Heelheid als voorwaarde voor wijsheid De opdracht om een mens uit één stuk te worden Roshnee Ossewaarde-Lowtoo Tilburg School of Catholic Theology Tilburg University B.Lowtoo@uvt.nl

Overzicht Wat zijn de kwesties? Gangbare en hardnekkige veronderstellingen Wat over het hoofd wordt gezien Joodse en christelijke zelfverwezenlijking versus seculiere vormen Een christelijke benadering (Reinhold Niebuhr) Een joodse benadering (Martin Buber) Conclusies Discussie

Wat zijn de kwesties? Oneindige mogelijkheden van de menselijke creativiteit en destructiviteit Met meer technologische mogelijkheden, groeien ook de mogelijkheden van het kwaad Wat mogelijke is, is lang niet altijd wenselijk of goed Geen overeenstemming over wat als goed telt Wanneer is iets goed? Wat tot vooruitgang leidt? Meer welvaart, meer banen? Meer levens gered? Meer politieke macht? Wie bepaalt wat goed is? Hoe wordt dit bepaald? De definitie van het hoogste goed, waaraan andere waarden, idealen, visies op het leven ondergeschikt zijn, berust op een specifiek beeld van de mens – vaak onbewust

Gangbare en hardnekkige veronderstellingen Wijsheid komt met de jaren Wijsheid is deskundigheid Het overdragen en delen van informatie, cursussen, trainingen en opleidingen zorgen voor experts capabel genoeg om het lot van anderen te bepalen Methoden, protocollen en procedures minimaliseren risico’s, neveneffecten, menselijk falen en blindheid

Wat over het hoofd wordt gezien Volwassenheid en wijsheid (onderscheidingsvermogen) niet automatisch bereikt (onkruid), door middel van informatie (processor/database), trainingen (dier) De complexe/gemengde aard van de mens Materieel en spiritueel wezen, en dus een wezen dat over vrijheid beschikt Schepper en vernietiger De mens is van nature onaf, moet nog heel worden Vol tegenstrijdigheden, verschillende, niet-harmonieuze verlangens Wordt getrokken door verschillende en botsende doelen die zijn aandacht, tijd, toewijding eisen Deze (mis)vormen hem/haar Doel is om een unieke en integere [hele] mens te worden = het verzoenen en overstijgen van tegenstrijdigheden

Joodse en christelijke zelfverwezenlijking versus seculiere vormen Normatieve stelling over de spirituele aard van de mens, afkomst en bestemming De mens: een spiritueel wezen die over de vrijheid beschikt om zich te overtreffen, maar ook om bijzonder wreed te zijn De notie van roeping en van opdracht De wil en de ziel God, goddelijke liefde of genade die de zelfverwezenlijking mogelijk maakt Radicale omvorming mogelijk = ‘bekering’/metanoia

Een christelijke benadering (Augustinus- Reinhold Niebuhr) De nadruk op de wil versus het intellect Is de wil of het intellect de bron van het goede en het kwade? De wil = verlangen/begeerte = toewijding = richting van de liefde Naar allerlei richtingen getrokken, de liefde moet gedeeld worden Is niet zo zeer strijd tussen rede en passies [beiden aanwezig in de wil] De menselijke passies zijn geen irrationele driften, maar moeten begrepen worden tegen de achtergrond van de menselijke vrijheid om grenzen te overstijgen Het dubbele gebod laat de verscheurdheid van de wil zien: niet in staat om lief te hebben Eist dat de wil zijn tegenstrijdigheden overwint – maar niet alleen De harmonieuze vereniging van passies en rede, die zich manifesteert in wijsheid, vrede, harmonie onderling

Een joodse benadering (Martin Buber) De nadruk op de ziel = de hele mens, lichaam en geest tezamen Uitgangspunt is de verscheurde ziel (cf. de wil) Vereniging van de krachten van de hele mens, de voorwaarde voor belangrijke ondernemingen en besluiten Een werk uit één stuk vereist een mens/ziel uit één stuk Het ascetisme kan als zuivering werken, maar kan de tegenstellingen in de mens niet verzoenen of overstijgen De goddelijke macht in de diepte van de ziel zorgt voor deze vereniging Echter, het streven om heelheid is nooit afgelopen, maar moet keer op keer gebeuren

Conclusies Geen zekerheid, maar onophoudelijk streven Heelheid is voor iedere mens anders – unieke mens Het overstijgen van tegenstrijdigheden betekent niet slechts één doel Maar prioriteiten, en dan wel de juiste orde van prioriteiten Wat verdient meer toewijding? Wat verdient meer aandacht, tijd en geld? De taal van heel-wording in de publieke, seculiere ruimte/debatten? Materialisme is ook een metafysische visie vs. de religieuze ethiek/metafysica Een ‘niet-gelovige’ hoeft het naturalisme/materialisme niet als waarheid te aanvaarden De spirituele aard van de mens, zijn vrijheid, kan nog steeds onderkend worden

Discussie De ‘juiste’ ordening van prioriteiten, collectief en individueel niveau? Hoe doen we dit? Inventarisering: wat staat in de weg van ieder zijn/haar persoonlijke integriteit? Roeping? Hoe onderscheiden we onze verantwoordelijkheden in specifieke contexten? Tips? Het bevorderen van heelheid, van de ordening van liefdes Gewetensonderzoek Afzondering, retraite Feedback Verbreden van eigen kring – voorbij soort zoekt soort houding