Klik op de luidspreker en het muziekje van Jaws begint te spelen. Beeld magazine Klik op de luidspreker en het muziekje van Jaws begint te spelen.

4 Lesblokken met LEF 1. Gastdocentenhandleiding 2. LEF-Magazine student 3. 3 Powerpoints 4. LEF spaarplan App (voor Android en iOS) 5. Elkaar Denk aan App voor studenten

Vertrouw op het programma Geen monoloog: daag uit, stel open vragen Meer hoe, dan wat! Vertrouw op het programma Geen monoloog: daag uit, stel open vragen Wees jezelf Studenten zien jou als expert, maar laat ze zelf de les “maken” Welke keuzes maken ze? Waarom? En wat zijn de gevolgen? Geef ze geen vis, leer ze vissen

Jouw LEF-plan Denk aan App voor studenten LEFplan achterin bekijken Wat zijn je wensen en doelen? Waar ga je voor sparen? Denk aan App voor studenten Waar liggen je valkuilen? Welke hulp kun je daarbij vinden? Welke uitdagingen kunnen je in de weg zitten om je doel te bereiken? Welke stappen kun je zetten om die doelen te bereiken? Waar kun je op besparen? Hoe kun je je inkomsten vergroten? LEFplan achterin bekijken Heb je al gespaard? Hoeveel geld moet je per maand sparen? Hoeveel houd je per maand over?

Het lesprogramma 4 blokken van 1,5 uur over omgaan met geld: Blok 1: Inzicht in je eigen gedrag en dat van anderen Blok 2: Waar komt je gedrag vandaan? Blok 3: Wat blokkeert, wat motiveert en wat inspireert je? Blok 4: hoe bereik je jouw LEF-doel? Gegeven door 2 gastdocenten ROC-docent is tijdens les aanwezig Bewustwording en gedragsverandering

U-model: ook per oefening! De U voor het hele programma en voor elke oefening apart een mini-U Wat kies je? Waarom? Met welke gevolgen?

Blok 1 Leven en Financiën Doel van blok 1: In gesprek over inzicht in je eigen gedrag en dat van anderen rondom geld: * Intro jezelf en LEF (LEF-plan is rode draad!) * Film “flatscreen behang” * Wat zijn je doelen, waar wil je voor sparen? * Post-it round / geeltjes * Snoep & Snacks * Inzicht in inkomsten en uitgaven Laat doelen hardop uitspreken en schrijf mee, zo kan je in latere blokken terugkomen op deze doelen

Welkom Start videoclip Als je op de afbeelding klikt begint het youtube filmpje te spelen. Ga kort het gesprek aan over deze clip. Waar gaat het over? Wat is een thriftshop? Wie kent zo iets in Nederland?

Jouw LEF-plan Wat zijn je wensen en doelen? Waar ga je voor sparen? Waar liggen je valkuilen? Welke hulp kun je daarbij vinden? Welke uitdagingen kunnen je in de weg zitten om je doel te bereiken? Welke stappen kun je zetten om die doelen te bereiken? Waar kun je op besparen? Hoe kun je je inkomsten vergroten? indeling van de lessen toelichten en wat behandelen we in welk blok pas na flatscreenbehang filmpje magazines uitdelen Heb je al gespaard? Hoeveel geld moet je per maand sparen? Hoeveel houd je per maand over?

Je eigen gedrag Tijdens “Wat ontbrak bij deze jongen” magazines uitdelen. En leg link naar lefplan en vervolgens ieder eigen doelen: welke grote uitgave wil je voor sparen? Wie heeft een bedrag en een datum er bij vermeld? NB als iemand geen doel kan benoemen dan helpt het magazine met mogelijke doelen Alvorens verder te gaan met de ppt de geeltjes moeten worden uitgedeeld en wachten met doorklikken tot iedereen een geeltje heef Hoe diep kun je gaan?

Jouw Hoofddoel Het doel waar je voor wilt sparen kan van alles zijn Wat zijn je wensen en doelen? Waar ga je voor sparen? Het doel waar je voor wilt sparen kan van alles zijn Het is belangrijk dat jij zelf het echt graag wil behalen Laat het doel “leven” bij de studenten Het maken van keuzes hoort ook bij het stellen van doelen! indeling van de lessen toelichten en wat behandelen we in welk blok pas na flatscreenbehang filmpje magazines uitdelen Magazine pagina 4 en 5 en LEF-plan

Post-it ’Round Wat betekent geld voor jóu? Schrijf op wat het eerst in je opkomt Geef het briefje door aan je buurman en kijk wat hij of zij heeft opgeschreven Wat valt je op? Gastdocent: lees zelf ook de briefjes mee om daarna het gesprek aan te gaan over de verschillen

Maandelijkse Uitgaven Laat eerst studenten zelf opschrijvan wat ze denken uit te geven aan snoep en snacks. Ga daarna het gesprek aan. Wat valt je op? Magazine pagina 6 en 7

Waar blijft jouw geld? Ga het gesprek aan. Wat valt je op? Is elke maand het zelfde? Magazine pagina 8 en 9 en LEF-plan

Opdrachten voor volgende keer

Wat is jouw spaardoel? Magazine pagina 10 Wanneer wil jij je doel bereiken? Hoeveel geld moet je per maand sparen om jouw doel te bereiken? Heb je al gespaard en hoeveel? Magazine pagina 10

Welk geldtype ben jij? Doe de geldtest via: http://www.edgie.nl/GeldTypeTest Magazine pagina 17

Wat zijn jouw Money Skills? Test je Money Skills

Vragen

Extra oefeningen

Blok 2 Jouw gedrag als consument Doel van blok 2: Waar komt je gedrag rondom geld vandaan? * Wrap-up vorige les (LEF-plan is rode draad!) * Wat is jouw spaardoel? * Sparen voor je LEF-doel * Moneyskills * Invloeden van buiten af * Geldtype test: intro en aanschaf mobiele telefoon * Uitdagingen en hulpbronnen => LEF-plan

It’s not about the money…

Wat heb je geleerd? Wat vond je het leukste uit blok 1? Wat zijn je wensen en doelen? Waar ga je voor sparen? Waar liggen je valkuilen? Welke hulp kun je daarbij vinden? Welke uitdagingen kunnen je in de weg zitten om je doel te bereiken? Welke stappen kun je zetten om die doelen te bereiken? Waar kun je op besparen? Hoe kun je je inkomsten vergroten? Wat vond je het leukste uit blok 1? Wat heb je er van geleerd? Wat heb je over jezelf geleerd? Wat heb je van elkaar geleerd? Heb je al gespaard? Hoeveel geld moet je per maand sparen? Hoeveel houd je per maand over?

Vandaag Hoe ga jij met (je) geld om? Wat kun je van elkaar leren? Waar kun je elkaar bij helpen? Hoe past dit in je LEF-plan? Wat is doel van vandaag (waar komt je gedrag rondom geld vandaan )?

Spaardoel Wat zijn je wensen en doelen? Waar ga je voor sparen? Waar liggen je valkuilen? Welke hulp kun je daarbij vinden? Welke uitdagingen kunnen je in de weg zitten om je doel te bereiken? Welke stappen kun je zetten om die doelen te bereiken? Waar kun je op besparen? Hoe kun je je inkomsten vergroten? Vul stap 3 in (uitkomst van je huiswerk) en korte discussie over stappen in de pijl van 4 Heb je al gespaard? Hoeveel geld moet je per maand sparen? Hoeveel houd je per maand over?

Wat is jouw spaardoel? KLIK HIER Wanneer wil jij je doel bereiken? Hoeveel geld moet je per maand sparen om jouw doel te bereiken? Heb je al gespaard en hoeveel? KLIK HIER

Hoe spaar jij voor je LEF-doel Spaarbedrag Extra inkomsten Extra besparing Overig Rente over mijn spaargeld Zet je spaarstappen in je LEF-plan Eenmalige meevaller Totaal Magazine pagina 12 en 13 en LEF-plan

Wat zijn jouw Money Skills? Test je Money Skills

Jouw gedrag en reclame Start filmpje Lebbis over reclame: Start filmpje Wat is doel van vandaag (waar komt je gedrag rondom geld vandaan )? Beinvloeding van buitenaf en van binnenuit

Jouw gedrag en reclame Start filmpje DOVE over invloed van reclame: Start filmpje Wat is doel van vandaag (waar komt je gedrag rondom geld vandaan )? Beinvloeding van buitenaf en van binnenuit

Bespreking geldtype-test Meer impulsief Levensgenieter Trendsetter Meer status gericht Minder status gericht http://www.edgie.nl/GeldTypeTest Scheur je kleur Bespreek het model van de geldtypen en gebruik informatie uit blok 1 Koppeling maken met model en aanschaf computer/ipad etc Laat de studenten in groepjes van eenzelfde geldtype bij elkaar staan en doe de oefening met aanschaf tel abonnement Toekomstplanner Regelaar Minder impulsief Magazine pagina 17

Sheet vervangen door motivaction. Model plus dimensies. Jongeren & Geld: verschillende geldtypes Segment B: Regelaars Trendsetter (30%) Statusgericht Merkgericht In behoorlijke mate impulsief Weinig focus op bijhouden geldzaken Levensgenieter (25%) Impulsief Geen statuszoeker Geldzaken niet interessant Niet materialistisch Weinig merkgericht Regelaar (29%) Weinig impulsief Geldzaken goed op orde Realistisch Weinig gehecht aan luxe Toekomstplanner (16%) Wil onafhankelijk zijn Houdt van luxe Sheet vervangen door motivaction. Model plus dimensies. Magazine pagina 17 Bron: WWJB-onderzoek YoungWorks 2010

Mobiele telefoon kopen Waar let je op? Hoe zou je willen dat een verkoper van mobiele telefoons met je omgaat? Wat is belangrijk voor je bij een abonnement of service? Wat is voor jou belangrijk bij een toestel? Welke stelling over financiën past het beste bij je? Gastdocent kan in gesprek met de klas om de mogelijkheden om te besparen op telefoonkosten laten noemen Met welke uitleg en informatie ben je het meest geholpen? Op welke manier leer jij om te gaan met een nieuwe mobiel? Magazine pagina 30 en 31

Uitdagingen en hulptroepen Welke uitdagingen heb je? Wie kan jou hulp geven? Magazine pagina 18, 21, 22, 23, 24 en LEF plan

Uitdagingen en hulptroepen Wat zijn je wensen en doelen? Waar ga je voor sparen? Waar liggen je valkuilen? Welke hulp kun je daarbij vinden? Welke uitdagingen kunnen je in de weg zitten om je doel te bereiken? Welke stappen kun je zetten om die doelen te bereiken? Waar kun je op besparen? Hoe kun je je inkomsten vergroten? Wat bedoelen we met uitdagingen en hulptroepen en wat is de rol daarvan in het LEF plan? Heb je al gespaard? Hoeveel geld moet je per maand sparen? Hoeveel houd je per maand over?

Vragen

Extra oefeningen

Blok 3 Talking Stick Doel van blok 3: Wat blokkeert, wat motiveert en wat inspireert je? * 5 vragen, niet meer “free format” Blokkade: welke ervaring weerhoud je er van om bepaalde keuzes te maken? Motivatie: bij het nastreven van doelen kom je ook weerstand en teleurstelling tegen. Motivatie helpt je over deze hobbel Inspiratie: waar droom je van en hoe kom je tot het punt: yes! Dat ga ik doen!

Sluit af met een brug naar LEF-plan voor volgende blok Talking Stick Leren van je eigen ervaring en die van anderen om het realiseren van je LEF-plan kansrijker te maken. Leg de regels goed uit Krachtige vragen Doe zelf mee Go with the flow Sluit af met een brug naar LEF-plan voor volgende blok Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling dat de gastdocenten aan het begin van blok 3 een PowerPoint gebruiken noch het filmpje van Steven Covey laten zien. Dit is materiaal voor hun eigen voorbereiding. Het is de bedoeling als trainer een korte uitleg te geven, de groep in tweeën op te splitsen en het dan vooral te gaan DOEN met de gastdocenten in spe. Evalueer met je eigen groep ‘in het klein’ en evalueer volledig wanneer de twee groepen weer bij elkaar zijn.

Blok 4 Jouw LEFplan LEF-plan in magazine of in de App Doel van blok 4: hoe bereik je jouw LEF-doel? LEF-plan in magazine of in de App Relevante onderdelen financiële planning Kennisoverdracht

Muziekje Start videoclip Hoe gaan we ons LEF-plan daadwerkelijk realiseren

Jouw LEF-plan Wat vond je het leukste uit blok 3? Wat zijn je wensen en doelen? Waar ga je voor sparen? Waar liggen je valkuilen? Welke hulp kun je daarbij vinden? Welke uitdagingen kunnen je in de weg zitten om je doel te bereiken? Welke stappen kun je zetten om die doelen te bereiken? Waar kun je op besparen? Hoe kun je je inkomsten vergroten? Wat vond je het leukste uit blok 3? Wat heb je er van geleerd? Wat heb je over jezelf geleerd? Wat heb je van elkaar geleerd? Heb je al gespaard? Hoeveel geld moet je per maand sparen? Hoeveel houd je per maand over?

Vandaag Hoe kun je je LEF-plan écht realiseren? Wat moet je daar voor doen? Wat moet je daar voor laten? Hoe gaan we ons LEF-plan daadwerkelijk realiseren

Je eigen gedrag Met onze nieuwe kennis van de afgelopen 3 weken: wat gaat hier mis en wat kan je hier mee mbt de stappen in je eigen LEF-plan Hoe diep kun je gaan?

Lenen of sparen? Hoeveel MBO-studenten lenen momenteel geld? Aantal? Gemiddelde schuld? Hoeveel rente betaal je en hoeveel ontvang je? Hoelang duurt je lening en hoe lang heb je plezier van dat geld? Aantal: ruim 65.000 Gemiddelde schuld: 1.265 euro Pagina 15 uit het magazine bespreken

Uitleg Rente-op-Rente Magazine pagina 14

Inkomsten en uitgaven Hoeveel heeft de gemiddelde MBO-student per maand te besteden? Bedrag? Besteding hiervan? De gemiddelde mbo-student heeft zo’n 550 euro per maand te besteden. Dit gaat vooral op aan ‘fun-uitgaven’ zoals vakantie, uitgaan, bellen en kleding.

Opstapelen of opruimen? Kennis delen over: Zorg Belasting Verzekeringen Contributies en abonnementen Bonnetjes en garantiebewijzen => denk aan je Money Skills Laat de groep vertellen over deze onderwerpen. Het doel daarvan is dat ze dan zelf moeten nadenken hoe het nou echt zit en dat ze leren dat je veel kennis bij elkaar kan halen (dat is veel duurzamer dan dat wij het ze vertellen: geef ze geen vis, maar leer ze vissen!!)

Wat zijn jouw Money Skills? Test je Money Skills

Wat is een aanmaning? De eerste rekening van een bedrijf die je moet betalen Een gebaar waarmee iemand wil zeggen dat je weg moet gaan Een brief dat je je moet melden bij het politiebureau Een betalingsherinnering waarin het bedrijf jou verzoekt om betaling van een openstaande rekening Antwoord d.

Wat is een incassobureau? Een bureau dat de opdracht krijgt mensen hun schulden te laten betalen. Een bureau dat in samenwerking met de overheid rekeningen betaalt als jij te weinig geld hebt. Een bureau dat bemiddelt tussen een consument en de overheid in een conflict. Dat is hetzelfde als BKR. Zij zorgen dat je je lening op tijd betaalt. Antwoord A

Deurwaarder Als je een rekening niet betaalt, dan kan er uiteindelijk een deurwaarder langskomen. A. Juist B. Onjuist Juist

Wat moet je verplicht bij je hebben als je met je scooter rijdt? Scooter rijden Wat moet je verplicht bij je hebben als je met je scooter rijdt? Rijbewijs Kenteken deel 1 (A en B) en je rijbewijs Verzekeringsbewijs Alle bovenstaande antwoorden zijn goed Antwoord d. Officieel moet je al deze papieren kunnen tonen aan de politie ook al kan de politie ter plekke soms opzoeken dat je bv inderdaad verzekerd bent

Wat is een polis? Bewijs van de verzekeraar waarin staat je de premie hebt betaald. Formulier waarmee je een verzekering aanvraagt. Overzicht van alle verzekeringen die de verzekeraar je kan aanbieden. Contract tussen de verzekeraar en jou waarin de rechten en plichten staan. Antwoord d.

Schade Wat kunnen de gevolgen zijn wanneer je het schadebedrag voor de verzekering flink overdrijft om er beter van te worden? Niets, iedereen doet dat. Daar houdt de verzekeraar rekening mee. Als het wordt ontdekt, trekken ze het bedrag van de schade uitkering af Je krijgt een boete en de schade wordt niet uitgekeerd Je krijgt geen schade uitkering, de verzekeraar doet aangifte bij de politie, je wordt uit de verzekering gegooid, je kan nergens meer worden verzekerd en wordt op een zwarte lijst geplaatst. D

Inflatie Inflatie betekent dat je met hetzelfde geld ineens minder kan kopen omdat de prijzen zijn gestegen. Juist Onjuist Juist

Miljonairs Wat is een gezamenlijk kenmerk van miljonairs volgens een Amerikaans onderzoek (2011)? Ze zijn allemaal… Big Spenders Groter dan 180 cm Heel zuinig Sociaal Heel zuinig

Websites www.belastingdienst.nl/jongeren www.berekenuwrecht.nl www.uitdemin.nl www.jip.org http://www.bureaujeugdzorg.info www.edgie.nl/APP=SEMLITE/_run/01,0512,000,00/_run/01,0512,000,00/

LEF-plan onderhouden Doelen nu, straks en later Niet eenmalig maar regelmatig Veranderingen in je leven? LEF-plan aanpassen Leven en financiën horen bij elkaar Nu leven is leuk Doe niets waar je straks spijt van krijgt! Stickervellen gebruiken om overzicht te houden

Vragen

LEF-evaluatie Belangrijk! Vul de evaluatie in op https://nl.surveymonkey.com/r/LEF-student Graag ook ROC-docent https://nl.surveymonkey.com/r/LEF-mbodocent

Vertrouw op het programma Geen monoloog: daag uit, stel open vragen Meer hoe, dan wat! Vertrouw op het programma Geen monoloog: daag uit, stel open vragen Wees jezelf Studenten zien jou als expert, maar laat ze zelf de les “maken” Geef ze geen vis, leer ze vissen

Logistiek Jijzelf: 1. Voorbereiding 2. Wees (ruim) op tijd 3. Check hardware Inloggen kan via gastdocentenpagina www.lefnet.nl: Gebruikersnaam: gastdocent@lefnet.nl Wachtwoord: welkom01 4. Materiaal 5. Aanmeldingen 6. Info: projectbureau via steedsmeerlef@gmail.com of bellen met 088 8288722

Dank jullie wel en heel veel succes voor nu, straks en later! Dat was het! Dank jullie wel en heel veel succes voor nu, straks en later!