Onvermijdelijk Circulair Hoe meten en beoordelen we circulariteit? Circulaire Economie Evert Schut 14 januari 2019 Wie ben ik Voor mensen die enige kennis hebben van CE

Wat gaan we doen? Inleiding over meten van circulariteit: ca 30 minuten Waarom wil je circulariteit meten/ beoordelen? Wanneer (in welk werkproces) wil je dat? Wat moet je dan meten Wie gaat hierover? Wat staat er in 2019 op de agenda? Workshop reacties, aanvullingen: ca 15 minuten

Achtergrond Behoefte bij veel koplopers/ pilotprojecten in de bouw Opeens wil iedereen circulair inkopen (het nieuwe duurzaam) en zoekt eenvoudige, eenduidige criteria……. Van hoogleraren tot adviesbureaus: iedereen bedenkt eigen methodes en indicatoren en producenten vrezen wildgroei en willekeur Vrees voor strijdigheid CE met CO2 reductie Circulariteit gaat ook over economie (behoud van waarde) RWS en RVB hebben met NEN en de Bouwcampus Platform CB’23 opgericht waaronder het al lopende ‘actieteam meten van circulariteit’.

Waarom wil je circulariteit meten en beoordelen? Middel georiënteerd: zijn de ‘R’ ontwerpprincipes goed toegepast? Doelgericht: Minder gebruik van primaire of schaarse grondstoffen? Of (al of niet hoogwaardig) hergebruik van afvalstoffen? Of een MCI (Material efficiency Indicator) Betere milieuprestatie (MKI) en/of CO2 prestatie? CE gaat ook behoud van waarde: De kwaliteit van die restmaterialen, een technische vraag: degradatie, demonteerbaarheid, onderhoud etc.? de (economische) (rest)waarde van de materialen in ons areaal? De waarde van RWS op strategisch niveau: droge voeten, mobiliteit en duurzame leefomgeving?

Wanneer wil je circulariteit meten en beoordelen? “User stories” van RWS: Prestatiemanagement: opdracht van politiek aan RWS, bijvoorbeeld x% primaire grondstoffen Assetmanagement: de waarde van assets over meerdere cycli Ontwerpkeuzes RWS bij aanleg beheer en onderhoud (Circulair) Inkopen Innovatiebeleid! User stories van bouwpartners: Inkoop en verkoop Kwaliteitsmanagement Innovatie Demontage, recycling en hergebruik

De R principes en de R ‘ladder’

Gebruik R principes als ontwerpmethodiek, niet als beoordelingsmethode Meten van R principes R principes zijn appels en peren die lastig vergelijkbaar zijn Vaak zijn meerdere principes naast elkaar relevant Afhankelijk van het perspectief in de cyclus: recyclebaarheid of recycling (gebruik van secundaire grondstoffen)? Bij CB’23 wordt deze aanpak niet verder ontwikkeld. Gebruik R principes als ontwerpmethodiek, niet als beoordelingsmethode

Kan een LCA analyse de mate van circulariteit meten? Een LCA berekent de milieueffecten van een object door de milieu- effecten van alle onderdelen in elk stapje van de levenscyclus op te tellen. objectboom

Dit gaat dus over materiaalstromen! Nationale Bepalingsmethode LCA bouw Dit gaat dus over materiaalstromen!

Bruikbaarheid LCA als indicator voor circulariteit Een LCA is een internationaal genormeerde methode om materiaalstromen op een verantwoorde manier op te tellen! Een ideale basis voor de meeste circulariteitsindicatoren! Prima aanvulling op de MKI (zoals Dubocalc oplevert): de optelsom van de kosten die die milieueffecten veroorzaken LCA’s zijn aanmerkelijk goedkoper geworden! Vanaf 1 januari is ‘Module D’ ook in Nederland operationeel, Dubocalc wordt in de loop van dit jaar daarop aangepast. De LCA methodiek is nog wel voor verbetering vatbaar: Sommige voor circulariteit relevante milieueffectindicatoren ontbreken waaronder landgebruik en biodiversiteit Vanuit Brussel wordt aangestuurd op uitbreiding van indicatoren in de EN 15804 De nationale Bepalingsmethode wordt aangepast in 2019/ 2020

Van LCA naar mLCA? Een LCA kijkt naar één levenscyclus. Module D breidt dit op verantwoorde wijze uit naar de vorige en de volgende cyclus. In principe is er geen belemmering om een LCA over langere tijd en meerdere cycli uit te voeren: relevant voor ons circulair viaduct! Men spreekt dan ook wel over een mLCA (Multi-Levenscyclus Analyse). Onzekerheden: de angel van de mLCA: Een vergelijking van 4x een traditioneel ontwerp met 1x een demontabel modulair ontwerp: Over 30 jaar gebruiken nauwelijks nog fossiele brandstoffen Hoe kan je voorspellen of er nog vraag is naar een product over 150 jaar?

User story RWS Voor het toetsen van een circulair ontwerp kan de ontwerper meerdere criteria toetsen, alles op basis van een gewone LCA: MKI % primaire grondstoffen en % secundaire grondstoffen % gebruik schaarse grondstoffen % hoogwaardig herbruikbaar einde levensduur evt. de MCI of soortgelijke grondstoffenefficiency indicator Inzicht in ‘material flow’ informatie over meerdere cycli (als indicatie!) Bij een aanbesteding wil je juridische zekerheid en een eenduidige beoordeling. MKI met EMI, net als nu Inzicht in feitelijke materiaalstromen heb je ook nodig voor het materialenpaspoort en voor de monitoring van de circulaire prestatie op organisatieniveau

User story RWS 2 Bij de aanbesteding heb je al – op systematische wijze - een aantal circulaire aspecten vertaald naar technische documenten zoals: Remonteerbaarheid van een modulair object (circulaire viaduct!) Procesmaatregel producent (terugwinning schaars zink uit geleiderail) Verbod op materialen die een onverantwoord circulair risico met zich mee brengen (doen we al met bijvoorbeeld AEC bodemas producten in beton) Bij de sloop kan je ook weer LCA gebruiken om demontage/ hergebruik/ recyclingvarianten te vergelijken Materialen analyse voor mate van hoogwaardigheid hergebruik Gebruik de MKI bij aanbesteding Prestatiesturing van RWS Materiaalstroom indicatoren, met name primaire grondstoffen Verkrijgen van betrouwbare data voor heel RWS is voorlopig nog de uitdaging…..

Onvermijdelijk: DE HELE BOUWSECTOR! Wie gaat hierover? De Regio? GPO duurzaam aanleg en onderhoud? Toch PPO? WVL Leefomgeving misschien? Peter Struik? Strikvraag! Onvermijdelijk: DE HELE BOUWSECTOR!

In 2019 op de agenda: CB’23 levert medio zomer eerste afspraak op over kernindicatoren CE RWS/ CB’23 gaat onderzoek doen naar de wijze waarop ‘waardebehoud’ meetbaar gemaakt kan worden CB’23 start met afspraken over de- en remonteerbaarheid Module D van de bepalingsmethode in werking Pilot toepassing van methodiek in pilot planfase/ V&R project bij RWS

Workshop Kies A of B: Ruimte voor een reactie: Wat vind je er van: opmerkingen, aanvullingen op inhoud of op proces: geeltje maken en opplakken Naam, opmerking of voorstel, wie moet dat doen B. Zoek een paar mensen om even mee te sparren en kijk of je kan helpen met de volgende vragen: Prestatiesturing/ monitoring op RWS niveau op korte termijn: Randvoorwaarde is een goed functionerend materialen datasysteem en dat duurt nog wel een jaar of 5. Hoe kunnen we de wens van prestatiesturing al eerder realiseren zonder een goed datasysteem? Kunnen we onze opdrachtnemers vragen om de data en hebben we een manier om die data te verzamelen en op te bossen? Wat moeten naast LCA data weten om (de mate van) hoogwaardig hergebruik te meten? Hoe zou jij ‘behoud van waarde’ meten?