Communiceren met mantelzorgers Informeren en afstemmen

Leerdoelen Je benoemt dat mantelzorgers samenwerkingspartners zijn. Je benadert mantelzorgers als samenwerkingspartners. Je stemt de taakverdeling in de dagelijkse praktijk af met mantelzorgers. Je stelt op verschillende belangrijke momenten samen met mantelzorgers een plan van aanpak op. Je benadert mantelzorgers als experts en benut hun kennis. Met deze powerpointpresentatie werken studenten aan deze leerdoelen.

Communiceren met mantelzorgers Informeren en afstemmen Het Sofa-model Het zorgleef-/ondersteuningsplan Afsprakenformulier Aandachtspunten voor de praktijk Privacy Communicatiemiddelen Deze onderwerpen komen in deze powerpointpresentatie aan bod.

Informeren en afstemmen Definities Informeren is: Elkaar op de hoogte brengen, inlichten. Afstemmen is: Overleggen en afspraken met elkaar maken, zodat jullie op één lijn komen.

Informeren en afstemmen Vragen: Vind je het belangrijk om de mantelzorger te informeren en met de mantelzorger af te stemmen? Waarom? In welke situaties?

Sofa-model Rollen van de mantelzorger Wat vraagt dat? Partner in de zorg/medehulpverlener Samenwerken Hulpvrager Ondersteunen Persoonlijk betrokkene Faciliteren Expert Afstemmen Goed samenwerken met mantelzorgers betekent enerzijds dat je regelmatig met elkaar afstemt over de zorg en ondersteuning: wie doet wat, gaat het goed, is er bijstelling nodig? Anderzijds betekent het dat je elkaar informeert: welke situaties/veranderingen hebben zich voorgedaan? Dit is nodig om de zorg/ondersteuning zo goed mogelijk te laten verlopen. Bij het thema ‘Mantelzorgers en vrijwilligers in beeld’ zijn de rollen van de mantelzorger al behandeld. Afstemmen en informeren houden verband met de rollen van partner in de zorg/medehulpverlener en expert. Partner in de zorg/hulpverlener: de mantelzorger neemt een groot deel van de zorg/ondersteuning voor zijn of haar rekening. Het is dus nodig goed onderling af te stemmen, zodat jullie samen goede, op elkaar aansluitende zorg en ondersteuning geven. Expert: de mantelzorger beschikt over veel kennis en kunde als het gaat om de (zorg voor/ondersteuning van) de cliënt. Die informatie heb jij nodig om goede zorg en ondersteuning te kunnen verlenen. Communiceren staat centraal! Meer lezen: Sofa-model: https://www.zorgvoorbeter.nl/mantelzorg/rollen-van-mantelzorgers Hoofdstuk 2.1 en 2.2 uit de brochure ‘Samenspel met mantelzorg’ van Actiz: http://transmuralezorg.nl/files/Instrumentenkoffer%20Samenspel%20met%20Mantelzorg%20-%20Actiz.pdf

Sofa-model Mantelzorger als partner in de zorg en expert: ‘Alleen ga je sneller, samen kom je verder.’ ‘Het werkt alleen als je weet wat er speelt en samen bekijkt hoe je hier het beste mee om kunt gaan.’ ‘Je bent toch een team, samen zorgen we ervoor dat mijn zus thuis kan blijven wonen.’ ‘Je kunt wel allerlei afspraken met mijn vader maken over wie wat doet, maar ik ben toch degene die dit op moet pakken. Dus overleg met mij, stem met mij af.‘ ‘Door de jaren heen ben ik erachter gekomen hoe ik hem het beste moet benaderen, wat voor hem werkt.’

Zorgleef-/ondersteuningsplan Afstemmen en informeren begint bij het opstellen van het zorgleefplan/ondersteuningsplan. Aandacht voor mantelzorg is verplicht in het kader van de Wet langdurige zorg (Wlz). De regels rondom het zorgleefplan (ZLP) zijn op 1 januari 2015 gewijzigd. Toen trad de Wet langdurige zorg in werking: De zorgaanbieder informeert voorafgaand aan het overleg over het zorgplan de cliënt of zijn vertegenwoordiger over de mogelijkheid om een persoonlijk plan op te stellen en geeft hem daarvoor gelegenheid (zeven dagen). De zorgaanbieder moet de cliënt, of zijn vertegenwoordiger, wijzen op de mogelijkheid om zich tijdens het overleg over het zorgplan te laten bijstaan door een cliëntondersteuner. Op verzoek van de cliënt betrekt de zorgaanbieder de mantelzorgers bij de bespreking van het zorgplan. De betrokkenheid van mantelzorgers en vrijwilligers is vast onderwerp van gesprek tijden het overleg over het zorgleefplan. Wensen van de cliënt op dit punt moeten worden gehonoreerd, tenzij er goede redenen zijn om dit niet te doen. Veel informatie over het ZLP is te vinden in de kennisbundel ‘Zorgleefplan’: https://www.zorgvoorbeter.nl/lesmateriaal/kennisbundels/zorgleefplan Of op: http://www.zorgleefplanwijzer.nl

Zorgleef-/ondersteuningsplan Vragen: Hoe worden mantelzorgers op jouw werk of stage betrokken bij het opstellen van het plan? Wat zie jij in de plannen vermeld staan over mantelzorg?

Zorgleef-/ondersteuningsplan Input van de mantelzorger over de situatie, wensen en behoeften van de cliënt Afstemming over de taken Evaluatie over de geboden zorg en ondersteuning Waarom is betrokkenheid van de mantelzorger bij het zorgleef-/ondersteuningsplan belangrijk? De mantelzorger kan goede informatie geven over de situatie, wensen en behoeften van de cliënt. Dat is niet alleen belangrijk als de cliënt het zelf niet goed meer kan verwoorden. Ook als de cliënt dat wel kan, heeft de mantelzorger vaak waardevolle, aanvullende informatie die je kunt gebruiken als je het plan maakt.   Als je de mantelzorger betrekt bij het maken van het plan, kun je bespreken welke taken de mantelzorger oppakt en welke jij. Ook kun je bespreken wat de mantelzorger nodig heeft om dit goed te kunnen doen. Als je het plan evalueert, kan de mantelzorger informatie geven over hoe het tot nu toe gaat. Zo kun je de zorg of ondersteuning nog beter afstemmen op de situatie van de cliënt en de mantelzorger.

Zorgleef-/ondersteuningsplan Voorbeeldvragen voor een eerste gesprek Wanneer de cliënt zelf niet kan verwoorden wat hij belangrijk vindt: Hoe gaat het met u? U hebt zorgen over uw … Waar maakt u zich zorgen over? Kunt u uit eigen ervaring vertellen wat voor uw … belangrijk is in de dagelijkse zorg/ondersteuning? Wat vindt u belangrijk dat wij overnemen van uw houding naar en uw bejegening van uw …? Wat wilt u zelf (blijven) doen? Wat zijn uw verwachtingen ten aanzien van de zorgverlening/ondersteuning? Wij zouden het prettig vinden als u met ons meedenkt over hoe we het beste uw … kunnen benaderen/ondersteunen. Deze voorbeeldvragen voor een eerste gesprek met de mantelzorger zijn afkomstig uit ‘Samenwerken met mantelzorgers rondom het zorgleefplan’ van Sting, met daarin tips voor gesprekken met mantelzorgers: http://www.zorgleefplanwijzer.nl/samenredzaamheid/item/samenwerken-met-mantelzorgers.html

Zorgleef-/ondersteuningsplan Voorbeeldvragen voor een eerste gesprek Wanneer de cliënt zelf kan aangeven wat hij belangrijk vindt Vraag aan de cliënt: Hoe wilt u uw leven inrichten? Wat zijn uw wensen/mogelijkheden? Vraag aan de mantelzorger: U kent uw … goed. Heeft u hier aanvullingen op? Vraag aan beide: Kunt u uit ervaring aangeven wat voor u/uw … belangrijk is bij de dagelijkse zorg/ondersteuning? Vraag aan beide: welke zorg wilt u blijven geven/ontvangen en van welke zorg/ondersteuning wilt u graag dat wij het overnemen? Weet u wat u van ons kunt verwachten? Vraag aan de mantelzorger: Lang zorgen kan zwaar zijn. Hoe gaat het met u? Kunnen we iets voor u betekenen? Deze voorbeeldvragen voor een eerste gesprek met de mantelzorger/cliënt zijn afkomstig uit ‘Samenwerken met mantelzorgers rondom het zorgleefplan’ van Sting, met daarin tips voor gesprekken met mantelzorgers: http://www.zorgleefplanwijzer.nl/samenredzaamheid/item/samenwerken-met-mantelzorgers.html

Afsprakenformulier Taken Mantelzorger of vrijwilliger Persoonlijke verzorging   Wassen Aankleden Uitkleden Helpen met eten en drinken Zorgdragen voor aanschaf kleding Begeleiding/welzijn Wandelen Aandacht, tijd, dagbesteding Begeleiding: ziekenhuis, therapie Begeleiding: familiebezoek, bezoek kerk/moskee, ... Afhandelen van post, administratie, geldzaken Huishoudelijke activiteiten Licht huishoudelijk werk (zoals afwassen) Wassen en verstellen van kleding Verzorgen van huisdieren Verzorgen van planten Helpen tijdens de broodmaaltijd Helpen tijdens de warme maaltijd Boodschappen doen Je kunt verschillende formulieren gebruiken voor het vastleggen van afspraken met mantelzorgers. Dit afsprakenformulier is daar een voorbeeld van: Afsprakenformulier Mantelzorg, extramuraal (Florence): http://transmuralezorg.nl/images/mantelzorg/Instrumentenkoffer%20Afsprakenformulier%20mantelzorgers%20-%20Florence%20Dekkersduin%20(extramuraal).pdf Andere voorbeelden zijn: Afsprakenformulier cliënt-familie Birkhoven, intramuraal (Vilans): http://www.invoorzorg.nl/docs/ivz/informatiecentrum/professionals/Voorbeeld%20Afsprakenformulier%20client%20en%20familie.pdf De Triadekaart (Ypsilon): http://www.ypsilon.org/download/?id=17807560 Checklist Familiebeleid - Richtlijnen (GGZ Oost-Brabant): http://www.invoorzorg.nl/docs/ivz/informatiecentrum/professionals/2-1-3_checklist_familiebeleid_-_richtlijnen_-_ggz_oost-brabant_-_versie_februari_2012.pdf

Aandachtspunten voor de praktijk Geef altijd bij de cliënt aan dat de mantelzorger mee kan komen naar een gesprek. Wees flexibel. Besteed in het overleg aandacht aan de vier rollen van de mantelzorger. Maak afspraken over het overleg en leg deze vast. Aandachtspunten voor jou als professional: Geef bij de cliënt in principe standaard aan, dat hij de mantelzorger kan meenemen naar het gesprek over het zorgleef-/ondersteuningsplan. Wees flexibel in de tijden waarop je het overleg inplant. Besteed in het overleg met de mantelzorger aandacht aan de vier rollen van de mantelzorger: partner in de zorg/medehulpverlener hulpvrager persoonlijk betrokkene expert Maak afspraken over wanneer er waarover overleg met de mantelzorger plaatsvindt en leg deze afspraken vast.

Aandachtspunten voor de praktijk Vragen: Wanneer neem jij contact op met mantelzorgers? In welke situaties nemen zij contact met jou op? Je hebt op verschillende momenten contact met de mantelzorger, niet alleen als je het zorgleefplan of ondersteuningsplan opstelt en evalueert. Wanneer stem je af en informeer je elkaar? De professional Wanneer neem jij contact op met de mantelzorger? Alleen bij dringende zaken of bij zaken die door de mantelzorger opgepakt moeten worden? Of ook om de mantelzorger op de hoogte te brengen van dingen die gebeurd zijn (de cliënt is bijvoorbeeld gevallen)? Of om extra informatie of advies aan de mantelzorger te vragen als je merkt dat je ergens tegenaan loopt? In de volgende situaties stem jij als professional af op de mantelzorger of informeer je hem:   Als er veranderingen zijn in de wensen en behoeften van de cliënt. Als je nieuwe inzichten hebt of nieuwe ervaringen in de zorg of ondersteuning van de cliënt. Als je leuke dingen meemaakt met de cliënt. Het is voor de mantelzorger heel waardevol om deze te horen. Als verwachtingen niet uitkomen. Als je een niet-pluis gevoel hebt of als je zorgen maakt over de cliënt of de mantelzorger. Als er problemen zijn in de zorg of ondersteuning en de mantelzorger daarover kan meedenken en belangrijke ervaringen kan inbrengen. Bij praktische zaken: als er nieuwe kleding gekocht moet worden of een ziekenhuisbezoek gaat plaatsvinden. De mantelzorger Wanneer neemt de mantelzorger contact met jou op? Alleen bij problemen? Of praktische zaken? Of ook om je op de hoogte te brengen van bepaalde veranderingen? Of om je advies te vragen? In de volgende situaties stemt de mantelzorger op jou af of informeert de mantelzorger jou: Als er veranderingen zijn in de wensen en behoeften. Als de mantelzorger nieuwe ervaringen en inzichten heeft opgedaan die relevant kunnen zijn voor jou. Als de mantelzorger vragen heeft, bezorgd is of advies wil. Als er praktische zaken afgestemd moeten worden.

Aandachtspunten voor de praktijk Dit filmpje laat zien hoe je op een goede én op een minder goede manier met een mantelzorger in gesprek kunt gaan over de evaluatie van de zorg: https://www.youtube.com/watch?v=WYpUbROVUoA Film ‘Goed in Gesprek: Sta jij open voor de ander?’

Privacy Toestemming cliënt is nodig voor het delen van informatie met de mantelzorger. Vraag dus toestemming! Leg afspraken vast in het zorgleef-/ondersteuningsplan. Hoe ga je om met het beroepsgeheim? In principe mag de professional niet zonder toestemming van de cliënt informatie delen met de mantelzorger. Vraag daarom toestemming aan de cliënt om informatie met de mantelzorger te delen. Leg afspraken over informatiedeling (wat mag met wie worden gedeeld) vast in het zorgleef-/ondersteuningsplan. Meer lezen over het beroepsgeheim: http://www.vumc.nl/afdelingen-themas/6876691/7168701/8572157/hoe_ga_je_om_met_beroepsgeh1.pdf Houd rekening met de wetgeving over privacy (AVG) die is ingegaan in mei 2018.

Communicatiemiddelen Er zijn verschillende middelen om af te stemmen met de mantelzorger en elkaar te informeren. Welke communicatiemiddelen je inzet, is afhankelijk van de behoeften van de mantelzorger en van de inhoud van dat wat je wilt bespreken of afstemmen. Bespreek met de mantelzorger welke manieren van communiceren hij prettig vindt en maak daar afspraken over.

Communicatiemiddelen Dit filmpje laat zien op welke manieren zorginstellingen digitaal communiceren met de familie van cliënten: https://www.zorgvoorbeter.nl/lesmateriaal/videos/hulpmiddelen-technologie Op deze website is ook meer informatie te vinden over diverse digitale en online platforms, die zowel binnen als buiten het gebouw van de instelling worden ingezet (in intramurale en extramurale settingen). Film: Digitaal communiceren wordt steeds belangrijker.