Campagne voor een gezonde werkplek 2018-2019 “Gevaarlijke stoffen, zo pak je dat aan!”

Inleiding op de campagne Gecoördineerd door het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA) Georganiseerd in meer dan 30 landen Ondersteund door een partnernetwerk: Nationale focal points Officiële campagnepartners Europese sociale partners Mediapartners Enterprise Europe Network Instellingen van de Europese Unie Andere agentschappen van de EU

Belangrijke doelstellingen Het bewustzijn van de risico's van gevaarlijke stoffen op de werkplek vergroten Een preventiecultuur bevorderen teneinde risico's uit te bannen of effectief te beheren Het begrip van de risico's van kankerverwekkende stoffen verbeteren Kwetsbare werknemers met specifieke behoeften bereiken Voorlichting geven over beleidsontwikkelingen en relevante wetgeving

Wat is het probleem? Op werkplekken in Europa worden veel werknemers blootgesteld aan gevaarlijke stoffen Vaak is men zich daar nauwelijks van bewust Gevaarlijke stoffen kunnen leiden tot: acute gezondheidsproblemen en problemen op lange termijn — bijv. huidirritatie, aandoeningen van de luchtwegen en kanker veiligheidsrisico's zoals brand, ontploffing en verstikking aanzienlijke kosten voor het bedrijfsleven vanwege beschermende maatregelen en aansprakelijkheid

Wat zijn gevaarlijke stoffen? Iedere stof (gas, vloeistof of vaste stof) die een risico met zich meebrengt voor de veiligheid en gezondheid van werknemers: chemische stoffen, bijv. in verven, lijmen, ontsmettingsmiddelen, schoonmaakmiddelen of bestrijdingsmiddelen door processen gegenereerde verontreinigende stoffen, bijv. lasrook, kwartsmeel of verbrandingsproducten zoals uitlaatgassen van dieselvoertuigen materialen van natuurlijke oorsprong, zoals stofmeel, asbest of ruwe olie en de bestanddelen daarvan Op vrijwel alle werkplekken zijn waarschijnlijk gevaarlijke stoffen aanwezig Schade kan voortkomen uit zowel kortdurende als langdurige blootstelling en stapeling in het lichaam gedurende langere tijd

Definities uit de Richtlijn chemische agentia (a) “Chemisch agens”: elk chemisch element of elke chemische verbinding, in zuivere vorm of in een mengsel, zoals deze in natuurlijke staat voorkomt of het resultaat is van, gebruikt of vrijgekomen is, ook in de vorm van afval, bij een beroepsactiviteit, al dan niet opzettelijk geproduceerd en al dan niet op de markt gebracht; (b) “Gevaarlijk chemisch agens”: (i) elk chemisch agens dat voldoet aan de criteria om te worden ingedeeld als gevaarlijk in enige fysische gevarenklasse en/of gezondheidsgevarenklasse als bedoeld in Verordening (EG) nr. 1272/2008 … ongeacht of dat chemisch agens krachtens die verordening is ingedeeld; (ii) elk chemisch agens dat, hoewel het niet voldoet aan de criteria om ... als gevaarlijk te worden ingedeeld, een risico voor de veiligheid en gezondheid van de werknemers kan opleveren door zijn fysisch-chemische, chemische of toxicologische eigenschappen en door de wijze waarop het op de werkplek wordt gebruikt of aanwezig is, met inbegrip van elk chemisch agens waarvoor een grenswaarde voor beroepsmatige blootstelling overeenkomstig artikel 3 geldt. “Werkzaamheid waarbij chemische agentia zijn betrokken”: elk werk waarbij chemische agentia gebruikt worden of de bedoeling bestaat die te gebruiken in een proces, waaronder productie, behandeling, opslag, vervoer of verwijdering en verwerking, of waarbij chemische agentia worden geproduceerd.

Feiten en cijfers Volgens de bedrijvenenquête van EU-OSHA zijn in 38 % van de bedrijven chemische of biologische stoffen aanwezig1 In grote bedrijven worden vaak meer dan 1000 verschillende chemische producten gebruikt Een enkele werknemer kan met honderden verschillende chemische stoffen in aanraking komen 17 % van de werknemers in de EU geeft aan ten minste 25 % van de werktijd te werken met, of via de huid te zijn blootgesteld aan, chemische producten of chemische stoffen2 en 15 % geeft aan rook of gassen (zoals lasrook of uitlaatgassen), poeder of stof (zoals houtstof of mineraalstof) in te ademen Er doen zich voortdurend nieuwe risico's voor 1) Samenvatting — Tweede Europese bedrijvenenquête over nieuwe en opkomende risico’s (Esener-2), EU-OSHA, 2015, p. 5. Beschikbaar op: https://osha.europa.eu/sites/default/files/publications/documents/esener-ii-summary-en.PDF Zesde Europese onderzoek naar arbeidsomstandigheden, overzichtsrapport, Eurofound, 2016, p. 43. Beschikbaar op: https://www.eurofound.europa.eu/sites/default/files/ef_publication/field_ef_document/ef1634en.pdf

Feiten en cijfers Sectoren met een hoge prevalentie van gevaarlijke stoffen zijn onder meer de landbouw (62 %), de verwerkingsindustrie (52 %) en de bouw (51 %)1 In veel sectoren zien we een toename in het gebruik van chemische stoffen naarmate technologieën die op dergelijke stoffen zijn gebaseerd, de plaats hebben ingenomen van traditionele werkwijzen (bestrijdingsmiddelen, kunststoffen, isolatiemateriaal etc.) In Zweden werd in 2014 per inwoner 3,7 ton aan gevaarlijke stoffen gebruikt Esener-2 — Overzichtsrapport: Managing Safety and Health at Work, EU-OSHA, 2016, p. 18. Beschikbaar op: https://osha.europa.eu/sites/default/files/ESENER2-Overview_report.pdf

Omgaan met gevaarlijke stoffen Cruciaal is het bevorderen van een preventiecultuur en bewustwording Er bestaat in de EU al wetgeving inzake gevaarlijke stoffen — werkgevers moeten zich goed bewust zijn van hun wettelijke verplichtingen Voor effectieve preventie is risicobeoordeling essentieel Effectieve preventiemaatregelen en beschermingsmaatregelen invoeren Werknemers moeten op de hoogte worden gehouden over de resultaten van de risicobeoordeling de gevaren waaraan zij zijn blootgesteld en hoe zij gevaar lopen wat ze moeten doen om hun eigen veiligheid en die van anderen te waarborgen wat ze moeten doen bij een ongeluk of wanneer er iets mis gaat Praktische hulpmiddelen en richtlijnen kunnen bedrijven helpen de risico's te beheren en een veilige en gezonde werkplek te garanderen

Risicobeoordeling Er moet een risicobeoordeling worden uitgevoerd om alle veiligheids- en gezondheidsrisico’s in kaart te brengen Iedereen — werkgevers, leidinggevenden, VGW-diensten en werknemers — moet daarbij worden betrokken De risicobeoordeling moet rekening houden met alle groepen werknemers en contractanten, en met uitzonderlijke werksituaties zoals onderhoud en reparatiewerkzaamheden Het is essentieel dat prioriteit wordt gegeven aan alle inspanningen om risico's te beheersen of door middel van verwijdering of vervanging te beperken De risicobeoordeling moet worden herzien en bijgewerkt wanneer zich een incident heeft voorgedaan De werknemers moeten goed worden geïnformeerd over de resultaten en worden getraind in toepassing van de preventieve maatregelen Er zijn hulpmiddelen voorhanden om bedrijven te helpen bij het uitvoeren van een risicoanalyse

Drie stappen voor een effectief beheer van gevaarlijke stoffen Breng de gevaren in kaart: Inventariseer welke stoffen en chemische producten er op de werkplek worden gebruikt of geproduceerd Verzamel informatie (bijv. via etiketten of veiligheidsinformatiebladen) over de schade die ze kunnen veroorzaken en hoe dat gebeurt Stel vast of er kankerverwekkende of mutagene stoffen worden gebruikt, waarvoor strengere regels gelden Beoordeel de blootstelling: Maak een lijst van de mensen die mogelijk worden blootgesteld, met inbegrip van schoonmakers en onderhoudspersoneel Beoordeel de blootstelling van werknemers wat betreft het soort blootstelling, de intensiteit, de duur en de frequentie, met inbegrip van combinaties van blootstellingen Houd ook rekening met het effect van combinaties met andere risico's, zoals het risico van brand, opname door de huid of werk in natte omstandigheden Stel maatregelen vast: Vervolgens kan op basis van een gevarenoverzicht een actieplan worden opgesteld, inclusief de mensen die het moeten uitvoeren Controleer de implementatie en effecten van de maatregelen

Het STOP-principe Werkgevers zijn verplicht doelmatige preventieve en beschermingsmaatregelen te treffen Alle gevaarlijke stoffen en processen moeten uit de werkplek worden verwijderd (bijv. door nieuwe werkprocessen te ontwerpen) Als verwijdering niet mogelijk is, moeten de risico's worden beheerd op basis van een hiërarchie van preventieve maatregelen — het zg. STOP-principe Substitutie (ofwel vervanging door veilige of minder gevaarlijke alternatieven) Technologische maatregelen (bijv. een gesloten systeem, plaatselijke afvoerventilatie) Organisatorische maatregelen (bijv. beperking van het aantal blootgestelde werknemers of van de blootstellingsduur) Persoonlijke bescherming (dragen van PBM)

Wetgeving De werkgever is wettelijk verantwoordelijk voor een veilige en gezonde werkplek Regelgeving voor veiligheid en gezondheid op het werk, waaronder Richtlijn 89/391/EEG (de VGW-kaderrichtlijn) Richtlijn 98/24/EG (de Richtlijn chemische agentia, CAD) Richtlijn 2004/37/EG (de Richtlijn carcinogene en mutagene agentia, CMD) Volledig overzicht van relevante VGW-wetgeving: https://osha.europa.eu/nl/safety-and-health-legislation Nuttige informatie uit de wetgeving voor chemische stoffen: Verordening (EG) nr. 1907/2006 (Reach-verordening) Verordening (EG) nr. 1272/2008 (CLP-verordening)

Specifieke risicogroepen Bepaalde groepen werknemers lopen meer risico op schade door gevaarlijke stoffen, zoals: vrouwen jonge werknemers arbeidsmigranten uitzendkrachten ongeschoolde of onervaren medewerkers schoonmakers en contractanten Dit kan te maken hebben met een bijzondere gevoeligheid, gebrek aan ervaring of gebrek aan training of voorlichting De risico's voor deze werknemers moeten daarom in de risicobeoordeling in aanmerking worden genomen

Deelnemen Alle organisaties, ongeacht hun omvang en sector, en ook particulieren kunnen deelnemen door campagnematerialen te verspreiden evenementen en activiteiten te organiseren of hieraan deel te nemen hulpmiddelen voor het beheer van gevaarlijke stoffen te gebruiken en het gebruik ervan te bevorderen campagnepartner te worden op de hoogte te blijven via sociale media

Campagnepartnerschap Goede partnerschappen tussen EU-OSHA en belangrijke stakeholders zijn cruciaal voor het succes van de campagne Pan-Europese en internationale organisaties kunnen officiële partner van de campagne worden Mediapartners voor de campagne kunnen de campagne promoten De voordelen zijn onder meer: een welkomstpakket een partnercertificaat promotie op EU-niveau en in de media netwerkmogelijkheden en uitwisseling van goede praktijken met andere campagnepartners uitnodiging voor EU-OSHA-evenementen

Awards voor goede praktijken voor een gezonde werkplek Erkenning van innoverende praktijken op het gebied van veiligheid en gezondheid op het werk Organisaties worden beloond voor succesvolle en duurzame initiatieven die bijdragen aan een goed beheer van gevaarlijke stoffen op de werkplek Open voor organisaties in: EU-lidstaten kandidaat-lidstaten potentiële kandidaat-lidstaten landen van de Europese Vrijhandelsassociatie (EVA) Winnaars worden aangekondigd tijdens een prijsuitreiking

Campagnehulpmiddelen Campagnegids Praktische e-tool Verslagen Reeks informatiebladen over belangrijke onderwerpen Database met hulpmiddelen Database met casestudy's en audiovisueel materiaal OSHwiki: geactualiseerde pagina's en nieuwe artikelen Napo-films Promotiemateriaal Campagnefolder Folder van de Awards voor goede praktijken Poster Video's Online banner E-mail handtekening Links naar nuttige websites

Belangrijke data Start van de campagne: april 2018 Wedstrijd in de lidstaten en op Europees niveau: Awards voor goede praktijken: 2018 en 2019 Evenement voor uitwisseling van goede praktijken voor een gezonde werkplek: 2e kwartaal 2019 Europese weken voor veiligheid en gezondheid op het werk: oktober 2018 en 2019 Topbijeenkomst en uitreikingsceremonie Awards voor goede praktijken voor een gezonde werkplek: november 2019

Nadere informatie Vind meer informatie via de campagnewebsite: www.healthy-workplaces.eu/nl Meld u aan voor onze campagnenieuwsbrief: https://healthy-workplaces.eu/nl/healthy-workplaces-newsletter Blijf op de hoogte van activiteiten en evenementen via sociale media: Informeer bij uw focal point naar evenementen in uw land: www.healthy-workplaces.eu/fops