Gewoon pubergedrag? Over Emoties Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Wat is Kids@risk Twee doelen: Herkennen van pubers die risico lopen op psychische problemen Wat is ‘puberteit’ en wat is ‘psychisch probleem’? Ouders en leraren handvatten geven om deze pubers beter te ondersteunen in hun ontwikkeling Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Hoe ziet Kids@risk eruit? Informatie Website kidsatrisk.nl Folders, zelftest Interventies: psycho-educatie Voor ouders: 1 + 4 avonden Voor docenten: 1 sessie Voor jongeren: 1 les Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Werkwijze en Afspraken Informatie & oefeningen Belang van vertrouwelijkheid Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Veerkrachtige personen 4 kenmerken: Emoties regelen: begrijpen wat je voelt en waarom, gevoelens kunnen toelaten en verdragen zonder erdoor overspoeld te worden of zonder ze weg te stoppen Gedrag sturen: in staat zijn om je eigen gedrag en impulsen te sturen, jezelf in de hand kunnen houden Eigenheid en eigenwaarde: weten wie je bent en daar een positief gevoel van eigenwaarde aan ontlenen Relaties: in staat zijn om veilige relaties aan te gaan, waar je steun aan ontleent Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Vandaag: emoties Heel wat psychische problemen hebben te maken met: Intense emoties Onderdrukte emoties Wisselende emoties Denk aan: depressie, angst, woede-uitbarstingen, middelengebruik … >> Het niet goed kunnen omgaan met je emoties, houdt een belangrijk risico in voor de ontwikkeling van psychische problemen Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Vandaag: emoties Insteek: wat kan jij als ouder doen om je kind te helpen om te gaan met zijn / haar emoties? Opzet: 1) informatie over: - Emoties - Puberteit en emoties 2) oefeningen: - Begeleiden van herkennen en hanteren van emoties Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Emoties Wat zijn emoties? Wat zijn basisemoties? Welke functie hebben emoties? Waarom voelen we? Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Oefening Noem enkele veel voorkomende emoties Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Basisemoties & secundaire emoties Komen voor bij alle zoogdieren Zijn door de natuur diep verankerd in onze hersenen Leiden tot vaststaande lichamelijke reacties en gedragspatronen Treden op in reactie op interne of externe gebeurtenissen Komen vooral voor bij mensen Zijn vooral ‘geleerd’ door ervaringen Minder (door de natuur) vastgelegde reactiepatronen Treden op in reactie op basisemoties Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Basisemoties & secundaire emoties Secundaire emoties geven vaak problemen Emoties over het ervaren van basisemoties Zelfverwijten: stel je niet zo aan (schaamte, schuld, boosheid over wat je voelt) Soms is de achterliggende basisemotie niet meer helder Secundaire emoties kan je maar hanteren als je je basisemoties aanvaardt We moeten leren onze basisemoties te ‘verwelkomen’, ook wanneer ze onaangenaam zijn Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Welke basisemoties bestaan er? Belangstelling en nieuwsgierigheid, verkennend gedrag Vrees Woede Seksuele lust Scheidingsangst/verdriet Liefde/zorg Spel/Vreugde Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Basisemoties hebben een functie De natuur (evolutie) heeft ons uitgerust met deze basisemoties Doorheen de eeuwen hebben deze emoties ervoor gezorgd dat we beter in staat zijn te overleven en ons aan te passen Zonder deze emoties verkleinen je kansen om te overleven! Heb jij ideeën over het functie van de zeven basisemoties? (Angst, boosheid, interesse, lust, liefde, verdriet, vreugde) Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

De functies van basisemoties Angst Waarschuwt voor gevaar; signaal dat iets ons bedreigt; kan leiden tot vechten, vluchten of bevriezen Woede Uit de weg ruimen van wat de vervulling van onze behoefte in de weg staat; leidt tot vechten, aanvallen Interesse / nieuwsgierigheid Motiveert om op zoek te gaan naar belangrijke informatie in de omgeving; vergroot de leefwereld; zorgt ervoor dat we ‘buiten het eigen nest’ gaan (op zoek naar partners) Seksuele lust Zorgt voor voortplanting Liefde Zorgt ervoor dat we zorgen voor onze soort (familie) Verdriet / scheidingsangst Geeft een signaal aan anderen dat ze voor ons moeten zorgen; lokt bij anderen een bereidheid uit om te zorgen Spel /vreugde Zorgt ervoor dat we graag met elkaar blijven omgaan en bij elkaar blijven Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

De functie van basisemoties Onthoud! Alle emoties zijn nodig Alle emoties hebben een functie, waardoor we ons beter kunnen aanpassen De functie van emoties vertaalt zich vaak in een bepaalde actie (of geneigdheid tot actie) Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Emotie & gevoel Emotie: aangeboren, diep verankerde, lichamelijke reactie; als een actieprogramma op specifieke prikkels (Gevaar Angst  vluchten) Gevoel: bewuste gewaarwording van de lichamelijke toestand die ontstaat gedurende een emotie (Ik voel de ‘angst’) Voelen: je bewust zijn van de emotionele reactie die in je lichaam wordt opgeroepen en begrijpen waar je brein/lichaam op reageert Voorbeeld: ik voel me bang (ik word gewaar dat mijn hartslag omhoog gaat, mijn mond droog wordt,..) omdat ik een hond zie Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Emotie & gevoel Gevoel kan ‘ontkoppeld’ raken van gevoel Je lichaam reageert emotioneel, zonder dat je die emotie ook ‘voelt’ Emoties kunnen onderdrukt worden: je voelt niets (of alleen maar lichamelijke reacties) Daardoor kan je het signaal van die emotionele reactie ook niet meer ‘gebruiken’ Je ‘voelt’ niet meer dat je het niet eens bent met een ander (en laat over je heen lopen) Je voelt het gemis en verdriet niet meer (alleen een nare buikpijn telkens je aan iemand denkt) Emoties kunnen zo overweldigend zijn dat je de drang van de lichamelijke reactie niet meer kan ‘remmen’ Daardoor wordt de emotie alleen maar overweldigende actie / impuls Je scheldt je ouders uit omdat je het niet eens bent Je wordt zo door angst overweldigd dat je sociale situaties vermijdt (vluchten) Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Emotie & gevoel Om kunnen gaan met emoties heeft twee componenten: Voelen wat je emoties je vertellen en dat kunnen gebruiken als signaal: wat voel ik en waarom voel ik het precies nu? De aandrang die er uit gaat van emoties kunnen hanteren: een buffer vormen tussen de aandrang en de actie Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Emoties & Puberteit Waarom zijn emoties zo’n probleem voor pubers? Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Hormonen Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Emotionele hersenen Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Emotie: nood aan een goede rem! Onze hersenen ‘taxeren’ voortdurende de omgeving Emotionele hersenen (primitieve gebieden) Vb gezichtsuitdrukkingen van anderen inschatten Sneller dan de bewuste waarneming Emotionele reactie moet ‘geremd’ worden Om te voorkomen dat we voortdurend reageren ‘Filter’ Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Hoe werkt de rem? Voel je iets, dan ga je daarbij stil staan Wat voel ik? Waarom precies nu en hier? Wat betekent dit gevoel? In dit proces spelen andere gebieden van de hersenen een rol (rijpere of corticale gebieden) Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Veranderingen in het brein Eerst groei, dan snoei Niet in zelfde tempo in alle delen van het brein Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Gevolgen Emotionele brein is over-actief Te snel emotioneel reageren op allerhande externe en interne prikkels Emoties pieken (te boos, te blij, te beschaamd) Eerdere kwetsbaarheid wordt uitvergroot (verlegen kind worden sociaal angstig) Remmende brein is onder-actief Begrijpen en relativeren vraagt extra veel moeite Missen een buffertje tegen de emotie (vb bij uitsluiting) Aandrang vanuit emoties is groter: sneller in actie schieten Jongeren kennen de sociale regels rondom het uiten van emoties vaak minder goed Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Omgaan met emoties Herkennen en reguleren van emoties Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Emoties & gedrag Gedrag dat met een zekere aandrang/dwang wordt gesteld, komt vaak voort uit een emoties: Met een vuist tegen de muur slaan Met geen stokken uit bed te krijgen zijn Absoluut niet naar school willen Het reguleren van dat gedrag, gebeurt het best via het begrijpen van de emotie van waaruit dat gedrag komt Dit proces (stilstaan bij, begrijpen van emotie) zorgt voor een buffertje tussen de impuls die uit de emotie komt en het gedrag Regulatie Regulatie start bij herkennen van emoties: wat voel ik en waarom? Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Hoe herkennen we emoties bij onszelf? Door interpretatie van lichamelijke reacties en gevoelstoestanden Brok in de keel Tranen in de ogen Bibber in de benen  Je er bewust van worden dat je lijf en geest reageren en daar betekenis aan geven Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Hoe herkennen wij emoties bij anderen? Door de gezichtsuitdrukking, lichaamstaal etc van anderen te interpreteren Door identificatie Spiegelneuronen: stellen ons in staat te ervaren wat anderen ervaren Vb meeleven met een personage van een film Basis voor empathie Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Oefening: stilstaan bij emoties van je kind Sta eens stil bij de emoties die je kind ervaart en de emoties waar het mee in de knoop ligt of van waaruit het soms ‘vervelend’ gedrag stelt Merk je soms dat je kind in de knoop ligt met emoties? Met welke emoties vooral? Hoe intens ervaart je kind emoties? Hoe vaak? Is je kind eerder overgecontroleerd of ondergecontroleerd? Als je kind deze emoties ervaart, wat merk je dan aan hem/haar (gedrag, buitenkant, etc)? Als je kind deze emoties zo ervaart, welke invloed heeft dat dan op jou? Als je zo nadenkt over de emoties die je kind ervaart, kan je dan zijn/haar gedrag beter begrijpen? Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Het reguleren van emoties Hoe leren baby’s, peuters en kleuters hun emoties te reguleren? Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Het reguleren van emoties Ouder pikt de signalen op Hij/zij denkt mee wat ze betekenen Hij/zij geeft er woorden aan, zodat ze ook betekenis Door er woorden aan te geven, krijgt het kind handvaten om de eigen emoties te begrijpen, erover na te denken en er betekenis aan te geven Door te begrijpen dat dit nare gevoel in mijn buik ‘angst’ is, kan ik erover nadenken en praten: het woord is de emotie niet, maar gaat er wel over. Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Het reguleren van emoties Let op! Het gaat er niet om dat ouders het steeds ‘weten’, wel dat ze zoeken naar wat dit gedrag betekent Zelfs de beste ouders zijn meer ‘fout’ dan ‘juist’ als ze proberen de emoties van hun kind te begrijpen Als je ‘fout’ zit, pak dit signaal dan op en zoek verder Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Het reguleren van emoties Onderzoek laat zien dat ouders die vaak ‘praten’ over ‘wat er in het hoofd van hun kind zou kunnen gebeuren’ een veiligere band opbouwen met hun kind Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Helpen reguleren van emoties Emotieregulatie gebeurt dus via: Iemand anders, zoals een ouder, leraar, … Die luistert, probeert te begrijpen, probeert de emotie te snappen Zonder de emotie af te wijzen, te veroordelen of erdoor in paniek te raken Die helpt om (samen) woorden te geven aan de emotie Zodat de jongere zichzelf beter kan begrijpen Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Oefening Doe de oefening per twee of drie. Een van de deelnemers speelt zijn/haar kind dat van streek was/is (zich boos, verdrietig, teleurgesteld, bang,… voelt). De ander krijgt de volgende opdracht: tracht te achterhalen welke gevoelens de persoon heeft; tracht te achterhalen waarom hij/zij zich zo voelt; tracht de persoon te troosten. Doe dit door goed te luisteren, betrokken vragen te stellen, mee te resoneren op de emoties die je begrijpt en er iets van terug te geven. Ga allebei na wat wel en niet goed werkt. Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Samenvatting Emotieproblemen liggen vaak aan de kern van psychische problemen. Als je je emoties goed kan reguleren / hanteren, dan vergroot dat erg je veerkracht Emoties zijn vaak biologisch verankerd: ze hebben een functie en zijn gekoppeld aan actieresponsen Emoties en gevoelens kunnen ontkoppeld zijn: je weet niet meer wat je voelt of je voelt alleen maar omdat de emotie te intens is In de puberteit vinden een heel aantal veranderingen plaats, waardoor emoties intenser worden en moeilijk te reguleren Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Samenvatting Ouders kunnen hun kind helpen door los van hun kind na te denken wat hun kind voelt en waarom; de veiligheid te bieden dat je over gevoelens kan praten, ernaar kan zoeken, zonder dat ze afgewezen worden; meedenken en mee woorden geven; zich bewust zijn van wat de emoties van hun kind met hen doen Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Tips & tricks voor ouders Maak duidelijk dat wat je kind voelt, belangrijk is en betekenis heeft voor je, ook al begrijp je die niet meteen (emoties zijn steeds een signaal, ook al lijken ze te groot of onredelijk) Blijf rustig, maar betrokken (niet meegaan in paniek/angst/woede/verdriet; ook niet afzijdig/afstandelijk/onverschillig) Let op en neem eventueel even afstand als de emoties (bij jezelf of je kind) te hoog zitten. Leg dat wel uit. Probeer te begrijpen: wat je kind voelt, waarom; ga niet ‘weten’ wat je kind voelt Probeer terug te geven hoe je de emotie begrijpt, zodat je kind zich begrepen kan voelen; geef woorden aan de emotie zoals je hem begrijpt of help je kind er zelf woorden aan te geven Check of de emotie gereguleerd geraakt Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.

Slotoefening Wat neem je mee uit deze sessie? Waar wil je de komende week op letten? Kids@risk is een initiatief van de Viersprong, specialist in persoonlijkheid, gedrag en gezin.