De waarde van cultuur Geert Drion Boekman 25-09-17

Opbouw Waarde en waarden Cultuur en het culturele De waarde van het culturele Cultural capability en cultural democracy De rol van de overheid Beleid: doelen, sturing en indicatoren

Cultuur Sinterklaas! Onze cultuur is de beste! Normaal! Wilhelmus!

www.youtube.com/watch?v=7KwQD8sEUWs

Waarde en waarden waarden van onze cultuur waarden ten aanzien van beleid (meer)waarde van instellingen en activiteiten “Geen waarde zonder waarden” => vraag: met welke waarden beoordelen we meerwaarde?

Cultuur en het culturele cultuur als inhoud (cultuur) cultuur als proces (het culturele)

Cultuur als proces: “spiegelen en gespiegeld worden” Ken ik u? Ik ken u niet! communicatie is wat mensen doen: elkaar interpreteren dat speelt zich af in verschillende ‘domeinen’ (systemen) het culturele is één van die domeinen daarin geven mensen vorm aan hun leven zij spiegelen zichzelf en worden gespiegeld dit is inherent aan samenleven (noodzakelijke dimensie van samenleven)

Domein van de verbeelding het culturele onderscheidt zich van andere communicatie domeinen doordat het niet gaat over de werkelijkheid maar over de verbeelding waarin verschillen niet worden opgelost, maar juist worden gethematiseerd (in het spel gebracht) dat is uniek aan het culturele domein

Vormtalen / kunsten Het domein van de verbeelding heeft zich enorm ver ontwikkeld Zeer complexe, verfijnde vormtalen waarin op een unieke (intrinsieke) manier de betekenis van het leven in een ambigue en voor interpretatie en ervaring beschikbaar wordt gemaakt Dit zijn de kunsten: een gebied van het culturele waar een specifieke vormtaal is verdiept en uitontwikkeld

De confrontatie tussen cultuur en het culturele: “maat” en “onmaat” Cultuur (de inhoud) is de neerslag van “regels” die in het culturele verkeer ontstaan Die regels stollen vanzelf tot normen van wat sociaal geaccepteerd is (die culturele maat aangeven) en zich kunnen verharden in het zich afzetten tegen “het andere” (Sinterklaas, Normaal) Gielen noemt dat de “maat” van cultuur

Spel van maat en onmaat Het culturele is een voortdurend spel tussen maat en onmaat dat zich zowel in mensen als in de samenleving voltrekt Van Maanen: comfortabele en uitdagende ervaringen De confrontatie met ‘het andere’ (datgene dat niet past) leidt tot groei: het oprekken van je interpretatieschema’s, leren omgaan met verschil, verbeelden van alternatieve mogelijkheden Dat geldt ook op maatschappelijk niveau: het doorbereken van de culturele maat. Dit is wat Gielen het “disruptieve element” van de kunsten noemt.

De waarde van het culturele (cultuur als proces) Het culturele is een noodzakelijke (inherente) dimensie van samenleven (“je kunt niet zonder en je kunt er niet vanaf”) => het bepaalt de toekomst van ons leven en onze samenleving in bijvoorbeeld: leefomgeving communicatie waarden …en die toekomst moet open kunnen zijn! Het opent “intrinsiek” (uniek) een ervaringswereld die voor mensen verrijkend is: ervaren van het cultureel “andere”, verbeelding, verrijking, verbinding kunnen laten bestaan van verschillen en ambiguïteit, van maat én onmaat tegelijk; en dit thematiseren (uniek voor het culturele) verbindingen tussen ervaringsdomeinen die alleen door / in de vormtalen van de kunsten tot stand kunnen komen Het brengt het disruptieve in onze samenleving en in onze cultuur, doordat “de maat van de kunsten de onmaat is”.

Heeft de overheid daar iets van te vinden Heeft de overheid daar iets van te vinden? (Is er een aanknopingspunt voor beleid?) overheid treedt niet in wat het goede leven is (we gaan niet verheffen, of beschaven) overheid treedt wel naar voren als de voorwaarden om deel te kunnen nemen aan het proces van samenleven in het geding zijn. => niet door te sturen op een waarde, maar door het voorkomen van gebrek (Hoefnagel) het is een zaak van de overheid om: het culturele in en van de toekomstige samenleving te bewaken tegen optredend gebrek de democratische toegang tot het culturele te borgen (democratisch recht) De overheid is gelegitimeerd dat te doen vanuit onomstreden basiswaarden: vrijheid, gelijkheid, pluriformiteit, veiligheid, kwaliteit

Use it or lose it…

Discussie?

Een kort vervolg…. Het is een zaak van de overheid om: het culturele in en van de toekomstige samenleving te bewaken tegen optredend gebrek de democratische toegang tot het culturele te borgen (democratisch recht) Maar hoe richt je dat in? En maakt dat iets uit ten opzichte van de huidige praktijk?

Capability-approach Amartya Sen en Martha Nussman The focus should be on what people are effectively able to do and to be; that is, on their capabilities. => vermogens én mogelijkheden => doorontwikkeld in: cultural capabilities, cultural democracy => nu voor het gemak samengevat in: cultureel vermogen

Cultureel vermogen versterken kan door: ontwikkelen van vormtalen (kunsten) arrangeren van passende onmaat in de levens van mensen en in de samenleving door het bevorderen van deelnemen in het culturele leven (indirect) door wegnemen van barrières en vervullen van (rand)voorwaarden kader / competenties / opleiding infrastructuur / organisatiekracht kennis / methodiek spreiding inrichten publieke ruimte regelgeving

Dat gaat niet vanzelf, want neiging van cultuur om zich te “sluiten”, zichzelf te definiëren als verschil (de “maat” ontstaat immers vanzelf, daarvoor hoef je niets te doen, gestolde waarden) deelname is niet gegarandeerd (nieuwkomers, sociale stratificatie, subculturen, ongelijkheid) het is niet vanzelfsprekend dat vormtalen (kunsten) zich ontwikkelen en verspreiden wegnemen van barrières en vervullen van de randvoorwaarden ontstaan niet vanzelf (kennis, spreiding, infrastructuur, regelgeving, leefomgeving, kader, organisatiekracht) M.a.w. beleid is nodig om de vrijheid, gelijkheid, kwaliteit, pluriformiteit en veiligheid van het culturele te beschermen tegen gebrek Dat beleid is gericht op het bewaken en bevorderen van het cultureel vermogen van de samenleving.

Hoe toe te passen in subsidierelaties? versterken van cultureel vermogen van de samenleving door het cultureel vermogen van de instelling gericht in te zetten => een schets hoe dat zou kunnen:

Cultureel vermogen

Stappen die de overheid doorloopt weet ik voldoende over het cultureel vermogen in / van mijn gemeenschap? welke prioriteiten stel ik op dit moment (vanuit de basiswaarden van de overheid) ten aanzien van het cultureel vermogen van de samenleving? check: beschikt de instelling over voldoende cultureel vermogen (…om dat cultureel vermogen in de samenleving te versterken)? check: hoe pakt het uit (wordt het cultureel vermogen van de samenleving versterkt)? check: wat zijn de randvoorwaarden die ik als overheid moet vervullen?

Hoe kun je dat aanpakken? suggestie voor tool en indicatoren voor het in beeld brengen van cultureel vermogen van de instelling indicatoren voor de bijdrage aan het cultureel vermogen van de samenleving

Inzoomen: Public Value Triangle Mark Moore => Voorstel: Cultural Capability Triangle

Cultural Capability Triangle

1. Beoordeling vermogen organisatie => Indicatoren (Bij de UU mee geëxperimenteerd als Scorecard)

2. Versterken cultureel vermogen samenleving => Indicatoren ontwikkeling vormtaal => toetsing vergelijkbaar met huidige praktijk ontwikkeling cultural capacities => de instelling geeft aan: hoe de “onmaat” wordt gearrangeerd, ook voor mensen die niet uit zichzelf de weg weten te vinden naar de instelling welke cultural capacities hiermee worden bevorderd hoe dat wordt geëvalueerd (en wat de resultaten zijn geweest) bijdrage aan cultural democracy: => de instelling geeft aan: hoe hij effectief bijdraagt aan het deelnemen aan het culturele leven ook voor mensen die niet uit zichzelf de weg weten te vinden

Mogelijke voordelen? Wat vindt u? Benadering blijft uit de buurt van de ideologische valkuilen Biedt een antwoord op dilemma’s rond het belang van cultuur in de moderne samenleving; biedt een houvast voor een beleidsagenda van de overheid Biedt een heldere rolverdeling en positionering tussen overheid en instellingen (mede door vermijden van de “omweg” via kwaliteit en waarde) Eenduidige begrippen in communicatie tussen overheid en instelling door het direct benoemen van drie bouwstenen waarmee het cultureel vermogen van de samenleving is gediend Breed toepasbaar: niet alleen instellingen maar ook activiteiten niet alleen centraal maar ook lokaal Biedt plek voor de voorwaarden in het domein van de overheid: kader, spreiding, infrastructuur, kennis, regelgeving, publieke ruimte Is toekomstgericht, (waarbij de instelling aantoont over cultureel vermogen te beschikken, mede aan de hand van “bewijzen uit het verleden”)

Discussie? ....nadelen? ….of is dit oude wijn in nieuwe zakken?

Culturele vermogens (individu en samenleving) beschikken over cultureel zelfbewustzijn kunnen ervaren en duiden van culturele verschillen kunnen hanteren (eigen maken) van vormtalen (kunnen deelnemen aan) het culturele leven (cultural democracy) let op: verwerven van vermogens vereist deelnemen (elkaars voorwaarde)

heeft de overheid ook een rol in het bewaken van de maat? nee, wel in bijvoorbeeld het creëren van voldoende veiligheid om te toegang tot onmaat mogelijk te maken => soms kan die waarde leidend zijn (subculturele havens)

Uitgangspunten voor de positionering van de overheid uitgaan van levend systeem, dat zorg behoeft, vanuit basiswaarden overheid uitgaan van prospectief (gericht op de toekomst) => het gaat om vermogen richten op de plek waar meerwaarde zal worden gecreëerd