ICT-integratie in de lerarenopleiding: TPACK als oplossing? Petra Fisser, Joke Voogt & Jo Tondeur VELON/VELOV Conferentie Noordwijkerhout, 9 maart 2010

In deze presentatie Reflectie op het voorgaande TPACK, een mogelijk antwoord? Beschrijving TPACK model Toegevoegde waarde TPACK Mogelijkheden van TPACK binnen de lerarenopleiding

Terugblik Aanleiding voor dit symposium: een aantal studies wijzen op de cruciale rol van lerarenopleidingen om toekomstige leraren voor te bereiden om ICT te integreren in onderwijsleerprocessen. De vraag is of zij hier voldoende klaar voor zijn. Presentaties: In welke mate zijn de condities aanwezig in de Vlaamse lerarenopleiding om toekomstige leraren op deze taak voor te bereiden In welke mate zijn lerarenopleiders inspirerende voorbeelden voor hun studenten met betrekking tot het gebruik van ICT

Uitgangspunten De onderwijspraktijk is complex Docenten geven les in zeer complexe, dynamische omgevingen Dit vereist verschillende soorten gespecialiseerde kennis Effectief onderwijs wordt grotendeels bepaald door het hebben en kunnen toepassen van rijke, goed georganiseerde en geïntegreerde kennis op verschillende gebieden, waaronder Kennis van het inhoudsdomein Kennis over de student, en hoe hij/zij denkt en leert Kennis over technologie die het onderwijs kan ondersteunen

Docenten en technologie Ondanks alle ervaringen en vorderingen van de afgelopen decennia: Hebben docenten vaak onvoldoende ervaring met het gebruik van ict Hebben veel docenten hun diploma gehaald op het moment dat de mogelijkheden van ict gelimiteerder was dan nu Vinden veel docenten van zichzelf dat zij niet voldoende voorbereid zijn om ict in het onderwijs te gebruiken Zien nog veel docenten het nut niet in van het gebruik van ict in het onderwijs

Leren om ict te gebruiken Veel docenten hebben onvoldoende of verkeerde training gehad als het gaat om ict-gebruik Veel cursussen/trainingen/nascholing richt zich op een “one size-fits-all approach”, terwijl docenten in verschillende contexten werken en er geen “beste” manier is om ict te integreren in het curriculum van een school Het leren om ict te integreren in de onderwijspraktijk zou een directe link moeten hebben met deze onderwijspraktijk en binnen een specifiek vak of inhoudsdomein

Leren om ict te gebruiken De kernboodschap als het gaat om het verzorgen van goed onderwijs dat ondersteund wordt met ict is dat je rekening moet houden met de inhoud van het vak dat je geeft (Content) de vakdidactiek die daarbij hoort (Pedagogy) de technologie die dit kan ondersteunen (Technology) EN DE RELATIES TUSSEN DEZE ASPECTEN Het TPACK model biedt een raamwerk voor de kennis en vaardigheden die een docent moet hebben om ict te kunnen integreren in het onderwijs

Het TPACK model Koehler & Mishra (2006): De integratie van ICT in de onderwijspraktijk is gebaat bij een zorgvuldige afstemming tussen vakinhoud, vakdidactiek en de mogelijkheden van ICT Docenten die ICT willen integreren moeten daarom competent zijn op alle drie domeinen

Technological Knowledge Vaardigheden om specifieke ict-toepassingen te hanteren In staat zijn om specifieke ict-toepassingen aan te leren en op waarde te schatten Een functioneel begrip van ICT Pedagogical knowledge Voorkennis van leerlingen Inzet van bronnen Klassenmanagement Ontwikkeling & implementatie van lessen Evaluatie van leerprestaties Content knowledge Kennis van feiten, concepten, theorieën en procedures Verklarende kaders “regels” voor bewijs-voering

Technological Pedagogical Knowledge: Hoe didactiek verandert ten gevolge van ict Technological Content Knowledge: Hoe de vakinhoud verandert ten gevolge van ict Pedagogical Content Knowledge: Vakdidactiek, de kennis die de docent heeft om het vak vorm te geven en aan te passen met het oog op instructie

TPACK TPACK gaat dus verder dan de drie kerngebieden vakinhoud, vakdidactiek en technologie Technological pedagogical content knowledge is een concept dat ontstaat uit de interactie tussen de verschillende kerngebieden Aandachtspunten: Er is geen beste oplossing die geldt voor elke docent, elk vak, of elke onderwijsvisie De vaardigheid van de docent om te “spelen” met de kerngebieden en het overlap tussen de gebieden is van groot belang Het negeren van deze complexiteit leidt tot te makkelijke oplossingen of mislukkingen

Hoe kan het TPACK model gebruikt worden? Als ontwerpmodel? Nee, maar wel als leidraad om ervoor te zorgen dat er altijd een zorgvuldige afstemming plaatsvindt tussen vakinhoud, vakdidactiek en de mogelijkheden van ICT De uitwerking van het TPACK concept op het niveau van vakken geeft aanwijzingen voor de inhoudelijke inrichting van opleidingstrajecten, waarin ICT een geïntegreerd onderdeel is van vakdidactische professionalisering voor zowel toekomstige als zittende docenten

Het TPACK model in de literatuur Literature review: 121 referenties, 76 abstracts expliciet over TPCK Artikelen over leraren en leraren in opleiding, vooral vo, minder po 39 van de 76 abstracts empirisch onderzoek 13 van de 76 abstracts theoretische onderbouwing In 30 van de abstracts werd gesproken over TPCK in relatie tot concrete vakken, waarbij wiskunde (12 keer) het meest werd genoemd Uit eerste analyse blijkt dat vooral aandacht is voor de wijze waarop docenten en docenten in opleiding kunnen worden ondersteund in de verwerving van TPCK

Het TPACK model in de praktijk Hoe nu de docenten en docenten in opleiding ondersteunen in de verwerving van TPACK? Learning Technology by Design of “Docentontwerpteams” Docenten werken samen aan curriculum en materialen, waardoor zij bezig zijn met het verbeteren van onderwijs en tegelijkertijd bezig zijn met eigen professionalisering

Het TPACK model in de Koeweit praktijk Onderzoek bij 61 studenten lerarenopleiding Koeweit 2 vakken over ict, niet geïntegreerd met andere vakken Experiment: werken in groepen van 4 aan het ontwikkelen van onderwijs met ict op het gebied van science Resultaten pre-test wel kennis van pedagogical knowledge (PK) en content knowledge (CK) score op technological pedagogical knowledge (TPK) en technological pedagogical and content knowledge (TPACK) zeer laag

Het TPACK model in de Koeweit praktijk Resultaten post-test: alle kennisdomeinen gegroeid, maar met name Technological Content Knowledge (TCK), Technological Pedagogical Knowledge (TPK) en Technological Pedagogical and Content Knowledge (TPACK) De studenten waren beter in staat om ict te gebruiken waren beter in staat om de verbanden te leggen tussen inhoud, didactiek en ict kregen betere ict-vaardigheden kregen een positievere attitude ten aanzien van ict

Conclusie Het kan… Door samen te werken in docentontwerpteams aan onderwijs waarin ict geïntegreerd is, waarbij de nadruk gelegd wordt op de 3 kennisdomeinen en de overlap daartussen, kunnen “TPACK-competente” docenten ontstaan Ons vervolg: literatuurstudie en praktijkonderzoek rondom TPACK en docentontwerpteams, niet alleen in Koeweit, maar vanaf dit jaar ook in Nederland en Vlaanderen! Meer informatie? Petra Fisser, p.h.g.fisser@utwente.nl