Dansen en springen in de interactie Paul van Geert Universiteit Groningen

dansen en springen in de interactie Kernvragen en doel 25-12-2018 9:10 dansen en springen in de interactie

dansen en springen in de interactie De kernvraag Hoe kunnen we gewenste en blijvende veranderingen in gedrag, kennis en vaardigheden teweegbrengen bij leerlingen (met bijzondere problemen) op een haalbare en voor alle partijen zo prettig mogelijke manier 25-12-2018 9:10 dansen en springen in de interactie

De onderliggende vragen Wat is gedrag/handelen? Wat stuurt gedrag/handelen Van de leerkracht Van de leerling Waarom verandert gedrag Korte termijn: binnen de handeling Lange termijn: binnen de ontwikkeling Allerlei theorieeën hebben daar antwoorden op gegeven… 25-12-2018 9:10 dansen en springen in de interactie

Onderwerp en doel van deze lezing Deze vragen bekijken vanuit perspectief van dynamische systeemtheorie Zie brochure “Turbulentie” Gebaseerd op een dynamisch gedragsmodel, in samenwerking met Henderien Steenbeek Een algemeen raamwerk bieden waarmee de veelheid van verschijnselen/problemen kan worden geordend, beter begrepen, beter beheerst (waar mogelijk …) 25-12-2018 9:10 dansen en springen in de interactie

Dynamische systeemtheorie als invalshoek 25-12-2018 9:10 dansen en springen in de interactie

Wat is dynamische systeemtheorie (1/n) Voorbeeld van systemen Een leerling Zijn kennis, sociale relaties, motoriek, emoties, … Een klas Leerlingen, leerkracht, leermiddelen, … Voorbeeld van dynamiek Korte termijn: Het maken van een opdracht door een leerling tijdens een les Een individuele instructie aan een leerling door een leerkracht Lange termijn Verwerven van vaardigheden door een leerling Proces leidend tot burn-out bij een leerkracht Een algemene kijk op processen natuurkunde, biologie, economie, … Nieuw binnen de ontwikkelingspsychologie, onderwijskunde en pedagogiek Een dynamisch systeem Is een verzameling op elkaar betrokken componenten (systeem) Die elkaars verandering beinvloeden (dynamisch) Op korte termijn (gedrag, handelen) Op lange termijn (leren, ontwikkelen) Tijdschalen van verandering 25-12-2018 9:10 dansen en springen in de interactie

Wat is dynamische systeemtheorie (1/n) Er is sprake van wederzijdse beïnvloeding van de componenten Een proces is een lange keten van zulke wederzijdse beïnvloedingen 25-12-2018 9:10 dansen en springen in de interactie

dansen en springen in de interactie leerling leerkracht verzwakt Leerling keet Leerkracht wil rust verzwakt Leerling werkt Leerkracht helpt versterkt leerling leerkracht versterkt Leerling boos Leerkracht boos versterkt Leerling keet Leerkracht straft versterkt verzwakt leerling leerkracht versterkt verzwakt 25-12-2018 9:10 dansen en springen in de interactie

Wat is dynamische systeemtheorie (1/n) Een dynamisch systeem is (vaak) complex Bestaat uit veel elkaar beïnvloedende componenten Een complex systeem vertoont spontane “ordening” Zelf-organisatie Evenwichtstoestanden (“attractoren”) Toepassing op gedrag/handelen: Noodzaak voor een toepasbaar, dynamisch model van gedrag 25-12-2018 9:10 dansen en springen in de interactie

Een dynamisch model van gedrag controle door middel van mijn handelingen van mijn waarneming/waardering van mijn hier-en-nu omgeving in functie van mijn doelen/belangen leren/ontwikkelen: stabiele verandering Van mijn handelingsrepertoire Van mijn waarneming en evaluatie Van mijn omgeving Van mijn doelen en belangen 25-12-2018 9:10 dansen en springen in de interactie

Directe doelbeïnvloeding Deze processen verlopen over het algemeen heel snel en staan slechts gedeeltelijk onder bewuste controle. Doelen ontstaan vaak onbewust, door directe sociale beïnvloeding (“modelling”) Doel, intentie, belang, … Van onbewust tot bewust Stapeling (hiërarchie) van doelen, belangen, … Context-afhankelijk Directe doelbeïnvloeding Verandering in (sociale) omgeving handeling Cognitieve en emotionele waardering/evaluatie (“appraisal”) Emotionele expressie Waarneming van de mate waarin mijn hier-en-nu doelen, intenties of belangen gerealiseerd zijn (waarneming van de omgeving) Bijdrage aan realisatie van doel 25-12-2018 9:10 dansen en springen in de interactie

Verandering in (sociale) omgeving Doel, intentie, belang, … Van onbewust tot bewust Stapeling (hiërarchie) van doelen, belangen, … Context-afhankelijk Verandering in (sociale) omgeving handeling Cognitieve en emotionele waardering/evaluatie (“appraisal”) Emotionele expressie Waarneming van de mate waarin de omgeving nu beantwoordt aan die doelen, intenties of belangen 25-12-2018 9:10 dansen en springen in de interactie

Leerkracht/ andere leerling Tijdstip 1 Tijdstip 2 Tijdstip 3 25-12-2018 9:10 dansen en springen in de interactie

Moeilijke interacties 25-12-2018 9:10 dansen en springen in de interactie

Moeilijke interacties … (1/n) Recapitulatie: Gedrag: controle door middel van onze handelingen van onze waarneming/waardering van onze hier-en-nu omgeving in functie van onze doelen/belangen Recapitulatie: leren/ontwikkelen Van ons handelingsrepertoire Van onze waarneming en evaluatie Van onze omgeving Van onze doelen en belangen 25-12-2018 9:10 dansen en springen in de interactie

Moeilijke interacties … (1/n) Wat we controleren met ons gedrag is niet de omgeving maar onze waarneming van de omgeving Hoe werkt de waarneming bij de LVBL met EG Bv. Negativiteitsvervorming Biologische “oorzaken” van gedrag? Bv. ADHD als biologische conditie Oorzaak van gedrag is doel bereiken met middelen Mogelijkheid (moeilijkheid) om beperkingen te omzeilen Extreem voorbeeld: Hemisferectomie bij kinderen 25-12-2018 9:10 dansen en springen in de interactie

Moeilijke interacties … (1/n) “verborgen” doelen? Pro-actief: iets ondernemen om een doel te bereiken (meestal bewust) Re-actief: iets wegnemen dat je doel in de weg staat (vaak onbewust, context-afhankelijk) Homeostatisch: een gegeven situatie optimaal prettig houden (meestal onbewust) Belang van homeostatische, verborgen doelen Kunnen andere doelen in de weg staan Een andere kijk op motivatie 25-12-2018 9:10 dansen en springen in de interactie

Moeilijke interacties … (1/n) Beloning, bekrachtiging en doelverschuiving Verschuiving van onmiddellijke doelen belangrijk leerpunt bij moeilijke leerlingen Hoe? Doelverschuiving: iets de moeite waard gaan vinden omdat een andere, belangrijke persoon dat de moeite waard vindt Beloning: Positieve waardering van een doel/situatie door een andere persoon, waardoor je die positieve waardering overneemt Probleem: beloning wordt doel Huiswerk maken belonen door voetballen Huiswerk maken om te kunnen gaan voetballen Weglopen voor huiswerk om te kunnen gaan voetballen De poppen aan het dansen … Doelen/intenties/belangen van de deelnemers aan onderwijs-leerprocessen “onmiddellijke doelen vaak conflicterend (leerkracht-leerling) Wat is “leuk” of prettig in de klas? Wanneer/waarom werkt beloning? Centraal in gedragstherapie (“bekrachtiging”) Beloning = dichter bij doel (intentie, belang) Beloning wordt doel … 25-12-2018 9:10 dansen en springen in de interactie

Moeilijke interacties … (1/n) Stoornissen en de dynamica van gedrag Wat betekenen ADHD, PDD-Nos etc. in het raamwerk van het dynamische model? Vragen naar de karakteristieken van Korte- en lange termijn doelen Koppeling gedrag en doelen Kenmerken van de waarneming en waardering van de context Gedragsrepertoire Belang van sociale karakter van doelen, evaluaties Doelrealisatie als persoonlijkheidskenmerk ego-veerkracht begrip en onder- en overcontrollerende personen Koppeling aan intelligentie en meta-cognitie 25-12-2018 9:10 dansen en springen in de interactie

Moeilijke interacties … (1/n) Dynamica van gedrag van de leerling en dynamica van gedrag van de leerkracht Video-interactietraining Wat zijn de korte-termijn doelen en belangen van de leerkracht? Wat voor omgeving probeert de leerkracht te creëren en wat voor omgeving probeert de leerling te creëren? Wat zijn de overeenkomsten en verschillen in hun doelen? In hoeverre moet de leerkracht proberen het gedrag van de leerling te controleren? 25-12-2018 9:10 dansen en springen in de interactie

dansen en springen in de interactie Conclusie 25-12-2018 9:10 dansen en springen in de interactie

dansen en springen in de interactie Conclusie En daarmee zult u het moeten doen, zoals de rijdende rechter zegt … Het onderwijs-leerproces is een dynamisch systeem En kan dus alleen begrepen worden als het bekeken wordt in het raamwerk van dynamische systemen Met het oog op verandering, verbetering, waar mogelijk … Dat raamwerk Het biedt geen eenvoudige oplossingen Maar probeert een houvast te bieden waarin oplossingen kunnen worden bedacht 25-12-2018 9:10 dansen en springen in de interactie