereld persoon: Voorstellen, gevoelens, interesses Grondhouding Nieuwsgierigheid, openheid, flexibiliteit Aansluiting zoeken bij psychologische behoeftes Afstemmen op belevingswereld Gevoel bij persoon “Ik mag mijzelf zijn” - Autonomie Copyright ©

Hoe kunnen directies & leerkrachten groei bevorderen? Stelling #3 Hoe kunnen directies & leerkrachten groei bevorderen? Copyright ©

Versterk de band tussen leerlingen en leerkrachten Aanbeveling 1: Versterk de band tussen leerlingen en leerkrachten

Aanbeveling 2: Probeer een spelelement in te bouwen & het leerplezier te voeden (afstemmende zone)

a) Uitdagingen aanbieden 5/7/2019 Wat? a) Uitdagingen aanbieden b) Gebruik maken van een stelling die nieuwsgierigheid opwekt c) Een plezier-element inbouwen Waarom? Dit draagt bij tot de intrinsieke motivatie van kinderen © copyright

Probeer uitnodigend te communiceren (afstemmende zone) Aanbeveling 3: Probeer uitnodigend te communiceren (afstemmende zone) Probeer op een uitnodigende in plaats van schuldbeladen wijze te communiceren. Maakt dit dan een verschil uit? Vansteenkiste, M., Simons, J., Lens, W., Soenens, B., & Matos, L. (2005). Examining the motivational impact of intrinsic versus extrinsic goal framing and autonomy-supportive versus internally controlling communication style on early adolescents' academic achievement. Child Development, 76, 483-501.

5/7/2019 Vansteenkiste, M., Simons, J., Lens, W., Soenens, B., & Matos, L. (2005). Examining the motivational impact of intrinsic versus extrinsic goal framing and autonomy-supportive versus internally controlling communication style on early adolescents' academic achievement. Child Development, 76, 483-501.

Taken in kleuterklas: Contractwerk  Groeitaken Uitnodigende taal Dwingende taal (Be)vragen Bevelen Kunnen Moeten Voorstellen Horen Willen Verwachten Proberen Dreigen Taken in kleuterklas: Contractwerk  Groeitaken Copyright ©

Aanbeveling 4: Keuze als hefboom voor het verhogen van de autonomie (participatieve zone) Copyright ©

Van optiekeuze naar actiekeuze!

Optie- naar actiekeuze “hoe en wanneer het te doen” “wat te doen” © copyright

Zelf voorwerpen van thuis meebrengen = mee vorm geven van lesinhoud 08/31/09 08/31/09 ACTIEKEUZE Hoe-component Zelf voorwerpen van thuis meebrengen = mee vorm geven van lesinhoud Volgorde van oefeningen vb. Keuze van oefening in een reeks oefeningen Grootte van geleverde inspanning & ritme van progressie vb. “Joker” kunnen inzetten bij beantwoorden vragen vb. Onderscheid tussen basis en vrijwillig extra huiswerk Route om tot oplossing te komen Verder gaan met thema of ander thema kiezen Medium van presentatie Wanneer-component vb. Keuze van toetsmoment vb. Keuze van deadline 3) Met wie-component 29

Aanbeveling 5: Probeer een kindgerichte en betekenisvolle uitleg te geven voor een taak als er geen keuze mogelijk is (afstemmende zone)

5/7/2019 Hoe? a) Het koppelen van de leerstof aan de actualiteit (e.g., krant, tv-programma) Vb. 1: “Volgende les gaan we het hebben over …. Probeer komende week een krantenartikel te vinden dat verband houdt met dit thema” Vb. 2: “Dit is een filmfragment over het thema van de les. Men heeft het over de hoeveelheid voedsel dat mensenweggooien. Ik zou graag weten wat jullie hier van vinden”. © copyright

b) Het illustreren van de leerstof met een persoonlijke anekdote of 5/7/2019 Hoe? b) Het illustreren van de leerstof met een persoonlijke anekdote of sprekend voorbeeld c) Probeer de leerstof op een praktisch bruikbare wijze te presenteren = toepassingsmogelijkheden Bij kinderen bevragen welke papa’s / mama’s wiskunde nodig hebben in hun beroep Experimenteren met objecten Vertrekken vanuit een probleem uit het dagelijkse leven = = ervaringsgericht leren Een uitstap plannen Een expert uitnodigen en zijn ervaringen laten delen © copyright

Alles op een rij Copyright ©

Copyright ©

Wat is mijn algemene indruk? Positief, omwille van diverse redenen! Veel aandacht voor creëren draagvlak Verfrissend en gemoderniseerde invulling van onderwijs Aansluiting bij wetenschappelijke perspectieven Kritische ingesteldheid Toegankelijk vocabularium Zorg voor werkbaarheid: gefaseerde opbouw – concretisering implementatie Copyright ©

Taak van de motivatiepsycholoog Copyright ©

TAAK VAN DE MOTIVATIEPSYCHOLOOG Motivatie < movere = beweging Welke factoren doen kinderen/jongeren bewegen? De vraag naar drijfveer, reden of motief van gedrag Heeft de aard van deze drijfveren een impact op Beleving van les? Toegewijdheid? Intrinsieke plezier? Faalangst voor examen? Prestaties? Afhaken vs. blijven? Naleven van gemaakte afspraken? Copyright ©

Inschuiven van persoonsgebonden ontwikkeling = focus op het versterken van de groei en het welbevinden van het kind Autonomie & relationele verbondenheid krijgen aandacht via specifieke persoonsgebonden ontwikkelvelden Copyright ©

Copyright ©