Gezondheidszorg- en welzijnszorginstellingen Werkinstructie EBS Gezondheidszorg- en welzijnszorginstellingen Deze presentatie is een samenvatting van het document ‘Werkinstructie EBS’. Voor gedetailleerde informatie kunt u het document raadplegen. 11-7-2018

Principe energieprofiel Wettelijk kader Inhoud Rapportage Beslisboom Voorbereiding Energiehuishouding Principe energieprofiel Profielanalyse Wettelijk kader Rapportage Beslisboom Voorbereiding Energiehuishouding Principe energieprofiel Profielanalyse Effect van niet-conventionele installaties Kentallen Werkinstructiekaart Niet-conventioneel Kentallen Werkinstructiekaart

Principe energieprofiel Wettelijk kader Wettelijk kader Rapportage Beslisboom Voorbereiding Energiehuishouding Principe energieprofiel Profielanalyse Niet-conventioneel Wet milieubeheer Energie(besparing) maakt onderdeel uit van de Wet milieubeheer. Deze wet verplicht ondernemers die een jaarlijks energieverbruik hebben van minimaal 50.000 kWh elektriciteit of 25.000 m³ aardgas (of a.e.) alle energiebesparende maatregelen te realiseren met een terugverdientijd van maximaal vijf jaar (artikel 2.15 Wm). Energieregistratie-en bewakingssysteem Vanaf 1 januari 2018 is een EBS voor zes branches in de utiliteitsbouw verplicht gesteld als de organisatie voldoet aan de Wm en het gebouwgebonden gasverbruik meer dan 25.000 m³ (a.e.) bedraagt. Dit geldt voor type A en B inrichtingen. Ook deelnemers aan het MJA convenant moeten aan de EBS verplichting voldoen. Voor type C kan het expliciet in vergunning zijn opgenomen als de terugverdientijd korter is dan 5 jaar. Om te voldoen dienen minimaal slimme energiemeters geïnstalleerd te zijn/worden, zodat energiegebruiken op uurwaarden geregistreerd kunnen worden. Ook als uw organisatie ISO 50001 certificering nastreeft, zal het EBS daar deel van uitmaken. Kentallen Werkinstructiekaart

Principe energieprofiel Wettelijk kader Wettelijk kader Rapportage Beslisboom Voorbereiding Energiehuishouding Principe energieprofiel Doel van EBS Het doel van EBS is het borgen van de optimale energiezuinige in- en afstellingen van gebouwgebonden erkende maatregelen voor energiebesparing bij klimaatinstallaties voor ruimteverwarming, -koeling en –ventilatie door het automatisch registeren, analyseren van energieverbruik (zoals het aardgas- en elektriciteitsverbruik) en/of aansturing door een EBS. Wat is EBS EBS staat voor energieregistratie-en bewakingssysteem. EBS is sinds 2018 een erkende maatregel op de erkende maatregelenlijst van zes branches: 1. Gezondheidszorg- en welzijnszorginstellingen 2. Kantoren 3. Onderwijsinstellingen 4. Sport en recreatie 5. Hotels en restaurants 6. Detailhandel. Profielanalyse Niet-conventioneel Kentallen Werkinstructiekaart

Principe energieprofiel Wettelijk kader Rapportage Rapportage Beslisboom Voorbereiding Energiehuishouding Principe energieprofiel Profielanalyse De elementen die in de rapportage aan bod dienen te komen zijn afhankelijk van de implementatie van EBS. Dit is afhankelijk van het aardgasverbruik (of aardgasequivalenten) van het gebouw. Het proces van aanvragen van een slimme meter is afhankelijk van het afgenomen vermogen voor zowel gas als elektra. Aanvraag slimme meter: Kleinverbruikers, via het netwerkbedrijf. Tussenverbruikers, een slimme meter dient aangevraagd te worden via het meetbedrijf Grootverbruikers, volgens naleving van de Telemetrie wetgeving reeds een slimme meter aanwezig Niet-conventioneel Kentallen Werkinstructiekaart

Principe energieprofiel Wettelijk kader Beslisboom Rapportage Beslisboom Voorbereiding Energiehuishouding Principe energieprofiel Profielanalyse Niet-conventioneel Kentallen Werkinstructiekaart

Principe energieprofiel Wettelijk kader Voorbereiding Rapportage Beslisboom Voorbereiding Energiehuishouding Principe energieprofiel Profielanalyse Vragenlijst Is EBS van toepassing voor deze branche? Is het gasverbruik (a.e.) van de instelling bekend? Is de energiedata (per uur) uit de slimme meter beschikbaar van afgelopen jaar? Wat is de hoofdactiviteit van de inrichting (BAG)? Is er een energielabelverplichting van toepassing? Wat zijn de openingstijden / gebruikstijden van de inrichting (website)? Wordt er actief gemonitord (niet alleen bij klachten)? Is het gelukt om energieprofielen op te stellen per dag van de week? Wat te doen indien niet wordt meegewerkt Indien een partij niet wenst mee te werken om inzicht te krijgen in het functioneren van de gebouwinstallaties, of geen medewerking verleent om uitdraaien van het EBS aan te leveren, wordt gebruik gemaakt van de AWB. In dat geval kan onderstaande tekst gebruikt worden om deze partij erop te wijzen dat er medewerking moet worden verleend. “Tijdens de controle is aan u verzocht inzicht te geven de optimale energiezuinige in- en afstellingen van de gebouwinstallatie. Het EBS heeft een rapportagefunctie met overzicht van energieverbruik per dag, week en jaar per kalenderjaar. U kunt ons inzicht geven door deze uitdraaien aan ons te overleggen. Zie bijgaand format van de RVO. Deze stukken konden door u niet worden getoond. Op grond van artikel 5:16 Algemene wet bestuursrecht verlangen wij van u de genoemde jaarlijkse overzichten. Deze stukken dient u binnen 4 weken toe te zenden aan de Directeur van de Omgevings-Dienst.” Niet-conventioneel Kentallen Werkinstructiekaart

Principe energieprofiel Wettelijk kader Energiehuishouding Rapportage Beslisboom Voorbereiding Energiehuishouding Principe energieprofiel Profielanalyse Indien 𝑄 𝑖𝑛 < 𝑄 𝑢𝑖𝑡  verwarmen Indien 𝑄 𝑖𝑛 > 𝑄 𝑢𝑖𝑡  koelen In onderstaande figuur zijn vijf verschillende energiestromen weergegeven welke samen de energiebalans vormen: 1 + 2 +𝑞= 3 + 4 + 5 . q geeft de benodigde verwarming (positief) / koeling (negatief) aan om de balans in evenwicht te brengen. Niet-conventioneel Kentallen Werkinstructiekaart

Uitleg opbouw en analyse van energievraagprofielen Wettelijk kader Uitleg opbouw en analyse van energievraagprofielen Rapportage Beslisboom Voorbereiding Energiehuishouding Principe energieprofiel Profielanalyse Het laag- en hoogverbruik kan ook gezien worden als respectievelijk nacht- en dagverbruik. Hierbij gaat het om het verbruik, en heeft dus niks te maken met plateau- en daltarieven die leveranciers hanteren. De verhouding tussen het hoogverbruik en het laagverbruik geeft een indicatie van de energieprestatie van het gebouw. Om de gewenste klimaatconditie in het gebouw te garanderen, mag verwacht worden dat de luchtbehandeling eerder opstart dan de openingstijd van het gebouw en na sluitingstijd snel afschakelt. De opstarttijd dient zo kort mogelijk zijn om onnodig in bedrijf zijn van de luchtbehandeling te voorkomen. Niet-conventioneel Kentallen Werkinstructiekaart Laag Hoog

Principe energieprofiel Wettelijk kader Week- en weekenddagen Rapportage Beslisboom Voorbereiding Energiehuishouding Principe energieprofiel Profielanalyse Verschillende dagen van de week Dient te corresponderen met de openingstijden/dagen van het gebouw. Niet-conventioneel Kentallen Werkinstructiekaart

Profielanalyse: Een goed profiel Wettelijk kader Profielanalyse: Een goed profiel Rapportage Beslisboom Voorbereiding Energiehuishouding Principe energieprofiel Profielanalyse De verhouding tussen het hoog en laagverbruik (dag/nacht) is goed (omdat laagverbruik 20% van hoogverbruik is). De start en stoptijd corresponderen met de gebruikstijden van het gebouw (op vrijdagmiddag daalt het verbruik iets eerder) Het verbruik in het weekend is altijd laag Niet-conventioneel Kentallen Werkinstructiekaart

Profielanalyse: Mogelijk niet corresponderende gebruikstijden Wettelijk kader Profielanalyse: Mogelijk niet corresponderende gebruikstijden Rapportage Beslisboom Voorbereiding Energiehuishouding Principe energieprofiel Profielanalyse De verhouding tussen het hoog en laagverbruik (dag/nacht) is goed. Het verbruik in het weekend is altijd laag De start en stoptijd corresponderen niet met de gebruikstijden van het gebouw. De installaties gaan vroeg aan en laat uit. Pas de start/stoptijden aan aan de gebruikstijden van het gebouw. Niet-conventioneel Kentallen Werkinstructiekaart

Profielanalyse: Nachtverbruik mogelijk te hoog Wettelijk kader Profielanalyse: Nachtverbruik mogelijk te hoog Rapportage Beslisboom Voorbereiding Energiehuishouding Principe energieprofiel Profielanalyse Het verbruik in het weekend is altijd gelijk aan de basislast. De verhouding tussen het hoog en laagverbruik (dag/nacht) is te klein (50%).controleer het nachtverbruik, ga wat er tijdens de nacht aan staat (bijvoorbeeld ventilatie) en pas de regelingen aan zodat het nachtverbruik omlaag gaat. De start en stoptijd corresponderen niet met de gebruikstijden van het gebouw. De installaties gaan vroeg aan en laat uit. Pas de start/stoptijden aan aan de gebruikstijden van het gebouw. Installaties schakelen goed af om 20:00 uur maar starten direct weer op. Voorkom dat de installaties in bedrijf zijn tijdens de nachturen door ze te blokkeren. Niet-conventioneel Kentallen Werkinstructiekaart

Profielanalyse: Verhoogd weekendverbruik Wettelijk kader Profielanalyse: Verhoogd weekendverbruik Rapportage Beslisboom Voorbereiding Energiehuishouding Principe energieprofiel Profielanalyse De verhouding tussen het hoog en laagverbruik (dag/nacht) is goed. De start en stoptijd corresponderen met de gebruikstijden van het gebouw (op vrijdagmiddag daalt het verbruik iets eerder) Op vrijdag zijn er minder mensen aanwezig in het gebouw, dit is duidelijk terug te zien in het figuur omdat het piekverbruik op vrijdag lager is dan op andere werkdagen Het verbruik in het weekend is iets hoger dan tijdens de nacht. Opvallend is dat het verbruik op zondag (iets) hoger is dan op zaterdag. Controleer waarom het verbruik in het weekend, en vooral op zondag, hoger is dan tijdens de nacht. Blokkeer, indien mogelijk, de installaties in het weekend. Niet-conventioneel Kentallen Werkinstructiekaart

Profielanalyse: Verhouding hoog en laagverbruik Wettelijk kader Profielanalyse: Verhouding hoog en laagverbruik Rapportage Beslisboom Voorbereiding Energiehuishouding Principe energieprofiel Profielanalyse Op zaterdag is er bedrijvigheid in het gebouw, echter minder dan op werkdagen en is het gebouw weer eerder gesloten. De verhouding tussen het hoog en laagverbruik (dag/nacht) is klein. Controleer of de installaties ’s nachts uit gaan. De start en stoptijd corresponderen niet met de gebruikstijden van het gebouw de installaties starten te vroeg op. Pas de start/stoptijden aan aan de gebruikstijden van het gebouw. Niet-conventioneel Kentallen Werkinstructiekaart

Profielanalyse: Puntenwolk, Verhouding hoog laagverbruik erg klein. Wettelijk kader Profielanalyse: Puntenwolk, Verhouding hoog laagverbruik erg klein. Rapportage Beslisboom Voorbereiding Energiehuishouding Principe energieprofiel Profielanalyse Op weekenddagen is het verbruik duidelijk lager dan op werkdagen Feestdagen gedragen zich qua elektraverbruik gelijk aan weekenddagen De stooklijn voor de koeling is terug te zien, deze start bij 16°C. De verhouding tussen hoog- en laagverbruik (week/weekend) is klein. Controleer of de installaties ’s nachts uit gaan. Niet-conventioneel Kentallen Werkinstructiekaart

Gasverbruik: Mogelijk te vroege opstarttijd van de installatie Wettelijk kader Gasverbruik: Mogelijk te vroege opstarttijd van de installatie Rapportage Beslisboom Voorbereiding Energiehuishouding Principe energieprofiel Profielanalyse Het verbruik in op weekenddagen is nihil. De installaties stoppen bij sluitingstijd van het gebouw. Er is een piek te zien bij het opstarten om het gebouw warm te krijgen, daarna neemt het verbruik gelijkmatig af door interne en externe warmtelast. Op maandag is meer energie nodig om het gebouw op te warmen omdat het gebouw tijdens het weekend verder afgekoeld is. Dit gebeurt echter te vroeg, het vermogen zakt tijdelijk weer in. Pas de opstarttijden van de installatie aan zodat er niet te vroeg wordt verwarmd. Niet-conventioneel Kentallen Werkinstructiekaart

Gasverbruik: Mogelijk te late afschakeling en hoog weekendverbruik Wettelijk kader Gasverbruik: Mogelijk te late afschakeling en hoog weekendverbruik Rapportage Beslisboom Voorbereiding Energiehuishouding Principe energieprofiel Profielanalyse Niet-conventioneel Het weekendverbruik is hoog. Ga na waar en waarom het gas gebruikt wordt en, indien mogelijk, schakel de installatie af tijdens het weekend. De installaties schakelen pas om 0:00 uur af dit is veel te laat. Pas de stoptijden aan de gebruikstijden van het gebouw aan. Kentallen Werkinstructiekaart

Profielanalyse: Winterprofiel Wettelijk kader Profielanalyse: Winterprofiel Rapportage Beslisboom Voorbereiding Energiehuishouding Principe energieprofiel Profielanalyse Er wordt eerder opgestart om de juiste temperatuur in het gebouw te kunnen garanderen. ’s Nachts is er nagenoeg geen gasverbruik. Op maandag is meer energie nodig om het gebouw op te warmen omdat het gebouw tijdens het weekend verder afgekoeld is. Dit gebeurt echter te vroeg, het vermogen zakt tijdelijk weer in. Pas de opstarttijden van de installatie aan zodat er niet te vroeg wordt verwarmd. Niet-conventioneel Kentallen Werkinstructiekaart

Profielanalyse: Zomerprofiel Wettelijk kader Profielanalyse: Zomerprofiel Rapportage Beslisboom Voorbereiding Energiehuishouding Principe energieprofiel Profielanalyse In vergelijking met de winterperiode begint de opstartpiek veel later. Er is minder warmte nodig om het gebouw op temperatuur te krijgen. Boven een bepaalde buitentemperatuur kan dit zelfs geblokkeerd worden om opwarmen en direct daarna koelen te voorkomen. Tijdens de dag is er nagenoeg geen warmte nodig om het gebouw op temperatuur te houden. Niet-conventioneel Kentallen Werkinstructiekaart

Principe energieprofiel Wettelijk kader Stooklijn Rapportage Beslisboom Voorbereiding Energiehuishouding Principe energieprofiel Profielanalyse Niet-conventioneel Gasverbruik van de ketels uitgezet tegen de buitentemperatuur. De stooklijn wordt door minimaal twee punten bepaald. Het gasverbruik van de ketel bij bijvoorbeeld een buitentemperatuur van -5°C en het gasverbruik van de ketel bij een buitentemperatuur van 20°C. Kentallen Werkinstructiekaart Goed Fout

Voorkomen van gelijktijdig verwarmen en koelen Wettelijk kader Voorkomen van gelijktijdig verwarmen en koelen Rapportage Beslisboom Voorbereiding Energiehuishouding Principe energieprofiel Profielanalyse Het gasverbruik en het elektriciteitsverbruik uitgezet tegen de buitentemperatuur Alleen bedrijfsuren weergeven Indien een niet-conventionele opwekking van toepassing is zal onderstaand figuur er anders uit zien. Zie volgende slide Niet-conventioneel Kentallen Werkinstructiekaart

Voorkomen van gelijktijdig verwarmen en koelen (niet-conventioneel) Wettelijk kader Voorkomen van gelijktijdig verwarmen en koelen (niet-conventioneel) Rapportage Beslisboom Voorbereiding Energiehuishouding Principe energieprofiel Profielanalyse Indien een WKK is opgenomen in de installatie wordt er vaak ook een absorptiekoelmachine geïnstalleerd. Hierdoor kan ook bij hoge buitentemperaturen gebruik worden gemaakt van de WKK omdat de AKM de warmte kan gebruiken om koeling te genereren. In dat geval zal het gasverbruik bij hogere temperaturen stijgen. Indien er een warmtepomp (met WKO) aanwezig is wordt er voornamelijk verwarmd met elektriciteit als energiebron. Daarom zal ook bij lagere temperaturen het elektriciteitsverbruik toenemen. Het gasverbruik zal daarentegen afnemen. Niet-conventioneel Kentallen Werkinstructiekaart

Principe energieprofiel Wettelijk kader Kentallen Rapportage Beslisboom Voorbereiding Energiehuishouding Principe energieprofiel Profielanalyse Conventionele installaties Hierbij wordt gebruik gemaakt van een ketel en koelmachine Niet-conventionele installaties bijvoorbeeld: Zonnepanelen Warmtekrachtkoppeling Warmtepomp met WKO Om de totale hoeveelheid energie te berekenen en te kunnen vergelijken met de benchmark zal de volgende formule toegepast moeten worden: 𝐸 [𝑘𝑊ℎ/ 𝑚 2 ]= 𝐺𝑎𝑠𝑣𝑒𝑟𝑏𝑟𝑢𝑖𝑘 𝑚 3 ∗9,77 [ 𝑘𝑊ℎ 𝑚 3 ]+𝑒𝑙𝑒𝑘𝑡𝑟𝑎𝑣𝑒𝑟𝑏𝑟𝑢𝑖𝑘 𝑘𝑊ℎ 𝑂𝑝𝑝 𝐺𝑂 [ 𝑚 2 ] . Branches: Gezondheidszorg- en welzijnszorginstellingen Kantoren Onderwijsinstellingen Sport en recreatie Hotels en restaurants Detailhandel. Niet-conventioneel Kentallen Werkinstructiekaart

Principe energieprofiel Wettelijk kader Kentallen: Gezondheidszorg- en welzijnszorginstellingen Rapportage Beslisboom Voorbereiding Energiehuishouding Principe energieprofiel Profielanalyse Instellingen waar medische en tandheelkundige behandeling, verzorging, verpleging en/of genezende behandelingen worden verricht Niet-conventioneel Kentallen Werkinstructiekaart

Werkinstructiekaart: Gezondheidszorg- en welzijnszorginstellingen Wettelijk kader Werkinstructiekaart: Gezondheidszorg- en welzijnszorginstellingen Rapportage Beslisboom Voorbereiding Energiehuishouding Principe energieprofiel Profielanalyse Onderstaand figuur geeft het gemiddeld elektriciteitsverbruik over de dag weer. (1). De verwachting is dat de basislast in deze branche hoger is dan gemiddeld omdat er, voornamelijk in ziekenhuizen, continu geklimatiseerd wordt. Voor ziekenhuizen geldt een dat de basislast ca 40-55% van het piekvermogen is. Voor andere gebouwen in deze branche geldt een verhouding van ca 20-25%. (2). In het weekend zal er ook activiteit zijn, echter niet zoveel als tijdens werkdagen. (3). De sluitingstijd ligt gemiddeld later dan bij bijvoorbeeld een kantoor. Aandachtspunten: Zorg dat de verhouding tussen piek- en basislast niet te klein wordt. De basislast dient geminimaliseerd te worden door efficiënt te ventileren. Houdt de openingstijden in de gaten, zorg dat het piekverbruik niet te lang duurt (van opening tot sluiting bezoekers). Niet-conventioneel Kentallen Werkinstructiekaart