Weerbaarheid van het openbaar bestuur Enkele trends rond oneigenlijke druk, agressie en geweld Ook namens mij van harte welkom op deze inspiratiemiddag weerbaarheid of mentale weerbaarheid zelfs. Aan mij de taak om u te inspireren met een aantal trends over agressie en geweld en oneigenlijke druk. Dat betekent veel cijfers, grafieken en tabellen. Hoe inspirerend is dat?

Agressie Weerbaarheid & geweld Oneigenlijke Integriteit druk Oneigenlijke beïnvloeding of druk strafbare en niet-strafbare gedragingen om openbaar bestuur te beinvloeden pogingen tot infiltratie of omkoping verzoeken op bedreigende of intimiderende manier bewust frustreren van besluitvorming verzoeken op gespannen voet met wet- en regelgeving verzoeken gericht op eigen voordeel Agressie en geweld agressieve en gewelddadige gedragingen door burgers bij uitoefenen functie als politieke ambtsdrager of ambtenaar Verbale agressie Bedreiging of intimidatie Fysieke agressie Professionaliteit Druk

In welke mate worden politici en ambtenaren er mee geconfronteerd? Oneigenlijke druk Agressie & geweld In welke mate worden politici en ambtenaren er mee geconfronteerd? Wat zijn de gevolgen? Hoe is het gesteld met de weerbaarheid?

bronnen Monitor Agressie en Geweld (2014-2018) Monitor Integriteit en Veiligheid (2016) Lezerspeiling Binnenlands Bestuur (2018) Respons Politieke ambtsdragers 3.438 (29%) Griffiers 225 (57%) Secretarissen 213 (53%)

Hoeveel organisaties hebben te maken met oneigenlijke druk en agressie en geweld?

politici ambtenaren Eigen organisatie wordt wel eens blootgesteld aan ‘oneigenlijke beïnvloeding’ 39% 43% Het komt voor dat standpunten van collega’s beïnvloed worden door agressie en geweld 24% 28% Heeft u wel eens vermoedens van integriteitsschendingen door collega’s? 33% 20%

Vermoedens van integriteits- schending (politici)

Vermoedens van integriteits-schending (ambtenaren)

Oneigenlijke druk Hoeveel politici en ambtenaren hebben er ervaring mee en wat zijn de gevolgen?

Oneigenlijke beïnvloeding of druk strafbare en niet-strafbare gedragingen om openbaar bestuur te beinvloeden pogingen tot infiltratie of omkoping verzoeken op bedreigende of intimiderende manier bewust frustreren van besluitvorming verzoeken op gespannen voet met wet- en regelgeving verzoeken gericht op eigen voordeel

Oneigenlijke verzoeken Welk van de onderstaande verzoeken is u in de afgelopen 12 maanden bij het uitoefenen van uw functie wel eens gedaan? Verzoek .. .. t.b.v. het eigen voordeel (of de schijn daarvan) van de indiener .. dat op gespannen voet staat met de wet- en regelgeving .. waarbij negatieve consequenties werden verbonden aan evt. weigering .. op een bedreigende of intimiderende manier .. om informatie te vervormen of (tijdelijk) achter te houden .. waarbij een disproportionele beloning wordt geboden voor medewerking

Oneigenlijke verzoeken 54% van de politieke ambtsdragers 43% van de ambtenaren

Top 5 Ambtenaren Top 5 Politici 35% Extern verzoek tbv eigen voordeel van indiener Extern verzoek op gespannen voet met de wet-/regelgeving Extern verzoek met negatieve consequenties bij evt. weigering Extern verzoek op bedreigende of intimiderende manier Intern verzoek om informatie te vervormen of (tijdelijk) achter te houden 19% Extern verzoek op gespannen voet met de wet-/regelgeving Extern verzoek tbv eigen voordeel van indiener Extern verzoek op bedreigende of intimiderende manier Intern verzoek op gespannen voet met de wet- /regelgeving Intern verzoek om informatie te vervormen of (tijdelijk) achter te houden 25% 18% 17% Verzoek waarbij een disproportionele beloning geboden werd voor uw medewerking komen nauwelijks voor <1%. Omkoping dus. 14% 16% 13% 5% 8%

Top 5 Ambtenaren Top 5 Politici 35% Extern verzoek tbv eigen voordeel van indiener Extern verzoek op gespannen voet met de wet-/regelgeving Extern verzoek met negatieve consequenties bij evt. weigering Extern verzoek op bedreigende of intimiderende manier Intern verzoek om informatie te vervormen of (tijdelijk) achter te houden Extern verzoek dat op gespannen voet staat met de wet- en regelgeving 19% Extern verzoek t.b.v. het eigen voordeel (of de schijn daarvan) van de indiener 18% Extern verzoek op een bedreigende of intimiderende manier 14% Intern verzoek dat op gespannen voet staat met de wet- en regelgeving 13% Intern verzoek om informatie te vervormen of (tijdelijk) achter te houden 8% 19% Extern verzoek op gespannen voet met de wet-/regelgeving Extern verzoek tbv eigen voordeel van indiener Extern verzoek op bedreigende of intimiderende manier Intern verzoek op gespannen voet met de wet- /regelgeving Intern verzoek om informatie te vervormen of (tijdelijk) achter te houden 25% 18% 17% Verzoek waarbij een disproportionele beloning geboden werd voor uw medewerking komen nauwelijks voor <1%. Omkoping dus. 14% 16% 13% 5% 8%

Top 5 Ambtenaren Top 5 Politici 35% Extern verzoek tbv eigen voordeel van indiener Extern verzoek op gespannen voet met de wet-/regelgeving Extern verzoek met negatieve consequenties bij evt. weigering Extern verzoek op bedreigende of intimiderende manier Intern verzoek om informatie te vervormen of (tijdelijk) achter te houden 19% Extern verzoek op gespannen voet met de wet-/regelgeving Extern verzoek tbv eigen voordeel van indiener Extern verzoek op bedreigende of intimiderende manier Intern verzoek op gespannen voet met de wet- /regelgeving Intern verzoek om informatie te vervormen of (tijdelijk) achter te houden 25% 18% 17% Verzoek waarbij een disproportionele beloning geboden werd voor uw medewerking komen nauwelijks voor <1%. Omkoping dus. 14% 16% 13% 5% 8%

Interne en externe druk Interne verzoeken Externe verzoeken Er zijn dus intern en externe oneigenlijke verzoeken. Externe komen meer voor. Dat zagen we hiervoor. Maar wat is nu de impact van deze verzoeken op werkende in het lokaal bestuur?

Interne en externe druk Interne verzoeken Externe verzoeken Zo kun je je afvragen of men zich onderdruk gezet voelt. Dat blijkt voor externe verzoeken veel minder te gelden dan voor interne verzoeken. 21% voelt zich sterk onder druk gezet 3% voelt zich sterk onder druk gezet

Interne en externe druk Interne verzoeken Externe verzoeken Oneigenlijke verzoeken vanuit de igen organisatie komen minder, voor maar zorgen voor meer druk en met name ambtenaren hebben moeite hiermee om te gaan. 21% voelt zich sterk onder druk gezet 3% voelt zich sterk onder druk gezet 66% kan uitstekend omgaan met interne druk 81% kan uitstekend omgaan met externe druk

Interne en externe druk Interne verzoeken Externe verzoeken Oneigenlijke verzoeken vanuit de igen organisatie komen minder, voor maar zorgen voor meer druk en met name ambtenaren hebben moeite hiermee om te gaan. wat is dan de impact van die verzoeken? 21% voelt zich sterk onder druk gezet 3% voelt zich sterk onder druk gezet 66% kan uitstekend omgaan met interne druk 81% kan uitstekend omgaan met externe druk Politici 83% Ambtenaren 63% Politici 86% Ambtenaren 80%

Interne druk meer impact dan externe druk Dit is gevraagd aan degen die veel druk ervaren. Bij intern is dat ongeveer 10% van het totaal. Van degene

Interne druk meer impact dan externe druk Dit is gevraagd aan degen die veel druk ervaren. Bij intern is dat ongeveer 10% van het totaal. Ambtenaren ervaren meer effecten van interne druk dan politieke ambtsdragers en melden zich als gevolg daarvan meer ziek

melden oneigenlijke verzoeken

melden oneigenlijke verzoeken

Omgang met oneigenlijke druk

Samenvatting oneigenlijke druk Meeste oneigenlijke verzoeken komen van buiten Interne verzoeken hebben de meeste impact Ambtenaren ervaren meer interne druk en ook meer gevolgen dan politici Voorvallen niet altijd gemeld: niet belangrijk genoeg / soms onvoldoende vertrouwen

Agressie en geweld door burgers Hoeveel politici en ambtenaren hebben er mee te maken en wat zijn de gevolgen?

slachtofferschap Politieke ambtsdragers Medewerkers Hoe vaak heeft u zelf of uw familie/vrienden de afgelopen twaalf maanden vanwege uw functie als te maken gehad met agressie en geweld door burgers? Politieke ambtsdragers Medewerkers

slachtofferschap Politieke ambtsdragers Medewerkers

Slachtofferschap gemeentelijke politici Plaats voor een Hoofdkop ● Plaats voor een Subkop

Trends en verklaringen Afname bij medewerkers organisatorische veranderingen: digitalisering scheiding front - backoffice aanpak (training en bewustzijn) Toename bij politieke ambtsdragers intensiteit van openbare debat gevoelige kwesties verruwing omgangsvormen laagdrempeligheid sociale media

Uitingsvorm agressie en geweld Plaats voor een Hoofdkop ● Plaats voor een Subkop

nadelige gevolgen 40% van de slachtoffers ervaart effecten: werkplezier 22% geestelijke gezondheid 7% lichamelijke gezondheid 3% effecten op gedrag 12% 20% Van de politieke ambtsdragers die slachtoffer zijn geworden hadden behoefte aan nazorg

Invloed op besluitvorming   Waterschappen Provincies Gemeenten 2016 2018 Het risico om in aanraking te komen met agressie en geweld beïnvloedt mijn beslissingen 6% 5% 3% Bij beslissingen over handhaving houdt bestuur rug recht, ook als dat risico op bedreigingen met zich meebrengt 69% 80% 76% 74% Het komt voor dat standpunten van collega’s beïnvloed worden door agressie en geweld 11% 8% 36% 14% 24% 15%

Beleid 41% van de medewerkers (voldoende) training/ voorlichting over hoe om te gaan met agressie en geweld door burgers 28% van de bestuurders 18% van de volksvertegenwoordigers Plaats voor een Hoofdkop ● Plaats voor een Subkop

Trends in aanpak Duidelijke regels/gedragscodes medewerkers en bestuurders Achterblijvende beleidsmatige aandacht voor politici : minder duidelijke normen en regels minder training minder goede registratie van meldingen Kwart organisaties maatregelen/regels omgang agressieve uitingen via sociale media

Samenvatting agressie en geweld Slachtofferschap onder politieke ambtsdragers stijgt licht, onder medewerkers dalende trend Uiting in toenemende mate via sociale media en minder in persoonlijk contact Ernst incidenten en persoonlijke gevolgen stabiel Minder nadelige effecten op besluitvorming. Beleidsmatige aandacht voor volksvertegenwoordigers blijft achter: weinig training en onvolledige registratie van meldingen

weerbaarheid Hoe is het gesteld met de weerbaarheid van decentraal bestuur?

Is lokaal bestuur weerbaar? Groeiende weerbaarheid tegen agressie en geweld Minder beïnvloeding van beslissingen Steeds meer duidelijkheid over gedragsnormen Dalend slachtofferschap bij medewerkers Achterblijvend beleid bij volksvertegenwoordigers

Is lokaal bestuur weerbaar? Weerbaarheid tegen oneigenlijke beïnvloeding kent nog uitdagingen Meerderheid zegt opgewassen te zijn, maar niet iedereen Meeste organisatie bewust van risico’s, maar niet alle Interne druk wellicht lastiger dan externe druk Overall: geen duidelijke norm en geen duidelijk handelingsperspectief

Hartelijk dank voor uw aandacht