Houding en beweging Voortaak: Opfrissen van anatomie en fysiologie van het bewegingsapparaat Gevaren van bedlegerigheid Gevaren van de thuissituatie Vaak voorkomende aandoeningen

In het eerste jaar verzorging: Botten, gewrichten en spieren Opbouw en werking van de rug Houding Beweging Preventieve maatregelen voor de zorgvrager

Organen nodig om te bewegen. Botten/skelet Spieren Gewrichten Centraal zenuwstelsel

Het skelet

Welke functies vervult het skelet? Stevigheid geven aan het lichaam Beschermen van de kwetsbare organen Aanhechtingsplaats van de spieren Aanmaken van bloedcellen en bloedplaatjes Voorraadplaats van kalk

Soorten weefsel waaruit het bot bestaat. Been- of botweefsel Kraakbeenweefsel Hard/stevig/sterk Niet samendrukbaar/buigbaar/uitrekbaar Zit overal waar stevigheid belangrijk is Uitrekbaar/samendrukbaar Zit daar waar beweeglijkheid belangrijk is Neus Oorschelp Tussen de wervels Tussen de ribben

De wervelkolom

De wervelkolom

Benoem de verschillende wervels 7 halswervels 12 borstwervels 5 lendenwervels Heiligbeen staartbeen

De wervel

De tussenwervelschijf De tussenwervelschijven verbinden de wervels met elkaar. Deze bestaat uit Bindweefselringen Een geleiachtige kern

De gewrichten. een overgang tussen twee botten waardoor beweging mogelijk is. Een gewricht is een beweeglijke verbinding tussen botstukken

Soorten gewrichten Scharniergewricht: elleboog Draaigewricht: halswervel Kogelgewricht: schouder-heup Schuifgewricht: pols Zadelgewricht: duim Afhankelijk van de soort beweging die gemaakt moet worden, zijn er verschillende soorten gewrichten.

De spieren Spieren zijn weefselstructuren van cellen, die beweging mogelijk maken Twee soorten spieren Willekeurige spieren Onwillekeurige spieren

Willekeurige spier Dwarsgestreept spierweefsel wordt voornamelijk gevonden in skeletspieren, die onder willekeurige controle staan en voornamelijk botten met elkaar verbinden. Bewegen onder invloed van onze wil Daarnaast bestaat ook de hartspier uit dwarsgestreept weefsel, maar in tegenstelling tot de skeletspieren staat de hartspier niet onder bewuste controle.

Onwillekeurige spier Glad spierweefsel staat niet onder willekeurige controle en is onder meer te vinden in het maag-darmstelsel, bloedvaten, luchtwegen, voortplantingsorganen. Werken buiten onze wil om

Normale motoriek Een normale motoriek veronderstelt dat een aantal organen en orgaansystemen goed functioneren.

Waarom beweging stimuleren? Betere bloedcirculatie Gewrichten soepel houden Spierkracht behouden Betere ademhaling Betere darmwerking Betere Conditie Blijf je slanker  Minder kans op chronische aandoeningen en hart- en vaatziekten Betere nachtrust …

Bedlegerigheid `Bedlegerigheid` is de toestand waarbij een persoon niet meer op eigen kracht op kan staan en noodgedwongen in bed moet liggen. Nadelige bijkomende verschijnselen zijn: * Onvoldoende bloedcirculatie met risico op trombose; * optreden van doorligwonden (decubitus) ten gevolge van het te lang in één houding liggen; * botontkalking; * constipatie; * langdurige bedlegerigheid doet de spieren zwakker worden; * psychische problemen zoals klinische depressie.

Gevaren van bedlegerigheid Onder bedlegerigheid of bedrust wordt een langdurig, noodgedwongen verblijf in bed, maar ook in een stoel verstaan. Mogelijke complicaties bedlegerigheid T.h.v de bloedsomloop T.h.v. de ademhaling Stoornissen in het geestelijk en sociaal functioneren Stoornissen in de uitscheiding Stoornissen in de huidfunctie Stoornissen in de spierfunctie

Stoornissen in de bloedsomloop Decubitus Trombose en embolie Flauwvallen

trombose Trombose is een aandoening waarbij zich een bloedklonter in een ader ontwikkelt. Deze klonter of trombus kan de normale bloedsomloop blokkeren en problemen veroorzaken. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen klonters in oppervlakkige aders (oppervlakkige veneuze trombose) en in diepe aders (diepe veneuze trombose of DVT).

Bloedklonter

Oorzaken bloedklonter Onvoldoende bloeddoorstroming in de bloedvaten Als het bloed te stroperig is dan normaal Als het bloedvat beschadigd is De eerste twee oorzaken hangen nauw samen met gedwongen bedrust

Factoren die de kans op bloedklonter vergroten Chirurgie: de meeste bloedklonters in de aders ontwikkelen zich na een operatie, vooral orthopedische chirurgie zoals vervanging van een heup of een knieoperatie Beperkte beweging door ouderdom of verlamming Personen met een voorgeschiedenis van DVT of longembolie Spataders Bepaalde kankers Hartziekte Zwangerschap Anticonceptiepil Hormoontherapie Zwaarlijvigheid

Symptomen bloedklonter De huid ziet er rood De huid voelt gespannen Pijn in een been Zwelling van het been Uitgezette aders aan het huidoppervlak Blauw-rode verkleuring van de huid Huid die warm aanvoelt Zware benen

Behandeling trombose Medicatie om het bloed vloeibaar te houden, bloedverdunners of anticoagulantie Immobilisatie van het been

Preventie trombose Actieve en/ of passieve mobilisatie Het hoogleggen van de benen Aanbrengen van steunkousen Voldoende drinken om indikken van het bloed te voorkomen Niet roken Niet méér drinken dan twee glazen alcohol per dag

Embolie Een embolie ontstaat wanneer een bloedklonter loskomt in een bloedvat en met de bloedstroom wordt meegesleurd, en elders in het lichaam een bloedvat afsluit

Verschijnselen embolie De verschijnselen van een embolie hangen af van de slagader waarin de embolie optreedt en van het orgaan dat door deze slagader normaalgesproken van bloed wordt voorzien. Hersenembolie Longembolie Embolie in andere organen

Diagnose embolie CT-scans en (MRI) scan Echografieën Angiografie, waarbij röntgenfoto's van de bloedvaten worden gemaakt nadat er een contrastvloeistof is ingespoten, kan nuttige informatie opleveren als er een bloedvatoperatie nodig is na een beroerte.

Behandeling De behandeling is afhankelijk van de plaats van de embolie Medicatie chirurgie

Flauwvallen Wanneer men na langdurige bedrust voor het eerst mag opstaan, is het risico van flauwvallen groot Bij het staan verwijden de bloedvaten in de benen, waardoor de hersenen een tekort aan zuurstof krijgen

Stoornissen thv de ademhaling Bronchopneumonie Verslikkingspneumonie

Bronchopneumonie Een ontsteking van de luchtpijptakken en van de longen die, vooral ontstaat door een oppervlakkige ademhaling, slecht ophoesten van sputum, verslikking, geïnfecteerde slijmen, liggende houding,…

Symptomen bronchopneumonie Oppervlakkig ademen Ophopen van slijm in de luchtwegen Koorts

Behandeling bronchopneumonie Fysiotherapie: opkloppen van slijmen Eventueel zuurstof toedienen Medicatie Luchtwegverwijdend Hoeststillend Slijmverdunnend Antibiotica Koortswerend en pijnstillend

Preventie en verzorging bronchopneumonie Stimuleren tot doorademen Ophoesten van slijm stimuleren Temperatuurschommelingen voorkomen Zoveel mogelijk rechtzittende of halfzittende houding Bejaarde kalmeren Ademhalingsmoeilijkheden Observeren en rapporteren

Ziekte van Bechterew Wat? Is een chronische ontsteking van de gewrichten in de wervelkolom. Dit leidt tot een verkalking van de tussenwervelschijven, waardoor de patiënt letterlijk "verstijft". Het is een ongeneeslijke ziekte, en de enige manier om het verlies aan beweeglijkheid tegen te gaan is precies... bewegen.

Symptomen Bechterew pijnlijk gevoel in de rug en het bekken (minder bij bewegen) Stramme spieren Stijfheid Verminderde beweeglijkheid Vervorming van de wervelkolom

Diagnose en behandeling Radiologisch onderzoek Bloedonderzoek Bewegingsbeperking rug De klachten van pijn en stijfheid Medicatie Pijnstillers Ontstekingsremmers Nieuw medicijn = behandeling met antilichamen TNF-blokkers Kinesitherapie Oefentherapie Chirurgie (bij aantasting heup)

Osteoporose

Osteoporose Osteoporose, soms ook botontkalking genoemd, is een chronische aandoening van het skelet waarbij de botten steeds brozer worden Een toename van het risico op breuken (vooral van de heup, dijbeen en pols) en wervelinzakking waardoor de lichaamslengte afneemt, zijn de belangrijkste gevolgen.

Botontkalking Gezond bot Ongezond bot

Breukdrempel Het bot is een levend weefsel dat zich voortdurend vernieuwt. De aanmaak en de afbraak van botweefsel gaan hand in hand. De piekbotmassa of de maximale hoeveelheid botmassa die men opbouwt, wordt over het algemeen bereikt rond de leeftijd van 35 jaar. Daarna wordt minder bot aangemaakt dan er wordt afgebroken en neemt het "botkapitaal" af en wordt het beendergestel brozer. Hoe ouder men wordt, hoe meer bot verloren gaat. Bij vrouwen verloopt dit proces vanaf de menopauze sneller dan bij mannen. Dit verklaart waarom osteoporose vooral vrouwen treft. Op een bepaald ogenblik bereikt de botafbraak een zogeheten breukdrempel. Onder die drempel is de kans groot dat men bij het minste incident iets breekt.

Oorzaken van botontkalking Hoe ouder men wordt hoe meer bot er verloren gaat De menopauze Erfelijkheid Verminderde werking van de schildklier De ziekte van Crohn Reuma Lange bedlegerigheid of invaliditeit Aanhoudend gebruik van geneesmiddelen met cortisonen of medicatie tegen epilepsie

Symptomen van osteoporose Kromme rug Pijn en moeheid bij het stappen Moeilijk stappen Herhaaldelijk spontane breuken

Gevolgen van botontkalking - Botbreuken: vooral van de pols, rugwervels en heup - Ziekenhuisopname Acute en langdurige pijn aan de rug Verminderde zelfstandigheid Niet meer kunnen stappen zonder assistentie (wandelstok of looprek nodig) Verlies van lichaamslengte (krimpen) Kromme rug (kyphose) Versnelde aftakeling

Osteo-evolutie

Diagnose voor osteoporose botdichtheidsmelting of botdensitometrie radiologisch onderzoek Voorkomen is echter beter dan genezen. Daarom is het aan te raden om de diagnose in een vroeg stadium te stellen alvorens de eerste breuk is opgetreden. Hiervoor kan men beroep doen op een botdensitometrie uitgevoerd met een DEXA-toestel

Botdensitometrie Dit onderzoek is volledig pijnloos en de hoeveelheid straling is ongevaarlijk. Het onderzoek duurt slechts enkele minuten en men hoeft zich er niet voor uit te kleden. De meting van de BMD wordt uitgedrukt in een T-score. Deze T-score vergelijkt de gemeten BMD met de gemiddelde waarde bij een groep jonge, gezonde personen van hetzelfde geslacht.

T-score Botmineraaldichtheid Diagnose T-score groter dan -1 Normaal bot  T-score tussen -1 en -2,5  Osteopenie (verminderde botmassa, maar nog geen osteoporose) T-score lager dan -2,5 Osteoporose  T-score lager dan -2,5 en tenminste reeds  één osteoporotisch breuk opgelopen  Ernstige osteoporose  

Zelfevaluatie test voor postmenopauzale vrouwen Hoe deze test uitvoeren? Kijk na in welke leeftijdsgroep u valt, selecteer vervolgens uw gewichtsgroep en kijk waar beide groepen mekaar kruisen in het rooster. vb. u weegt 66 kg en bent 71 jaar oud; bijgevolg valt u in gewichtsgroep 65-69 en de leeftijdsgroep 70-74; in dit geval kruisen beide groepen in de gele zone (risico).

Test op basis van leeftijd en gewicht

Preventie van osteoporose Evenwichtige voeding met voldoende calcium Om stevige botten te krijgen en te behouden is het belangrijk dat we voldoende calcium opnemen via onze voeding. Schadelijke invloeden vermijden Alcohol, cafeïnerijke dranken , tabak Veel bewegen Hoe meer de spieren en beenderen belast worden, hoe meer botmassa wordt opgebouwd Hormonentherapie Tijdens de menopauze Vroegtijdige diagnose Vallen voorkomen

Behandeling Bisfosfonaten Calcitonines Hormoontherapie Bisfosfonaten zorgen voor een vermindering van het botverlies en een verhoging de botdichtheid   Calcitonines Calcitonines zijn geneesmiddelen die botverlies tegen gaan.    Hormoontherapie   SERMs (Selectieve Oestrogeen Receptor Modulatoren) De SERMs behoren tot een groep van niet-hormonale geneesmiddelen. Eén vertegenwoordiger van deze klasse heeft aangetoond het botverlies te remmen en de kans op wervelbreuken te verminderen.    Teriparatide botvorming stimulerend    Strontiumranelaat Strontiumranelaat is een geneesmiddel dat inwerkt op de botvorming en botafbraak.

Redenen van toename vallen bij ouderen. Minder goed zicht Evenwichtsstoornissen Minder sterke spieren Door bepaald medicijngebruik Zorgen voor een veilige omgeving met zo weinig mogelijk obstakels

Houdingsafwijkingen Kyfose = bol staan Lordose = uitholling Scoliose = zijwaartse kromming Bij oudere zorgvragers is er slijtage van de wervelkolom ten gevolge van afplatting van de wervellichamen enerzijds en het verminderen van het kraakbeen in de tussenwervelschijven anderzijds. Dit geeft dikwijls verandering in de lichaamshouding: een toenemende kyfose met een voorovergebogen houding.

Houdingsafwijkingen Veelvuldig voorkomende houdingsafwijkingen zijn, links, kyfose, waarbij de schouders naar voren gaan staan, rechts, lordose, een achterover gekantelde houding.

Scoliose = zijwaartse verkromming

Kyfose = bol staan

Lordose = uitholling

Reuma of reumatoïde artritis

Wat is reuma? Reuma is een verzamelnaam voor een groot aantal aandoeningen die gepaard gaan met klachten en beperkingen van het bewegingsapparaat. Ontstekingsreuma Een aantal vormen hiervan wordt ook wel artritis of gewrichtsontsteking genoemd. Het is een chronische aandoening waarbij de gewrichten vaak langdurig ontstoken zijn. Kleine gewrichten worden aangetast Kraakbeen ontsteekt, Gewrichtskapsel wordt dikker Hier en daar verdwijnen van botweefsel, in de buurt van de gewrichten knobbeltjes

Symptomen reuma Gewricht Krachtverlies Verminderde eetlust Rood Gezwollen pijn Krachtverlies Gewricht pijnlijk bij aanraken en bewegen Verminderde eetlust Afwisselend acuut en chronisch Vaak contracturen

Behandeling De meeste vormen van reuma zijn nog niet te genezen, maar gelukkig wel te behandelen. En steeds beter. Er zijn verschillende behandelvormen: Medicijnen Artsen schrijven medicijnen voor om de pijn en stijfheid te verminderen en de ontstekingen af te remmen. Chirurgie Een orthopedisch chirurg zorgt ervoor dat bijvoorbeeld de gewrichten schoongemaakt of vastgezet worden, of ze vervangen de gewrichten door kunstgewrichten (protheses). Ergotherapie Ergotherapie heeft tot doel dat mensen zo zelfstandig mogelijk blijven functioneren in het dagelijks leven. alternatieve behandelmethoden Het is altijd verstandig eerst de reguliere behandelaar ervan op de hoogte te stellen dat u een alternatief middel wilt uitproberen of contact wilt zoeken met een alternatief behandelaar. Oefentherapie Oefentherapie zorgt voor betere beweging, een sterker lichaam, een betere conditie en vaak minder last van pijn en stijfheid.

Artrose of athrosis deformans Degeneratieve aandoening (gewrichtsslijtage) Meestal van de grote gewrichten Heupen Knieën wervelkolom Gewrichtskraakbeen verdwijnt Gewrichtsspleet wordt smaller, boteinden schuren over elkaar Normale structuur van het bot verdwijnt aan de randen

Artrose

Symptomen artrose Moeilijk, pijnlijk bewegen Startpijn Kraken van het gewricht Minder goed bewegen Spieratrofie conctracturen

Behandeling artrose Verminderen van de spanning op de gewrichten (eventueel gebruik van een wandelstok)  Spieren die de gewrichten steunen versterken door kinesitherapie  Mensen met overgewicht moeten wat vermageren om de druk op de gewrichten te verminderen  Fit en actief blijven, gewrichten oefenen  Geneesmiddelen tegen de pijn Nieuwe geneesmiddelen, de zogenaamde viscosupplementen op basis van hyaluronzuur, kunnen verlichting brengen. Met drie à vijf inspuitingen in het gewricht (infiltraties), kan de patiënt gedurende meerdere maanden tot en jaar klachtenvrij zijn. De inspuitingen, geplaatst door een arts-specialist zijn meestal bijna pijnloos. Soms ervaart de patiënt een lichte pijn en wat stijfheid van het gewricht, klachten die meestal binnen de 24 uur verdwijnen.

Ziekte van Parkinson De ziekte van Parkinson is een storing in bepaalde hersencellen waardoor er een slechte communicatie en coördinatie ontstaat tussen hersenen en spieren. Hierdoor bewegen de spieren ongevraagd of reageren ze niet of te traag op de bevelen die de hersenen uitzenden. Oorzaak is een gebrekkige productie van de stof dopamine.

Parkinson

Symptomen Parkinson Symptomen in een later stadium Symptomen in een vroeg stadium Beven van de handen, armen, benen of voeten in rust Trage bewegingen of een korte wachttijd vooraleer de beweging begint Evenwichtsstoornissen Stijfheid van de ledematen die uitmondt in een schuifelgang Een uitdrukkingsloos gelaat door stijve gezichtsspieren Spraakstoornissen , spraak wordt zacht, monotoon en vaak stotend Moeilijk slikken , soms kwijlen Geheugenverlies Depressies , schommelingen in het gevoelsleven

Verloop De ziekte van Parkinson brengt heel wat fysieke en psychische ongemakken met zich mee: beven, stijve ledematen, trage bewegingen, evenwichts-, spraak- en slikstoornissen, geheugenverlies, depressies, . Naarmate de ziekte vordert, krijgen patiënten het moeilijker om zelf hun dagelijkse activiteiten uit te oefenen. Een rolstoel en hulp van familie, vrienden of gespecialiseerde verzorgers is vaak aangewezen.

Behandeling Parkinson Er bestaan verschillende geneesmiddelen om de diverse symptomen van de ziekte van Parkinson te behandelen. Deze geneesmiddelen verhogen de beschikbaarheid van dopamine in de hersenen zodat de patiënt weer beter kan functioneren. Voor sommige patiënten die zich reeds in een vergevorderde fase van de ziekte bevinden, kan een hersenoperatie aangewezen zijn. De effecten van een operatie op lange termijn zijn nog niet bekend. Uw arts kan u meer raad geven over de meest geschikte behandeling.

Contractuur Wanneer we langdurig in een zelfde zitten of liggen, wordt men stijf. Het duurt even voordat alle gewrichten weer soepel bewegen. Dit komt door een verstijving van de gewrichten. Een contractuur is een dwangstand van een gewricht als gevolg van een blijvende verkorting van een spier

Behandeling en preventie contractuur Chirurgisch fysiotherapie Bedlegerige zorgvragers in een goede houding leggen, vooral aandacht aan de ledematen Regelmatig van houding veranderen Actieve en passieve mobilisatie

Spieratrofie Spieratrofie is het dunner en minder krachtig worden van de spieren Spieren die niet gebruikt worden verschrompelen of anders gezegd: De spiermassa en de spierkracht nemen af. Dit kan gebeuren op bij langdurige bedrust, of langdurige rust van lichaamsdeel zoals door het dragen van een gipsverband.

Preventie spieratrofie Liefst dagelijks alle spiergroepen gebruiken, dus actief bewegen Eiwitten in de voeding zijn van belang voor de opbouw van de spieren