DOSIS SOLA FACIT VENEMUM Veiligheid & regels…….. Wetgeving en gevaarlijke stoffen horen hand in hand te gaan. Soms lijken regelgevingen elkaar tegen te spreken. Wat dan te doen. Waar komen deze regels vandaan? In deze presentatie wordt je wegwijs gemaakt in het hoe en waarom van regels. Welke regels zijn direct van toepassing en welke regels zijn op een andere manier van invloed op je werkzaamheden. maak het werkbaar!

DOSIS SOLA FACIT VENEMUM Regelgeving Chemische stoffen Classificering In de chemische industrie en de verschillende nationale politiek was veel behoefte aan eenduidige regelgeving. Door sterk uiteenlopende regels in diverse landen, zowel op voorschriften t.a.v. chemicaliën, fabrieken, milieuregels etc. was een ongelijke concurrentiepositie ontstaan. Er werd een gelijk speelveld geëist en o.a. daarom kwam er regelgeving t.a.v. het produceren, verwerken en verhandelen van chemicaliën. Daarom een heel proces opgetuigd om tot internationale afspraken te komen. Dat is vorm gegeven met REACH en daaruit voortkomend de CLP wetgeving. indeling is gebaseerd  op de gevaareigenschap van een stof REACH & CLP

DOSIS SOLA FACIT VENEMUM Wat is REACH? Start 1 juni 2007 1 december 2010 tot en met 1 juni 2015 Invoering Europese GHS Over omgang en productie chemicaliën verordening Beschermen mens en milieu tegen risico’s Concurrentie positie chemische industrie verhogen Ontwikkelen alternatieve methoden gevarenbeoordeling, dus minder dierproeven   Wat is het REACH programma . Het is zoals gezegd een Europese verordening, die – naast genoemde economische overwegingen - is ingevoerd om de gezondheid van de mens en het milieu beter te beschermen. Tevens bevordert de verordening alternatieve methoden van beoordeling waardoor het aantal dierproeven kan verminderen. Een en ander komt dan ook weer voort uit het wereldwijde GHS (Globally Harmonised System of Classification and Labelling of Chemicals). De bewijslast dat stoffen veilig zijn of - in goed gecontroleerde omstandigheden – veilig gebruikt kunnen worden ligt bij bedrijven. Er vallen verschillende zaken onder, maar veel regels zijn alleen van toepassing op de industrie, het transport en opslag binnen Europa en niet op de onderwijssituatie. Waar dus wel op: Productie van chemicaliën Handel in chemicaliën Verwerken chemicaliën in producten voor de handel. Alle stoffen zijn geclassificeerd; te herkennen aan de symbolen op de verpakking. Bewijslast bij de bedrijven Risico’s productie en verhandelen chemische stoffen identificeren en beheersen Verantwoording afleggen aan ECHA en risico beperkende maatregelen bekendmaken!

DOSIS SOLA FACIT VENEMUM Wat is ? Classificatie voor Labeling en verPakkingen van stoffen verordening CLP is de Europese implementatie van de VN-GHS. Voor stoffen vanaf 1 december 2010 Voor alle mengsels vanaf 1 juni 2015 Dus van toepassing op alle chemische stoffen en mengsels Waarom ? Garantie hoog beschermingsniveau gezondheid mens en milieu in Europa CLP Ook dit is een belangrijk onderdeel. Deze regelgeving zorgt ervoor dat gebruikers, werknemers en consumenten, duidelijk worden geïnformeerd over de risico’s van chemicaliën door een duidelijke en overal gelijkluidende indeling en etikettering. Hoofdregels: Gevaarlijke stoffen die worden verhandeld of waarmee andere stoffen of mengsels worden gemaakt moeten middels een wettelijk voorgeschreven etikettering duidelijk herkenbaar zijn. Het etiket moet middels symbolen de risico’s aangeven en de maatregelen ter voorkoming van of bescherming tegen de risico’s, de zogenoemde H- (Hazard) en P- (Precaution) zinnen. Bij alle verhandelde stoffen is een veiligheidsinformatieblad verplicht. Op de werkplek is een voor de gebruiker begrijpbare werkplekinstructiekaart voldoende.   Wat verandert er? Informatie op verpakkingen en chemische producten Waarschuwing symbolen zijn vervangen door pictogrammen Invoering twee signaalwoorden: Waarschuwing & Gevaar R- en S-zinnen vervangen door H- en P-zinnen

DOSIS SOLA FACIT VENEMUM http://www.gevaarlijkestoffen.net/index.php/welke-soorten-gevaarlijke-stoffen-zijn-er GHS & CLP classificering: Stoffen zijn ingedeeld in ‘klassen’. Waarbij er per klasse verschillende pictogrammen horen. Zoals op de volgende sheet.

DOSIS SOLA FACIT VENEMUM Omdat in veel landen verschillende normen en aanduidingen waren is ook daarin een eenduidig systeem voor alle landen ingesteld. Daardoor zijn zaken als symbolen en aanduidingen uniform gemaakt (en dus aangepast). Wat behalve de universele rode ruit als pas op symbool ook opvalt, is dat er twee nieuwe symbolen zijn gelanceerd: Nr 8 en 9. De radiant Man en het milieu symbool.

DOSIS SOLA FACIT VENEMUM Classificering is niet genoeg → ander gevaar CMR stoffen Kans op kanker Kans op mutaties aan RNA en DNA & kans op kanker Dan komen we op GHS08 van de gevarenpictogrammen. De CMR stoffen. Deze radiant man staat symbool voor alle CMR stoffen. Zoals het plaatje al aangeeft gaat het bij de C om Carcinogeen. Dat geeft een verhoogde kans op een soort kanker, meestal geen gangbare, bij langdurige blootstelling. Ook bij lage concentraties. Hoe laag deze dan mogen zijn, komen we later op. Mutageen geeft dezelfde kans op kanker bij dezelfde voorwaarden, met als enige verschil dat dit op een andere manier in je lichaam werkt. Het zorgt voor mutaties en kan in samenwerking met andere stoffen daarbij kanker veroorzaken. De Reprotoxische daarin tegen is er een waar je veel voorzichtiger mee moet zijn. Deze zorgt voor acute problemen in je lichaam waardoor je ernstig ziek kunt worden of zelfs kunt overlijden. Zeker voor de werknemer die nog aan gezinsvorming of uitbreiding denkt is het er een waar enorme voorzichtigheid op zijn plaats is. Dat zijn namelijk de eerst optredende effecten. Schade aan weefsels in het lichaam, vruchtbaarheidsproblemen, zwangerschapsproblemen.

DOSIS SOLA FACIT VENEMUM http://www.rivm.nl/rvs/Gevaarsindeling/CMR CMR indeling bronnen Industrie Producent of importeur Wie doet wat Wie bepaalt dan of een stof opgenomen moet worden in de CMR lijsten en hoe gaat dat in zijn werk? Zoals hiervoor al verteld is er een REACH programma. Deze omvat heel veel afspraken en regelgevingen. Een daarvan is het doen van onderzoek naar de schadelijkheid van stoffen op milieu, dier en mens. De laatste twee, mens en dier en de effecten van stoffen op de organismen, moeten worden onderzocht door producenten, importeurs en industrie binnen Europa. Deze maken lijsten aan met bewezen schadelijkheid binnen elke categorie, of vermoedelijke schadelijkheid binnen elke categorie. Zijn deze lijsten dan al meteen van toepassing binnen het werkveld? Nee. Dat moet eerst onderzocht en nagekeken worden door de internationale wetenschappelijke comités. Tot die tijd blijven het pre publicaties, niet voor het werkveld! De comités zijn samengesteld uit bètawetenschappers en andersoortige geleerden vanuit overheden en universiteiten. Als dit uiteindelijk vastgesteld is en overgenomen, komen we bij de volgende stap. Wetenschappelijke comités Niet alle lijsten met onderzochte stoffen zijn opgenomen door wetgeving

DOSIS SOLA FACIT VENEMUM Wettelijk kader CMR stoffen staan vermeld in Annex VI van de CLP Verordening (EG) 1272/2008 De indeling in Annex VI is wettelijk bindend Indeling CMR stoffen Annex I CLP in drie categorieën Categorie 1A: bewijs op basis van gegevens voor de mens Categorie 1B: bewijs op basis van voldoende diergegevens Categorie 2: bewijs op basis van beperkte diergegevens De vastgestelde lijsten met CMR stoffen moeten nog opgenomen worden binnen een wettelijk kader. Deze kunnen we vinden onder de ANNEX VI van de CLP verordening. De onderzochte en nageplozen stoffenlijst, die onder een van de schadelijke werkingen vallen genaamd carcinogeen, mutageen of reproductietoxisch of reprotoxisch zoals het meestal genoemd wordt, zijn nu van kracht binnen het werkveld. Let op! Het is een lijst met stoffen waar je bij verschillende omstandigheden voorzichtig mee moet omgaan. Het is GEEN VERBOD! Dan is er ook nog een ANNEX I. Deze geeft aan dat er binnen de CMR stoffen nog drie categorieën zijn. Waarbij voor ons werkveld de engste categorie 2 is. Dit is namelijk niet goed onderzocht, maar meestal afgeleid omdat de stof in kwestie lijkt op een andere stof die wel wat deed. Het kan dus erg veel schadelijker zijn of misschien zelfs wel helemaal niet schadelijk. Hier is geen hard bewijs, dus erg oppassen!

DOSIS SOLA FACIT VENEMUM Nederlandse aanvulling Halfjaarlijks publicatie ministerie SZW Deze eist beschermende maatregelen voor werknemers tegen blootstelling aan CMR stoffen op de werkplek Arbowet Hoe kom je er achter of de lijst wel up to date is? Een maal per half jaar komt het ministerie van werkgelegenheid en sociale zaken met een publicatie waarbij de CMR lijst helemaal geoptimaliseerd is. Daar kunnen stoffen bij gekomen zijn, eraf gehaald zijn(meestal categorie 2) of verschoven zijn binnen een categorie. Wat is er dan van toepassing voor ons zou je kunnen vragen? Hoe moeten we omgaan met deze materie? Daar hebben we een mooi hulpmiddel voor genaamd de ARBO-wet. Daar staan de do’s en dont’s voor omgang met CMR stoffen. En als je deze leest, kom je om in een woud van regels. Er zijn heel veel sites, al of niet vanuit de overheid opgetuigd waar informatie op staat. Zo is er bijvoorbeeld de PGS 15. Daarin staan ook weer allemaal zaken die wettelijk verplicht zijn. Ook voor onze situatie? Soms wel, soms niet. Hoe moet je nou weten wat voor wie is in welke omstandigheden. Erg verwarrend allemaal. http://www.arbocatalogus-vo.nl/ Een woud aan regels http://www.rivm.nl/rvs/Gevaarsindeling http://www.infomil.nl/onderwerpen/hinder-gezondheid/veiligheid http://content.publicatiereeksgevaarlijkestoffen.nl/documents/PGS15/PGS_15_2016_versie_1_0_sept_2016_definitief.pdf

DOSIS SOLA FACIT VENEMUM Misverstanden over ……. ? Het zijn moeilijke teksten geschreven door academici en wetsgeleerden waarbij er termen worden gebruikt in een zinsverband dei erg moeilijk te begrijpen zijn. Dan komt er een soort vertaling opgang bij verschillende mensen uit het werkveld die alle goede bedoeling zorgen voor nog meer misverstanden. In deze cartoon is erg duidelijk te zien dat de een denkt te weten wat er staat en een ernstig vermoeden heeft wat er aan de hand is. De ander reageert daar op door het op zijn manier in te vullen, niet gehinderd door enige vorm van kennis.

DOSIS SOLA FACIT VENEMUM Het grote gevaar! Verkeerde bronnen gebruiken bij verschillende handelingen Informatie vanuit wetgeving niet kunnen duiden Onvoldoende kennis om regels toe te passen Hier komen we dus op de crux van de vele misverstanden en tevens het grote gevaar: Als je iets niet weet of niet helemaal weet, doe dan niet alsof je het weet. De mens is van nature erg lui ingesteld. Als een foutief bericht de wereld in wordt gestuurd en deze wordt door anderen herhaald en aangedikt, dan krijg je een soort van groepswaarheid die niet juist is. Waak ervoor dat je hier niet in meegaat. We kunnen er de klok op gelijk zetten. Als de CMR lijst wordt gepubliceerd, komen er weer allerlei goed bedoelde maar vreselijk ondoordachte reacties op gang. Meestal zijn het meningen van anderen die je opgelegd worden. Deze meningen zijn niet altijd conform de realiteit. Dit zorgt voor een soort van paniek bij de mensen die het ook niet weten en die gaan er naar handelen. Zorg ervoor dat je weet waar het omgaat. Lees je in bij overheidsbronnen zoals bijvoorbeeld de publicaties van de Arbowet. Niet alle regels en uitzonderingen hierop kennen Paniekzaaierij veroorzaken of hierin meegaan!

DOSIS SOLA FACIT VENEMUM De Arbowet → arbeidsomstandighedenbesluit Artikel 4.11 t/m 4.20 inclusief hoofdstuk 8 Kort samengevat: 4.11 definities betreffende CMR 4.12 verwijzing naar Europese regelgeving / schakelbepaling 4.13 Nadere voorschriften risico-inventarisatie en –evaluatie 4.14 vervallen sinds 2002 4.15 lijst werknemers blootstelling CMR stoffen 4.16 grenswaarden 4.17 voorkomen van blootstelling; vervanging 4.18 voorkomen of beperken van blootstelling3 4.19 beperken van blootstelling 4.20 Hygiënische beschermingsmaatregelen H 8 Persoonlijke beschermingsmiddelen en veiligheids- en gezondheidssignalering Als het gaat om CMR stoffen, dan is de Arbowet daar erg duidelijk in lijkt het. Maar ook hier zijn er discussies over hoe om te gaan met stoffen in welke situaties. Er is namelijk iets raars aan de hand. Er worden grenswaarden gesteld per gevaarlijke stof, dus afgebakende hoeveelheden per tijdseenheid waar veilig mee gewerkt kan worden. Omdat deze grenswaarden voor en door industrie zijn opgesteld en daarna op risico binnen dat bereik zijn getest, kun je bijna een op een zeggen dat bij de minimale hoeveelheden van gebruik stoffen binnen het onderwijs, je bijna nooit over deze grenzen heen gaat. Echter de arbowet stelt dat je eerst moet kijken of je deze CMR stof nodig hebt voor het onderwijs. Daarna of je daar een andere stof of andere proef voor kunt vinden. Dat kan dan meestal niet. Het argument, je kunt er ook een filmpje van laten zien, wordt dan van stal gehaald. Van een filmpje leer je echter geen praktische vaardigheden. Schrappen van dit soort experimenten, ondanks er geen grenswaarden worden overschreden, is dan de enige optie. Dat is dus erg raar.

DOSIS SOLA FACIT VENEMUM Artikel 4.13. Nadere voorschriften risico-inventarisatie en -evaluatie werken met CMR stoffen zoals bedoeld in artikel 5 van de wet en in aanvulling op artikel 4.2, doe het volgende: Documenteer de reden waarom het gebruik van deze stoffen noodzakelijk is; Documenteer hoeveel je aan CMR stoffen gebruikt en/of maakt en wat je ermee doet. Documenteer wie er mee werkt, hoe vaak, hoeveel van welke stof er is gebruikt. Als je besluit dan er geen vervanging mogelijk is van de te gebruiken CMR stof, tevens besluit je dat het onontbeerlijk is voor het onderwijsproces, dan heb je de plicht om te documenteren wie er welke stof gebruikt, in welke omstandigheden, of je grenswaarden kunt overschrijden en welke maatregelen je genomen hebt om dat te voorkomen. Dat heet een logboek. Let op! Dit geldt alleen voor het personeel en niet voor de leerlingen. Voor de leerlingen maak je gebruik van een RI&E. Dat geldt voor elk experiment. In deze RI&E geef je aan dat het veilig is. Leerlingen hebben een uitzonderingspositie binnen de omgang met CMR. Dit vanwege het gegeven dat ze onderwijs genieten en geen werk verrichten. Dus erg kortdurend contact. Documenteer de preventieve maatregelen, zoals zuurkast, gelaatsbescherming, handschoenen(type) etc. Kortom… hou een logboek bij!

DOSIS SOLA FACIT VENEMUM Veiligheid in het algemeen: Dus gezond verstand, regels checken, eerst denken, nog eens overdenken, dan pas doen. Veiligheid in het praktijklokaal: Voorbeelden geven waarom je deze regels hebt. Regels stellen. Regels naleven. Hoe kun je de veiligheid in de klas in het algemeen verhogen? Anders gezegd, welke instrumenten kun jij als vakdocent en/of Toa inzetten om deze veiligheid bewust en onbewust te verhogen. Dit geldt zowel voor de omgang met (gevaarlijk) stoffen als de veiligheid van de leerlingen en jijzelf met instrumenten en glaswerk. Controleren van materialen op bruikbaarheid, goede instructie geven, en navraag doen als je handelingen bij leerlingen ziet die onveilig zijn, wat er niet duidelijk was. Herzie dan je instructie. Eigenlijk heel simpel. Gebruik een format/checklist zoals bijvoorbeeld: http://veiligpracticum.nl/media/uploads/checklists/checklist%209%20risico%20inventarisatie.pdf) of maak er zelf een en gebruik deze dan ook consequent. Veiligheid waarborgen door mapping en chekking: Wat is er veranderd in de werksituatie en regelgeving? Gelden de regels nog? Loop alles nog eens na!

DOSIS SOLA FACIT VENEMUM Het grootste gevaar De mens…. het gewoonte dier ± 800 bits per seconden ± 2 miljoen bits per seconden De mens van nature lui. Iets leren kost moeite, iets doen wat je nooit gedaan hebt of maar heel zelden is erg eng en kost veel moeite. Dat willen we liever niet. Daar kun je in principe niets aan doen. Je grootste wapen hiertegen is fit zijn en gewoontes aannemen die “verstandig” zijn. Waarom? Omdat we moeten winnen met ons menselijk verstand van het primaire reptielbrein (instinkt) en ons zoogdierenbrein (gewoontes). Dat kan alleen als we die breinen conditioneren. Dat heet ook trainen. ±11,2 miljoen bits per seconden

DOSIS SOLA FACIT VENEMUM Werking van het brein Weloverwogen beslissingen. Nadenken en dan doen. ingesleten gedrag door gewoonte. Hoe werkt dat en waarom moeten we dat. Wij hebben erg de nijging om zaken over te nemen die lekker makkelijk zijn. Dan hoeven we niet veel energie te verspillen aan moeilijke zaken. Al tijdens onze geboorte en het hele leven daarna zijn we bezig gedrag en handelingen te kopiëren. In het begin heet dat opvoeding en daarna leren/studeren. Sommige zaken leren we ons zelf aan en maken er daarna door het heel vaak te doen een soort van automatisme van. Dat heet conditioneren. Bijvoorbeeld: Aan welke kant van het bed lig je eigenlijk, waar aan tafel zit je om te eten, welke zitplaats thuis is “van jou”? Daar heb je ooit of over nagedacht en bepaald, of het is je aangewezen. Hoe dan ook, daar verspil je geen energie meer aan door dit te overpeinzen. Want dat kost energie. Reflex Veiligheid (Vluchten of beVriezen), Voedsel, Voortplanting.

DOSIS SOLA FACIT VENEMUM Het belangrijkste brein En ons zoogdierenbrein is het brein dat het onmiddellijk overneemt van het mensbrein(of het overdenken, peinzen, wikken en wegen, beargumenteren, etc) als je moe wordt, of anderszins de energie niet meer hebt om het mensbrein in te zetten. Wat heeft dat te maken met jouw rol binnen veiligheid dan? Zorg voor een goed voorbeeld. De leerling die de juiste dingen doet en dus een goed voorbeeld is voor de rest, zet die op een prominente plaats binnen je practicumlokaal. Als men al wilt kopiëren, zorg dan voor het juiste voorbeeld om na te doen. Als het te moeilijk is, er is eigenlijk geen tijd voor, of de energie is er niet, dan kopieer je de mening/gedrag/opstellen, etc. van een ander toch? Dat doet het paardbrein. Daarom is het van belang dat er geen onzin wordt verkondigd, aangedikt en gekopieerd. Dat wekt veel misverstanden en soms gevaarlijke situaties op. Het voer voor het paardbrein moet goed zijn. Gewoontes die je laat inslijten, zoals een veiligheidsbril op(ook bij water koken) is eigenlijk het paardbrein voeren.

DOSIS SOLA FACIT VENEMUM Ons zoogdierbrein, het paard in ons dus….. kiest bij voorkeur de autosnelweg verkiest de kopieermachine boven de instructie dus geef zelf altijd het goede voorbeeld Want het paardenbrein kiest voor de makkelijkste weg, de snelweg. Het kiest ook voor het kopieergedrag in plaats van zelf nadenken en dan pas handelen. In de klas zie je dit ook vaak gebeuren. Een leerling doet iets fout maar met overtuiging dat het goed is. Leerlingen er om heen doen dit na, ondanks jouw instructie. Vraag jezelf af waarom die ene leerling dat doet en benoem/bespreek dit in de klas. Het paard in ze heeft het gewonnen.

DOSIS SOLA FACIT VENEMUM Geef klinkende voorbeelden Verwerk het in lesstof Laat zien waar het fout gaat Benoem de gevolgen Laat leerlingen meedenken Leg nadruk op hygiëne Wat ook goed werkt en toepasbaar is, is het mensbrein dwingen aan het werk te gaan. Dat heet eigenlijk effectief lesgeven, maar daar heb je stof tot nadenken voor nodig. Een voorbeeld is deze poster. Als je natrium laat reageren met water, dan zie je dampen ontstaan. Houdt hier een blauwe vlam van de brander bij en het wordt geel. Zet op verschillende plaatsen een brander neer met een blauwe vlam, laat de damp van reactie natrium in water in het klaslokaal gaan(een klein beetje) en je ziet de diffusie. Deeltjes in de lucht. Combineer dat met de poster. Vermijd foute voorbeelden, Dus ga niet zelf een bakje koffie/thee drinken. Of een broodje eten.

DOSIS SOLA FACIT VENEMUM Dus …… bewustzijn is een goed begin, maar niet voldoende. 95% van ons gedrag is routine en wordt niet rationeel gestuurd. Routinegedrag kost nauwelijks energie en blijft alleen daardoor al bestaan. Gedrag veranderen kost veel energie, want is een bewust proces. Al met al kunnen we vanuit logisch gedrag constateren dat we er met zijn allen voor moeten zorgen dat er geen verkeerde informatie/gebruiksaanwijzing in de omloop komt. Dit voorkomt misverstanden zoals hiervoor al uitgelegd. Daarmee creëer je veiligheid. We kopiëren gedrag dat we zien in onze omgeving.

DOSIS SOLA FACIT VENEMUM Waar moeten we op letten? Is je veiligheid op klas niveau geborgd? En je persoonlijk veiligheid ook? Is er regelgeving van toepassing binnen voorbereidingen en/of uitvoering in de klas en/of het kabinet? Zijn de leerlingen geïnstrueerd conform de veiligheidsregels? Welke maatregelen vanuit de wetgeving zijn voor deze situatie belangrijk? Denk aan etikettering en beschermingsmaatregelen. REACH en CLP zijn in beginsel ontwikkeld voor de industrie, handel, vervoer e.d.. Een probleem voor onderwijs dus, want daar gelden REACH en CLP niet of nauwelijks. Immers: werken we niet met ‘bulk’, maar met zeer kleine hoeveelheden werken we veelal niet met zuivere stof maar met (sterk) verdunde oplossingen werken we niet voortdurend met de stoffen maar slechts gedurende een zeer korte tijd werken we meestal niet bij de omstandigheden (concentratie, druk, temperatuur etc.) als in de industrie   En…… voor sterk verdunde oplossingen en voor stoffen /mengsels die bv. in de onderwijssituatie zijn afgewogen voor eenmalig gebruik, geldt CLP niet, alhoewel ‘t in bepaalde gevallen uiteraard handig is om op een etiket te zetten – of anderszins aan te geven – wat er in een fles, erlenmeyer o.i.d. zit. Maar alle ‘toeters en bellen’ van de etikettering zijn daar niet verplicht en in de regel ook niet functioneel. kortom: de regels die voor industrie zijn opgesteld, dienen goed vertaald te worden naar de werksituatie in het onderwijs. Helaas ontbreekt het daaraan, maar er wordt aan gewerkt om het een en ander werkbaar te krijgen binnen bepaalde besturen, overheidsinstanties en de NVON. Zijn de te gebruiken stoffen in de omstandigheden waarmee er wordt gewerkt risicovol, gevaarlijk of levensgevaarlijk? En hoe weet ik dat? Bepaal door middel van een risico inventarisatie en de bekende grenswaarden wat je moet doen en hoe.

DOSIS SOLA FACIT VENEMUM Hoe begin ik? verplicht Raadpleeg database voorraad chemicaliën. Zoek op welke gevaren er zijn met de te gebruiken stoffen. registratiesysteem online www.ser.nl VIB of MSDS De SER heeft een online systeem met een overzicht van grenswaarden! Wel gevaar? Bereken de grenswaarde in jouw situatie! Blijf je (ruim) onder de grenswaarden? Nu een vertaling naar onze eigen werksituatie. Als ik een practicum of demo moet verzorgen, wat moet ik doen? Je hebt een database, dat is verplicht! Die raadpleeg je op de te gebruiken stoffen. Daarin zoek je de aard van de stof op. Je kunt alle informatie vinden bij allerlei plaatsen. Zo is de MSDS voorzien van alle relevante teksten voor transport en opslag. Ook staan er regels bij hoe om te gaan met deze stof. Ook een Veiligheid en InformatieBlad heeft deze teksten en symbolen. Mocht je toch specifieke informatie niet kunnen vinden, dan is er de site van de SER, infomil of van de RIVM. Op die van de SER kun je de zogenaamde grenswaarden vinden. Daar staan tijd gewogen gemiddelden op voor het gebruik van 15 minuten en 8 uur. Uit deze informatie kun je opmaken of je deze stof in de hoeveelheden die je nodig hebt kunt doen zonder inzet van veiligheidsmiddelen zoals een afgezogen kast, handschoen of gelaatsbescherming. Mocht je daar geen belemmeringen zien, of een aanpassing in de hoeveelheden of concentraties wel veiliger vinden, dan pas je de proef inclusief de instructie aan zodat het veilig wordt. Eventueel extra veiligheidsmaatregelen Aanvaardbaar risico Ken je instructie! Geen gevaar, dan voorbereiden zoals altijd. Normale veiligheidsmaatregelen en instructie.

DOSIS SOLA FACIT VENEMUM Risico Inventarisatie & Evaluatie Dit wordt gebruikt op veel niveaus Arbobeleid specifieke doelgroep Arbo beleid school breed Inschatten experiment Na inventarisatie van risico(‘s) komt het besluit geen risico wel risico maar aanvaardbaar of aanvaardbaar na maatregelen Dt tdoe je door een risico inventarisatie en evaluatie te gebruiken. Dat wordt in alle situaties binnen de arbo toegepast. Dus met toepassing van alle te vinden kennis van de te gebruiken stoffen, ga je de proef of demo langs en kijkt of er ergens iets van gevaar aanwezig is. Is deze er wel, maar binnen acceptabele grenzen, soms na aanpassingen in stoffen, concentraties of handelswijze, dan krijg je groen licht. Als je alles gewikt en gewogen hebt en je komt tot een onacceptabel resultaat waarbij jij of leerlingen/collega’s een te groot risico lopen, dan doe je het niet. Rood licht. Mocht je de proef of demo wel hebben uitgevoerd, maar je liep toch tegen een aantal zaken op die je had kunnen voorkomen of beter had kunne uitvoeren, beschrijf dit dan onmiddellijk. Anders moet je de volgende keer weer gaan bedenken wat er nou toch ook weer mee was. De evaluatie dus. Vergeet deze niet. Wel risico maar onaanvaardbaar, ook bij eventuele maatregelen dan Veel vergeten… Kun je iets verbeteren… doe dat dan ook! de evaluatie:

DOSIS SOLA FACIT VENEMUM Vragen of reacties?

DOSIS SOLA FACIT VENEMUM Eindconclusie werken met gevaarlijke stoffen inclusief CMR geregistreerde: De publicatie CMR stoffen van SZW is afgeleid uit het programma Reach. Net als alle andere wetgevingen en lijsten voortvloeiend uit het GHS en hieruit afgeleide Reach programma, zijn deze primair bedoeld voor industrie en transport. Er zijn geen directe handleidingen of lijsten specifiek bedoeld voor onderwijs. Er zijn wel specifieke uitzonderingen bedoeld voor onderwijs. We hebben een aantal zaken binnen wetgeving voor het gebruik van chemicaliën bekeken. We zijn tot de conclusie gekomen dat vanuit de historie van deze regelgeving er voor ons gebruik, het voortgezet onderwijs dus, er heel veel regels niet van toepassing zijn. Er zijn er een paar die speciaal voor ons zijn bedoeld en dat zijn de uitzonderingen. Laat je niet leiden door reacties of teksten uit dubieuze bronnen. Laat het paard in je niet winnen van het mens in je. Weet waar je wat kunt vinden en hoe je dit moet duiden of toepassen. Zorg ervoor dat je blijft nadenken. Zorg dat je gewapend bent met de juiste informatie en neem de juiste maatregelen. Wij vanuit de arbo-commissie gaan proberen meer duidelijkheid te scheppen in het woud van regels. Dat gaat niet van vandaag op morgen. We werken er keihard aan. Gebruik de juiste instrumenten en wetgevingen, haal geen zaken door elkaar. En geef het goede voorbeeld! Gebruik je gezond verstand. Verval niet in gewoontes. Laat je goed informeren, leer bij, doe dit consequent en doe daar moeite voor.

DOSIS SOLA FACIT VENEMUM Service pagina gevaar indeling Gewijzigd op:25-10-2016 Overzicht van verschillende systemen en regelingen voor gevaarsindeling Indeling TOEPASSINGSGEBIED WAAR TE VINDEN CLP Europese indeling voor levering en gebruik van gevaarlijke stoffen op basis van criteria van de Verenigde Naties (GHS) ECHA inventaris indeling en etikettering ADR Europese indeling voor vervoer over de weg, wordt ook gebruikt bij opslag van gevaarlijke stoffen (PGS-15) Zoek stoffen Regeling luchtvaart Nederlandse regels volgens de Wet luchtvaart en het Besluit vervoer gevaarlijke stoffen door de lucht Wet luchtvaart en Besluit vervoer gevaarlijke stoffen door de lucht PGS-15 Richtlijn voor (tijdelijke) opslag van verpakte gevaarlijke stoffen over brandveiligheid, arbeidsveiligheid en milieuveiligheid Publicatiereeks gevaarlijke stoffen, deel 15 CLP Gewijzigd op:05-07-2016 In de Europese Unie is de verplichte gevaarsindeling van ongeveer 4000 stoffen wettelijk vastgelegd. De criteria voor deze gevaarsindeling is geharmoniseerd met het wereldwijde systeem van de Verenigde Naties. Bijlage VI van de CLP (Classification, Labelling and Packaging) Verordening (EG) 1272/2008 omvat de lijst van stoffen met hun wettelijk verplichte gevaarsindeling.   Etiketten Uit de gevaarsindeling van een stof volgt de etikettering die verplicht is voor levering en gebruik. Een etiket kan één of meer verplichte gevarenpictogrammen, gevarenaanduidingen (H-zinnen) en aanbevolen voorzorgsmaatregelen (P-zinnen) bevatten. De H-zinnen staan in Bijlage III en de P-zinnen staan in Bijlage IV van de CLP verordening. Bijlage II omvat de gevarenaanduidingen voor mengsels (EUH-zinnen). Meer informatie over geharmoniseerde gevaarsindeling en de verplichte inhoud van het etiket vindt u bij de Nederlandse REACH en CLP helpdesk. EU wetgeving In de CLP Verordening (EG) 1272/2008 zijn de bepalingen vastgelegd voor de indeling, etikettering en verpakking van stoffen en mengsels. De CLP Verordening vervangt de Stoffenrichtlijn 67/548/EEG en de Preparatenrichtlijn 1999/45/EG stap voor stap. De Europese Commissie heeft een overgangsperiode voor de invoering vastgesteld. CMR - Kankerverwekkende, mutagene (genetische verandering veroorzakende) en/of reproductietoxische (giftig voor de voortplanting) stoffen PBT/vPvB - (zeer) Persistente, (zeer) bioaccumulerende en/of giftige stoffen

DOSIS SOLA FACIT VENEMUM