Nijmegen, 25 januari 2017

De gouden tijd van de literatuur

Het ‘gouden tijdperk van de literatuur’ Jacques Rancière: ‘Het tijdperk bracht niet alleen Thomas Mann, James Joyce en Marcel Proust voort, het zorgde er ook voor dat wat zij te zeggen hadden ertoe deed’ William Marx: ‘Creatief talent koos bij uitstek voor de literatuur om hun visie op de wereld vorm te geven’ Susanne Janssen: ‘Het soortelijk gewicht van literatuur was hoog’

Naoorlogse periode als culminatiepunt

Naoorlogse periode als culminatiepunt ‘De grote drie’

Naoorlogse periode als culminatiepunt ‘De grote drie’

Naoorlogse periode als culminatiepunt Economisch: stijgende welvaart, meer hoger opgeleiden, opbouw culturele infrastructuur Ideologisch: cultuurpolitiek

Naoorlogse periode als culminatiepunt Economisch: stijgende welvaart, meer hoger opgeleiden, opbouw culturele infrastructuur Ideologisch: cultuurpolitiek Gerardus van der Leeuw Minster van Onderwijs, kunsten en wetenschappen 1945-1946

Naoorlogse periode als culminatiepunt Economisch: stijgende welvaart, meer hoger opgeleiden, opbouw culturele infrastructuur Ideologisch: cultuurpolitiek Literatuur als “beschavingsinstrument” Gerardus van der Leeuw Minster van Onderwijs, kunsten en wetenschappen 1945-1946

Naoorlogse periode als culminatiepunt Economisch: stijgende welvaart, meer hoger opgeleiden, opbouw culturele infrastructuur Ideologisch: cultuurpolitiek Literatuur als “beschavingsinstrument” Gerardus van der Leeuw Minster van Onderwijs, kunsten en wetenschappen 1945-1946

Naoorlogse periode als culminatiepunt Economisch: stijgende welvaart, meer hoger opgeleiden, opbouw culturele infrastructuur Ideologisch: cultuurpolitiek Institutionele infrastructuur Boekhandels Bibliotheken Literatuurkritiek Prijzen Subsidies Literatuuronderwijs

Naoorlogse periode als culminatiepunt Economisch: stijgende welvaart, meer hoger opgeleiden, opbouw culturele infrastructuur Ideologisch: cultuurpolitiek Institutionele infrastructuur Boekhandels Bibliotheken Literatuurkritiek Prijzen Subsidies Literatuuronderwijs Institutionalisering van Literatuurgeschiedenis als (deel van) een schoolvak

VWO, jaren 1980 WO, begin jaren 1990

Wat is moderne literatuurgeschiedenis? Antwoord 1: Een literatuurgeschiedenis is een boek (of een reeks boeken) waarin het verhaal van de/een literatuur wordt verteld (canon) Antwoord 2: Literatuurgeschiedenis is een vak dat het historische proces bestudeert waarin aan teksten steeds opnieuw betekenis wordt gegeven

Een literatuurgeschiedenis is een boek (of een reeks boeken) waarin het verhaal van de/een literatuur wordt verteld (canon) Antwoord 2: Literatuurgeschiedenis is een vak dat het historische proces bestudeert waarin aan teksten steeds opnieuw betekenis wordt gegeven

Het ‘gouden tijdperk van de literatuur’

Motto Geschiedenis van de moderne Nederlandse literatuur There has always been, it would seem, poems, stories, fictions of various kinds, but there has not always been Literature. Alvin B. Kernan

Motto Geschiedenis van de moderne Nederlandse literatuur Ons literatuurbegrip is specifiek modern There has always been, it would seem, poems, stories, fictions of various kinds, but there has not always been Literature. Alvin B. Kernan

Motto Geschiedenis van de moderne Nederlandse literatuur Ons literatuurbegrip is specifiek modern There has always been, it would seem, poems, stories, fictions of various kinds, but there has not always been Literature. Alvin B. Kernan ‘Post-literature’ ?

Motto Geschiedenis van de moderne Nederlandse literatuur Ons literatuurbegrip is specifiek modern There has always been, it would seem, poems, stories, fictions of various kinds, but there has not always been Literature. Alvin B. Kernan ‘Post-literature’ ? Lager ‘soortelijk gewicht’ Diversere cultuur (etnisch en mediaal) Ander canonbegrip

Discourses on ‘Canonization’ Model: Currency/value: Standard (classic) Pyramid “Quality” Modern Sequence “Avant-garde” Present-day Metamorphosis “Adaptability”

Discourses on ‘Canonization’ Model: Currency/value: Standard (classic) Pyramid “Quality” Modern Sequence “Avant-garde” Present-day Metamorphosis “Adaptability”

Discourses on ‘Canonization’ Model: Currency/value: Standard (classic) Pyramid “Quality” Ander type legitimering Modern Sequence “Avant-garde” Present-day Metamorphosis “Adaptability”

Discourses on ‘Canonization’ Model: Currency/value: Standard (classic) Pyramid “Quality” Modern Sequence “Avant-garde” Present-day Metamorphosis “Adaptability”

Teksten worden canoniek doordat ze steeds nieuwe betekenissen krijgen In de onderhandeling over betekenis en waarde zien we wat literatuur doet Het gaat er niet om wat literatuur was (of is), het gaat erom wat literatuur doet

Teksten worden canoniek doordat ze steeds nieuwe betekenissen krijgen In de onderhandeling over betekenis en waarde zien we wat literatuur doet Het gaat er niet om wat literatuur was (of is), het gaat erom wat literatuur doet De literatuurhistoricus wil het menselijk handelen in en rondom de literatuur analyseren en verklaren in historisch perspectief

Teksten worden canoniek doordat ze steeds nieuwe betekenissen krijgen In de onderhandeling over betekenis en waarde zien we wat literatuur doet Het gaat er niet om wat literatuur was (of is), het gaat erom wat literatuur doet De literatuurhistoricus wil het menselijk handelen in en rondom de literatuur analyseren en verklaren in historisch perspectief Object van de literatuurgeschiedenis is niet ‘de literatuur’, maar de literaire cultuur

1971

Serial Book 1968 - 1970 1971

Classical (‘pyramid’) Serial Book Classical (‘pyramid’) Not on any official ‘list’ or ‘top 100’ Not one of the prescibed books in schools No claims of renewal or ‘avant-garde’ No relation to ‘isms’ in literary history Modern (‘sequence’) 1968 - 1970 1971

Serial Book Musical 1968 - 1970 1971 2003

Serial Book Musical Film 1968 - 1970 1971 2003 2004

Serial Book Musical Film Game 1968 - 1970 1971 2003 2004 2009

changeability Serial Book Musical Film Game 1968 - 1970 1971 2003 2004 2009 changeability

Model 3: Metamorphosis Present-day

Present-day Model 3: Metamorphosis A ‘canon’ is not a list of ‘great books/writers’ ‘Canonicity’ is not a mark of ‘quality’ ‘Canonical texts’ are texts to which new readers continuously give new meanings and forms Present-day

Model 3: Metamorphosis We tend to define ‘canonicity’ as the ability of texts to move beyond the boundaries of media Present-day

Model 3: Metamorphosis We tend to define ‘canonicity’ as the ability of texts to move beyond the boundaries of media Adaptation Re-mediation Appropriation Present-day

Model 3: Metamorphosis We tend to define ‘canonicity’ as the ability of texts to move beyond the boundaries of media Adaptation Re-mediation Appropriation De ‘waarde’ van literatuur zit niet in de tekst, maar wordt aan die tekst gekoppeld in de onderhandeling over zijn betekenis voor de wereld van ‘nu’ Present-day

‘Frames’ als heuristische modellen die ingezet kunnen worden om ’het leven van teksten’ te duiden, historiseren en verklaren

Verschillende perspectieven? Wetenschap: Studie van literatuur legitimeren Onderzoeksfinanciers overtuigen Strengere eisen aan ‘wetenschappelijkheid’ (niet evaluatief) Middelbaar onderwijs: Leerlingen ‘iets meegeven’ van literair erfgoed Algemene ontwikkeling ‘Ze lezen niet meer’

Verschillende perspectieven? Wetenschap: Studie van literatuur legitimeren Onderzoeksfinanciers overtuigen Strengere eisen aan ‘wetenschappelijkheid’ (niet evaluatief) Middelbaar onderwijs: Leerlingen ‘iets meegeven’ van literair erfgoed Algemene ontwikkeling ‘Ze lezen niet meer’ Terugloop…

Deutschland: Land der Dichter und Denker WO, 2017 Deutschland: Land der Dichter und Denker 8 Wochen: Vorlesung (2 uur) – Leseliste: Einleitung + 7 Meisterwerke Praktikum (2 uur) – Praktische Übungen

WO, 2017 Big Books In this course we will ‘close read’ the most celebrated works of fiction from the English literary tradition: Shakespeare’s early modern Hamlet A selection of famous 18th-and-19th-century poems George Eliot’s astonishing Middlemarch Virginia Woolf’s modernist classic To the Lighthouse Angela Carter’s postmodernist masterpiece Nights at the Circus

Hypercanon Countercanon Shadowcanon ‘Major’ writers (‘Big books’, ‘7 Meisterwerke’) Countercanon Subaltern voices / marginalized groups Shadowcanon ‘Minor’ writers Writers of smaller languages (Nederlandse literatuur)

2003 “Daarom wil ik inventariseren hoe de canon er in het academisch literatuuronderwijs binnen de Neerlandistiek voorstaat: valt het mee of tegen, is er gezamenlijke actie gewenst?” “Ik zou het op prijs stellen indien u mij voor 1 maart zou willen laten weten welke primaire werken uit de Nederlandstalige literatuur van de Middeleeuwen tot vandaag in uw curriculum worden voorgeschreven en besproken.”

Wat is moderne literatuurgeschiedenis? (en waarom is het belangrijk)

Wat is moderne literatuurgeschiedenis? (en waarom is het belangrijk) Antwoord 1: Een literatuurgeschiedenis is een boek (of een reeks boeken) waarin het verhaal van de/een literatuur wordt verteld (canon) Antwoord 2: Literatuurgeschiedenis is een vak dat het historische proces bestudeert waarin aan teksten steeds opnieuw betekenis wordt gegeven

Wat is moderne literatuurgeschiedenis? (en waarom is het belangrijk) Antwoord 1: Een literatuurgeschiedenis is een boek (of een reeks boeken) waarin het verhaal van de/een literatuur wordt verteld (canon) Antwoord 2: Literatuurgeschiedenis is een vak dat het historische proces bestudeert waarin aan teksten steeds opnieuw betekenis wordt gegeven

Wat is moderne literatuurgeschiedenis? (en waarom is het belangrijk) Antwoord 1: Een literatuurgeschiedenis is een boek (of een reeks boeken) waarin het verhaal van de/een literatuur wordt verteld (canon) Antwoord 2: Literatuurgeschiedenis is een vak dat het historische proces bestudeert waarin aan teksten steeds opnieuw betekenis wordt gegeven Niet geheel on-polemische tegen-stellingen: Literatuurhistorisch onderwijs staat louter in het teken van kennisoverdracht en cultuurspreiding Studenten krijgen encyclopedisch overzicht van wat het geval was in de literatuur, maar ze leren geen vak Vak literatuurgeschiedenis tussen 1980 en nu teruggebracht tot Wikipedia-niveau

Wat is moderne literatuurgeschiedenis? (en waarom is het belangrijk) Antwoord 1: Een literatuurgeschiedenis is een boek (of een reeks boeken) waarin het verhaal van de/een literatuur wordt verteld (canon) Antwoord 2: Literatuurgeschiedenis is een vak dat het historische proces bestudeert waarin aan teksten steeds opnieuw betekenis wordt gegeven (inzichten en vaardigheden)

Het vak literatuurgeschiedenis Fundamentele inzichten over betekenis(geving) ‘Betekenis’ is het resultaat van onderhandeling Zolang de onderhandeling doorgaat, is betekenis veranderlijk Betekenistoekenning is politiek; de vooronderstellingen ervan zijn achterhaalbaar De historische gelaagdheid van betekenis (verhalen, opvattingen, oordelen) contaminatie, interferentie, interdiscursiviteit over cultuur Literair erfgoed is al twee eeuwen een voornaam platform voor (politieke) onderhandeling over waarde en identiteit

Het vak literatuurgeschiedenis Vaardigheden Het herkennen, doorgronden en verklaren van - processen van toe-eigening - projecties van actuele preoccupaties op historische teksten - het gebruik van ‘literaire’ middelen in argumentatieve of performatieve contexten (narratieven, metaforen…)

Het vak literatuurgeschiedenis Vaardigheden Het herkennen, doorgronden en verklaren van - processen van toe-eigening - projecties van actuele preoccupaties op historische teksten - het gebruik van ‘literaire’ middelen in argumentatieve of performatieve contexten (narratieven, metaforen…) intellectuele weerbaarheid in een wereld van voortdurende multimediale communicatie & informatie

Literatuurgeschiedenis is te belangrijk om verder naar de achtergrond te laten verdwijnen Gerichtheid op canon als ‘lijst’ is slechte strategie Canon als proces, waarin het niet om oordeelsvorming gaat (wel/niet ‘literair’), maar om betekenisgeving Belang van de literatuurgeschiedenis ligt in de functie van literaire cultuur als platform voor onderhandeling over waarde en identiteit