les onderwerp huiswerk 1 Intro; ervaringen + meningen klas Interview ouder1 2 statistieken; rituelen §2.2 samenvatten 3 rouwen; leven na? werkboekp60, §5 samenvt 4 abortus Lartikel Mvragen 5 euthanasie samenvatting, vragen? 6 Samenvatting, vragen? so oefenen so leren 7 So (cijfer1) 8 Interviewen?, opdracht Interview ouder2 9 So bespreken, werken 10 Interview oef1 11 Interview oef2 Volgende les map inleveren 12 interview presentaties 1,2,3 (cijfer2) 13 interview presentaties 4,5 14 jaarafsluiting reserve

Invalshoeken bij de dood: Biologische … Economische … Historisch-cultureel … Wettelijke … Psychische … Geografische … Enzovoort … Levensbeschouwelijke (levensvragen) …

ervaringen + meningen id klas 1 2 4 5 6 7 8 9 10

les onderwerp huiswerk 1 Intro; ervaringen + meningen klas Interview ouder1 2 statistieken; rituelen §2.2 samenvatten 3 rouwen; leven na? werkboekp60, §5 samenvt 4 abortus Lartikel Mvragen 5 euthanasie samenvatting, vragen? 6 Samenvatting, vragen? so oefenen so leren 7 So (cijfer1) 8 Interviewen?, opdracht Interview ouder2 9 So bespreken, werken 10 Interview oef1 11 Interview oef2 Volgende les map inleveren 12 interview presentaties 1,2,3 (cijfer2) 13 interview presentaties 4,5 14 jaarafsluiting reserve

Wat denk jij? Wat is de gemiddelde levensverwachting in Nederland? Verschilt dit tussen mannen en vrouwen? Zo ja, wie leeft er meestal langer? Denk je dat Nederlanders gemiddeld langer of korter leven dan de meeste mensen op de wereld? Wat is tegenwoordig de belangrijkste doodsoorzaak in Nederland? Denk je dat de meeste mensen tegenwoordig begraven willen worden of juist liever gecremeerd?

1 en 2. Levensverwachting Nederlanders De gemiddelde levensverwachting in 2010 voor mannen was 78,8 jaar, en 82,7 jaar voor vrouwen. Vrouwen leven dus bijna 4 jaar langer dan mannen. Bron: http://www.rivm.nl

3. Levensverwachting NL en andere landen 80 jaar 75 jaar 70 jaar 60 jaar 50 jaar Jonger dan 50 jaar

4. Belangrijkste doodsoorzaken Nederland ? Cijfers van 2010 van het RIVM: 32% gestorven aan kanker 29% gestorven aan hart en vaatziekten 10% gestorven aan een ziekte van de luchtwegen 6% gestorven door gevolgen psychische stoornis 4% gestorven door ongeval of vergiftiging

Tabel 1: Sterfte (absoluut en procentueel) in 2005 naar ICD-hoofdgroep (Bron: CBS Doodsoorzakenstatistiek).

De dood kent de volgende verschijnselen: Zo'n 1 tot 4 uur na het overlijden beginnen de verslapte spieren te verstijven.Dit begint bij het hoofd, de kaken en de nek, ook vormt zich kippevel. Zo'n 4 uur na het overlijden merkt men duidelijk dat het lichaan afkoelt; ongeveer 12 uur na het overlijden voelt het lichaam koud aan. Lippen worden rimpelig, oogbollen worden dof en nagels en haren lijken door te groeien door de indroging en verschrompeling van de huid. Ongeveer een kwartier na het overlijden zakt het bloed door de zwaartekracht en doordat de bloedcirculatie is gestopt, naar de laagst gelegen delen van het lichaam: deze kleuren daardoor paarsblauw (lijkvlekken), waar de hoger gelegen gedeeltes bleek worden. Het lichaam kan gaan opzetten door gasvormige stofwisselingsprodukten. Verdronken lichamen gaan hierdoor weer drijven. http://nl.wikipedia.org/wiki/Dood

Christelijke rituelen Ziekenzalving (Katholiek) Begrafenis Wat zijn rituelen?

Islamitische rituelen Rituele wassing Gebedsdienst in moskee Begraven (niet cremeren) Zo snel mogelijk Liefst zonder kist Begraven met hoofd richting mekka Voor altijd (dus liefst in vaderland) Zo veel mogelijk mannen dragen de kist

Humanistische rituelen Geen vaste rituelen Men zoekt nieuwe rituelen: seculier en persoonlijk.

les onderwerp huiswerk 1 Intro; ervaringen + meningen klas Interview ouder1 2 statistieken; rituelen §2.2 samenvatten 3 rouwen; leven na? werkboekp60, §5 samenvt 4 abortus Lartikel Mvragen 5 euthanasie samenvatting, vragen? 6 Samenvatting, vragen? so oefenen so leren 7 So (cijfer1) 8 Interviewen?, opdracht Interview ouder2 9 So bespreken, werken 10 Interview oef1 11 Interview oef2 Volgende les map inleveren 12 interview presentaties 1,2,3 (cijfer2) 13 interview presentaties 4,5 14 jaarafsluiting reserve

Vijf fasen van rouw Ontkenning Woede “Onderhandelen” (als ik... dan...) Depressie en apathie Acceptatie

Boeddhisme Lichaam vergaat Geen ‘ziel’ Reïncarnatie

Leven na: christelijk + islamitisch Lichaam sterft Ziel gaat verder Dualistisch mensbeeld Vagevuur Beloning en straf

Leven na: islamitisch Dualistisch mensbeeld Geen crematie (opstanding lichaam) Hemel Gezicht naar mekka bij begraven

Leven na: humanistisch - Bijna altijd monistisch mensbeeld - Liever hemel naar beneden dan leven naar boven - Na de dood is het helemaal afgelopen - Leven dus mooier/meer waard door ontbreken afterparty? - Zelfbeschikkingsrecht leven/dood zeer belangrijk

les onderwerp huiswerk 1 Intro; ervaringen + meningen klas Interview ouder1 2 statistieken; rituelen §2.2 samenvatten 3 rouwen; leven na? werkboekp60, §5 samenvt 4 abortus Lartikel Mvragen 5 euthanasie samenvatting, vragen? 6 Samenvatting, vragen? so oefenen so leren 7 So (cijfer1) 8 Interviewen?, opdracht Interview ouder2 9 So bespreken, werken 10 Interview oef1 11 Interview oef2 Volgende les map inleveren 12 interview presentaties 1,2,3 (cijfer2) 13 interview presentaties 4,5 14 jaarafsluiting reserve

les onderwerp huiswerk 1 Intro; ervaringen + meningen klas Interview ouder1 2 statistieken; rituelen §2.2 samenvatten 3 rouwen; leven na? werkboekp60, §5 samenvt 4 abortus Lartikel Mvragen 5 euthanasie samenvatting, vragen? 6 Samenvatting, vragen? so oefenen so leren 7 So (cijfer1) 8 Interviewen?, opdracht Interview ouder2 9 So bespreken, werken 10 Interview oef1 11 Interview oef2 Volgende les map inleveren 12 interview presentaties 1,2,3 (cijfer2) 13 interview presentaties 4,5 14 jaarafsluiting reserve

les onderwerp huiswerk 1 Intro; ervaringen + meningen klas Interview ouder1 2 statistieken; rituelen §2.2 samenvatten 3 rouwen; leven na? werkboekp60, §5 samenvt 4 abortus Lartikel Mvragen 5 euthanasie samenvatting, vragen? 6 Samenvatting, vragen? so oefenen so leren 7 So (cijfer1) 8 Interviewen?, opdracht Interview ouder2 9 So bespreken, werken 10 Interview oef1 11 Interview oef2 Volgende les map inleveren 12 interview presentaties 1,2,3 (cijfer2) 13 interview presentaties 4,5 14 jaarafsluiting reserve