Visitaties plattelandsgemeenten 5 lessen en 5 aanbevelingen ~ 5 lessen en 5 aanbevelingen

Lessen en aanbevelingen op een brede empirische basisn gespreid over 5 jaar: FASE 1: 2011 (14) – FASE 2 en 3: 2014 (27) – FASE 4: 2016 (16)  TOTAAL 57 plattelandsgemeenten; financiering VLM; indicatoren en documentenanalyse – plaatsbezoek – leertraject; formule van bij elkaar op bezoek voor leereffecten; ‘begeleide diagnose + aanbevelingen’ ZELFEVALUATIE BESTUURSKRACHT Vanuit ABB; niet louter plattelandsgemeenten Cf. beleidsbrief Homans Op basis van bestuurskrachtmonitor Financiële bijdrage Eerste ronde (2016): 17 gemeenten Antwerpen: Borsbeek, Essen, Hemiksem, Puurs, Ranst, Schilde, Sint-Katelijne-Waver, Wijnegem Limburg: Meeuwen-Gruitrode, Neerpelt en Zutendaal Vlaams-Brabant: Londerzeel O-Vlaanderen: Eeklo, Kaprijke, Knesselare, Wachtebeke W-Vlaanderen: Diksmuide

Les 1 Bestuurskracht: een complex kenmerk Bestuurskracht: verhouding capaciteit vs. opdracht Capaciteit én opdracht beïnvloed(baar) door veel factoren Niet te herleiden tot 1 parameter (oppervlakte, inwoners, budget, leiderschap,…) Variabel doorheen tijd en naargelang beleidsveld Permanent aandachtspunt voor beleid en beheer BK = complex: consistent doorheen meerdere studies en meer dan ooit bevestigd door dit grootschalig praktijkonderzoek Tegen de academische gewoonte in gekozen voor een eenvoudige definitie voor een complex begrip; want niet te vatten in één lange zin Capaciteit en opdracht in een verhouding Beïnvloed: contextfactoren, omstandigheden: exogene factoren (BK-monitor); van belang om bestuurskracht(probleem) te duiden en te begrijpen Beïnvloedbaar: lokaal bestuur heeft zelf veel hefbomen in de hand (endogene factoren): personeels- en financieel beleid, interne communicatie; modaliteiten van dienstverlening, coproductie, kerntakenanalyse, coproductie,… Beïnvloed voor LB soms beïnvloedbaar door centrale overheid DUS: niet 1 parameter = bestuurskracht; vermelde parameters wel van belang maar debat, probleem en dus ook oplossingen niet te herleiden tot 1 aspect (helaas!) Bestuurskracht: niet voor altijd verworven; probleem niet voor altijd een probleem: evolueren, verbeteren. Beleidsveld x vs. y: quid capaciteit, opdracht, context en eigen dynamiek? Bestuurskrachtig zijn = werk-woord voor beide componenten: capaciteit én opdracht

Les 2 Problematiek en uitdagingen niet eigen aan of exclusief voor plattelandsgemeenten Wel vaak een sneller of groter spanningsveld; bv. structureel minder capaciteit, méér opdracht Maar ook veel bestuurskracht ‘gemeten’ En terugkerende issues: ook mogelijk in grotere gemeenten Minder capaciteit: bv. eenpersoonsdiensten, lager fiscaal draagvlak, geen handel en nijverheid op grondgebied,… Meer opdracht: bv. onderhoud wegennet, bermen en grachten, x aantal dorpskernen met investering voor nutsvoorzieningen BK gemeten: soms via indicatoren (financiële situatie door historisch zuinig beleid; toepassing instrumenten OO, …) vaak via de dialoog met adviesraden, diensten, management en college (visie, engagement, keuzes durven maken, interactief beleid, lokaal veranderingstraject, creatief in dienstverlening,….) Issues: interne communicatie en samenwerking (praktijk en cultuur CBS-admin of tussen diensten of met MAT), verwachting vs. middelen, capaciteit vs. beleid, focus, gebruik BBC, personeelsbeheer vs. beleid, handhaving (RO en verenigingen), aansturing van diensten, … “Ook mogelijk” OF “Mogelijk ook” in grotere gemeenten? Cf. zelfevaluatietraject : zelfde thema’s en issues komen naar voor! Dus: lessen en suggesties zoals verder uitgewerkt in de pocket: ook nuttig voor niet-plattelandsgemeenten! Of: andere gemeenten kunnen ook leren van plattelandsgemeenten op vlak van bestuurskracht.

Les 3 Bestuurderskracht als hefboom Bekwame politici (visie, proactief, inzet en beschikbaarheid, beleid op lange termijn, beleidslijn aanhouden,…) Professionele administratie (modern personeelsbeleid, efficiënte structuur, motiverende organisatiecultuur, interne communicatie en samenwerking, polyvalentie, IT,….) Politiek-ambtelijke tandem (overleg en feedback, voorbereiding en beslissing, uitvoeringsgerichtheid, aansturing,…) Menselijke factor is en blijft cruciaal, ongeacht schaal, financiële situatie, personeelsbezetting, ambitie, lokale autonomie,…. - Bestuurders - Administratie - Én onderlinge samenwerking (dagdagelijks, projectmatig, doorheen alle stappen van de beleidscyclus en met respect voor elkaars rol en verzuchtingen)

Les 4 Een gedeelde verantwoordelijkheid Lokaal: veranderingstrajecten op maat, kleinschaligheid uitspelen: responsieve dynamiek als cultuur, onderbouwd en vanuit visie (BBC),… Centraal: heldere en zuinige regelgeving, menskracht bij nieuwe impulsen, voorspelbare financiering, veranderrust, ervaringsuitwisseling,… Focus VLM en ABB trajecten: wat kan de gemeente ZELF doen om de BK te verhogen? Dit betekent oa…. Maar ook centrale overheid heeft een bepalende invloed: randvoorwaarden, daadwerkelijke autonomie en mogelijkheden, LT-planning, inspiratie faciliteren….

Les 5 Bestuurskracht te meten via een passende methode Indicatoren: voor sommige facetten goede basisinformatie Kwalitatief luik: noodzakelijk complement Methodiek: BK complex begrip, veel factoren: totaalbeeld met nuances  géén bordje aan de gevel van het gemeentehuis: ‘BK score op 10’ Indicatoren: kengetallen en indicatoren; eerder aan capaciteitszijde en context, maar ook output en effect: zie gemeentemonitor: tevredenheid burgers representatief gepeild Kwalitatief luik: cijfers (momentopname) duiden vanuit historische beslissingen, visie, keuzes en kijken naar cultuurelementen in de organisatie (motivatie, communicatie, methodiek, gebruik vs. toepassing van instrumenten,….) Over naar aanbevelingen…

Aanbeveling 1 Proactief zijn in beleid en beheer Beleidskeuzes maken en voorbereiden Organisatieontwikkeling Bijvoorbeeld: Kernenbeleid Kerntaken Personeelsprofiel voor de toekomst Organogram Kernen: voorzieningen en faciliteiten, mobiliteit, centralisatie: keuzes en communicatie aan burgers Kerntaken: wat wel, wat niet op langere termijn houdbaar met beschikbare capaciteit (en andere opportuniteiten); modaliteiten van taken herdenken  BBC als momentum Capaciteitsplanning: profiel personeel in evolutie: actief sturen, toekomstgericht Organogram: clustering, aansturing, dwarsverbanden, maar ook praktijk van tijdelijke teams, werkgroepen Processen: herdenken > documenteren

Aanbeveling 2 Duidelijke visie over wat wordt verwacht van een lokaal bestuur Kerntaken ? Differentiatie ? Bijvoorbeeld: Gamma dienstverlening Regierol Landelijk karakter Alle gemeenten hetzelfde? Basisdienstverlening: niet minimaal bij staking maar doorlopend en volgens welke kwaliteitscriteria? Lokale autonomie om dit in te vullen. Hoe invullen: lokale keuze voor zelf doen of regierol maar dan ook met de nodige randvoorwaarden Open ruimte: expliciete verwachtingen tav lokale besturen? En dan ook aangepaste middelen(verdeling)?

Aanbeveling 3 Lokale autonomie in een helder kader Sturen op hoofdlijnen Middelenoverdracht Duidelijkheid Al stappen gezet: planlastendecreet, BBC,… Middelenoverdracht: criteria maar ook tijdigheid en voorspelbaarheid Tijdige duidelijkheid over hervormingen en modaliteiten: voor tijdige lokale voorbereiding / invulling

Aanbeveling 4 Afwegen van structurele oplossingen op een continuüm Shared services binnen het eigen lokaal bestuur Shared services via intergemeentelijke samenwerking Beleidsmatige intergemeentelijke samenwerking Vrijwillige fusie Ad hoc of algemene herindeling BK problematiek en uitdagingen: variatie in recepten en niet alleen schaalissue maar schaal kan wel belangrijke factor of hefboom zijn; Structurele oplossingen ivm schaal op een continuüm samen bekijken en grondig afwegen op voor- en nadelen en op het oplossingsgehalte voor vastgesteld(e) knelpunt(en) Ruimte voor experiment en dynamiek van onderuit Ss eigen bestuur: cf. gemeente & OCMW: efficiëntiewinsten, sterkere dienstverlening (respons, flexibiliteit, schaal) Ss via IGS: cf. eenpersoonsdiensten en continuïteit van dienstverlening, kostendeling; ambtelijke pooling voor meer specialisatie, kennis, veerkracht bij piekmomenten,… Beleidsmatige IGS: afstemming beleidskeuzes, bv. handhaving, cultuur, erfgoed, bibliotheek, veiligheid in verkeer en algemeen; ook in context van maatschappelijke oriëntaties voor werk, gezondheid, ontspanning: toenadering met centrumstad of gemeente met feitelijke centrumfuncties: win-win voor burgers Bij voorkeur vaste regio’s voor dynamiek en consistentie Vrijwillige fusie: opschaling: op basis van welke drijfveren? Transitiefase en mogelijk nieuwe uitdagingen Algemene herdeling, niet ‘fusie’: probleem opschalen vs. oplossen? Herindeling: rekening houden met feitelijke oriëntaties vanuit kernen, barrièrewerking ‘groene, blauwe of grijze as’; herverdeling fiscaal draagvlak, wars van bestaande admin. grenzen; kan hand in hand gaan met identiteit

Aanbeveling 5 Inzetten op kennisdeling en -ontwikkeling Visitaties, zelfevaluatie Kenniscentra bij VVSG, ABB, sectorale administraties, … Leren uit het buitenland Leereffecten, proceseffecten, inspiratie, bewustwording,… Nadenken, weg van de dagdagelijkse bekommernissen Maar ook concrete actiepunten, stappen voorwaarts Ondersteund door / impuls vanuit VO: schaalvoordeel naar coördinatie, uitwisseling, valoriseren in ondersteunend en kaderscheppend beleid: geïnformeerde analyse Over de grenzen van diensten, gemeenten, regio kijken  dus ook van landen We zijn alvast bereid om daaraan mee te helpen!

Samenwerking vaste regio AULA 00.15 RUIMTE BRV en landelijk RO beleid WORKSHOPS RONDE 1 10.15 – 11.15 SCHAAL Samenwerking vaste regio AULA 00.15 RUIMTE BRV en landelijk RO beleid 01.15 MANAGEMENT Modern personeelsbeleid 01.03 PLANNING EN BBC Kerntakenanalyse, efficiëntie 00.12 WORKSHOPS RONDE 2 11.30 – 12.30 SCHAAL (Vrijwillige) fusies 00.12 RUIMTE Landelijke verdichting 01.15 MANAGEMENT Gemeente & OCMW 01.03 PLANNING EN BBC BBC en omgevingsanalyse AULA 00.15 WS 1 (tot 11u15, dan wisselen naargelang thema / locatie) Schaal: Lieven Ruimte: Joris Management: Bart Planning en BBC: Liesbet