Waar situeert zich de analyse van de fraude in de jaarrekening? TCLM 8 oktober 2003

Inhoudstafel Aanbeveling van het IBR inzake fraude en illegale activiteiten (5 juni 1998) Wat is een boekhoudkundige fraude ? Verantwoordelijkheid van de revisor ? Te volgen procedure in geval van ontdekking TCLM 8 oktober 2003

Inhoudstafel Bepalingen van het boekhoudrecht betreffende deze « schaduwzones » Algemene principes te respecteren inzake waardering Studiegeval: de onderneming Manipulo NV TCLM 8 oktober 2003

Aanbeveling van het Instituut Boekhoudkundige fraude : opzettelijke , misleidende weergave van financiële informatie door één of meerdere personen deel uitmakend van het personeel of de directie door middel van manipulatie, aanmaak of aanpassing van documenten of bestanden, vervreemden van activa, inschrijving van fictieve operaties, valse waarderingen, etc. TCLM 8 oktober 2003

Notie boekhoudkundige fraude Onderscheidt zich van de vergissing door het bestaan van een opzettelijk karakter al of niet in samenwerking met een derde. In het algemeen vormt ze een inbreuk op de wet van 17 juli 1975 en het koninklijk besluit van 30 januari 2001. Apport en nature: autres qu’en numéraire Éléments d’actifs susceptibles d’évaluation économique sauf engagement de prestation de services ou de travaux En cas d’apport en nature, un réviseur d’entreprises est désigné à la constitution; le réviseur fait rapport - description de chaque apport en nature - modes d’évaluation Le rapport indique si la rémunération correspond au moins au nombre d’actions (valo: val nominale ou pair comptable). Les fondateurs rédigent un rapport spécial dans lequel ils exposent l’intérêt de cet apport. Quasi-apport: DISCTINCTION entre le quasi-apport et l’apport en nature mode de rémunération dans les deux ans de l’acte constitutif 1/10 du capital souscrit biens appartenant à un administrateur ou à un actionnaire Limites du quasi-apport: opérations courantes acquisitions en bourse acquisitions résultant Ex: apport d’universalité négative IMMEUBLE DE 80 DETTES DE 100 cette opération est-elle possible? Justifier votre réponse => apport mixte en droit d’enregistrement immeuble 0.5% dettes 12.5% oui, soit actif immo 80 & une créance de 20 et au passif Qd le quasi-apport est fait par un administrateur alors il y a également application de l’art. 523 (conflit d’intérêts) et suivants Apport en nature Exemple: SA K: 2.500.000 bef Souscription en nature 2.000.000 libéré à 100% 500.000 en numéraire à libérer plus tard L’opération est-elle licite? Justifier? Libération du capital Min: 2.500.000 bef En outre: 1° chaque action doit être libérée d’un quart 2° chaque action doit être entièrement libérée dans un délai de 5 ans TCLM 8 oktober 2003

Verantwoordelijkheid van de revisor De preventie van fraude maakt de verantwoordelijkheid uit van de beleidsorganen van de onderneming. Het objectief van de revisor is zich een oordeel te vormen over de jaarrekening, maar hij garandeert niet dat het systeem fraude voorkomt. Hij organiseert zijn controles in die mate dat hij een redelijke zekerheid bekomt om vergissingen en fraudes te ontdekken. TCLM 8 oktober 2003

BLIJK GEVEN VAN PROFESSIONEEL SCEPTICISME TCLM 8 oktober 2003

Te volgen procedure ingeval van aanwijzing van fraude (of fouten) Bijkomende onderzoeken uitvoeren Overleg van het probleem met de ondernemings-leiding Onderbouwen van de vaststellingen Vaststellen van de belangrijkheid van de manipulaties i.f.v. het algemeen objectief van het getrouw beeld. Impact onderzoeken op de jaarrekening en eventueel het commissarisverslag De revisor is gehouden door zijn beroepsgeheim TCLM 8 oktober 2003

Schaduwzones van het boekhoudrecht Historische waarde <> Marktwaarde Monetaire elementen <> Niet monetaire elementen Duurzaam karakter of niet, vb: WV Voorzichtige inschatting, Vb: Geproduceerde immateriële vaste aktiva TCLM 8 oktober 2003

Algemene principes te respecteren inzake waardering Het komt aan het bestuursorgaan toe de regels vast te stellen die leiden tot het opstellen van de rekeningen. Moeten beantwoorden aan de algemene pricipes inzake voorzichtigheid, oprechtheid en ter goeder trouw Principe van scheiding der boekjaren (art 33). Bestendigheid van de waarderingsregels (art 30 K.B./W.Venn.). Het is evenwel mogelijk hiervan af te wijken: TCLM 8 oktober 2003

Algemene principes te respecteren inzake de waardering De waarderingsregels moeten aangepast worden naar aanleiding van een belangrijke aanpassing van de ondernemings-activiteiten, de structuur van het patrimonium of economische of technologische omstandigheden en wanneer de voorheen toegepaste waarderingsregels niet meer beantwoorden aan het objectief van het getrouw beeld. TCLM 8 oktober 2003

Algemene principes te respecteren inzake waardering Iedere aanpassing van de waarderingsregels gaat in het algemeen gepaard met een bijkomende toelichting in de bijlagen van de jaarrekening (cijferimpact) teneinde tegemoet te komen aan het objectief van het getrouw beeld: Bestellingen in uitvoering; Herwaarderingsmeerwaarden; TCLM 8 oktober 2003

Case studie : Manipulo NV Familiale onderneming zowel op niveau van de aandeelhoudersstructuur als op niveau van de beleidsorganen; Jaar X-1 was bijzonder moeilijk voor de onderneming Ondernemingen niet onderworpen aan de révisorale controle Jaar X toont volgens hen een zeer goed resultaat, maar… TCLM 8 oktober 2003

Vergelijkende ratios Jaar X-1 Jaar X Solvabiliteit : -0,72 Ratio LT : 42,80 Dekking van de activa : 1.10 Nettorentabiliteit: Neg. Toegevoegde waarde : 3,5 mio Cash flow : (0,5) Solvabiliteit : 13,87 Ratio LT : 47,01% Dekking van de activa : 0,90 Nettorentabiliteit : 21,16 Toegevoegde waarde : 4,1 mio Cash flow : (0,3) TCLM 8 oktober 2003

Evolutie van het eigen vermogen, de toegevoegde waarde en de cash flow TCLM 8 oktober 2003

Analyse van de verschillende rubrieken 1. De oprichtingskosten (art 58 K.B.) - Principe van de optionele activering; - Problematiek activering herstructureringskosten; - Worden niet mee in aanmerking genomen voor de berekening van het netto actief vatbaar voor uitkering. TCLM 8 oktober 2003

Herstructureringskosten Duidelijk omschreven uitgaven Substantiële wijziging van de structuur Gunstige en duurzame invloed op de rentabiliteit van de onderneming TCLM 8 oktober 2003

Toepassing op de onderneming Manipulo NV Gecorrigeerd Opricht.kost. : 0 Afschr. : 0 Herstruct. kost : 0 Gerapporteerd Opricht. kost : 7.500 Afschr. : <125> Herstruct. kost : 98.400 105.775 TCLM 8 oktober 2003

Analyse van de verschillende rubrieken 2. Immateriële vaste activa (art 60 K.B.) De geproduceerde immateriële vaste activa mogen slechts voor hun vervaardigingsprijs geactiveerd worden als deze niet een voorzichtige inschatting van de gebruikswaarde of het toekomstig rendement voor het bedrijf te boven gaat. De kosten van onderzoek en ontwikkeling worden niet mee in aanmerking genomen voor de berekening van het netto actief vatbaar voor uitkering (behalve uitzondering te verantwoorden voor de KMO’s). TCLM 8 oktober 2003

Toepassing op de onderneming Manipulo NV Gecorrigeerd Know How : 180.000 Ontwikkel. : 0 180.000 Gerapporteerd Know How : 200.000 Ontwikkel. :100.000 300.000 TCLM 8 oktober 2003

Vaste activa De ondernemingen kunnen overgaan tot de herwaardering van materiële of financiële vaste activa indien de waarde van de betreffende activa in functie van het nut ervan voor de onderneming een zekere en duurzame meerwaarde vertoont tegenover de boekhoudkundige waarde. Daarenboven moet de uitgedrukte meerwaarde verantwoord zijn door de rentabiliteit van de onderneming. TCLM 8 oktober 2003

Toepassing op de onderneming Manipulo NV Gecorrigeerd Terrein : 30.000 Herw. Terrein : 0 Gebouwen : 125.000 Afschr. Geb. : -63.000 Werken onr. : 0 Afschr w/onr. : 0 92.000 Gerapporteerd Terrein : 30.000 Herw. Terrein : 125.000 Gebouwen : 125.000 Afschr. Geb. : -63.000 Werken onr. : 67.500 Afschr w/onr. : -6.750 277.750 TCLM 8 oktober 2003

Analyse van de verschillende rubrieken 3. De financiële vaste activa (art 66K.B. /W.Venn.) - Steeds tegen historische waarde en dit ongeacht de onderliggende munt waarin uitgedrukt (niet-monetair element); - Maken het voorwerp uit van waardeverminderingen in geval van duurzame minderwaarde verantwoord door de situatie, de rentabiliteit of de toekomstperspectieven van het “filiaal”. - De “financiële” vorderingen maken het voorwerp uit van een waardevermindering indien de terugbetaling op de vervaldag in ieder geval onzeker is of verloren. TCLM 8 oktober 2003

Analyse van de verschillende rubrieken 3. De financiële vaste activa (art 66 K.B. /W.Venn.) Tevens de nodige aandacht aan besteden indien de mutaties op de geldbeleggingen belangrijk zijn voor een correcte evaluatie per einde boekjaar van de waardering. TCLM 8 oktober 2003

Toepassing op de onderneming Manipulo NV Gecorrigeerd Participaties : 578.900 Waardev. : -316.800 Vorder. : 247.880 Waardev. : 0 Overige FVA : 3.454 513.434 Gerapporteerd Participaties : 817.900 Waardev. : 0 Vorder. : 247.880 Overige FVA : 3.454 1.069.234 TCLM 8 oktober 2003

Ander voorbeeld van manipulatie Inbreng van geld Kapitaal Vorder. op B Schuld t.a.v. A A B Terugbetaling van schuld Financiële vaste activa Schuld t.a.v. A Vorder. op B TCLM 8 oktober 2003

Voorbeeld van manipulatie Financiële vaste activa Moeten het voorwerp uitmaken van een waardevermindering ingeval van duurzame minderwaarde (Art 66 K.B.) Handelsvorderingen Moeten er het voorwerp van uitmaken indien terugbetaling onzeker is of verloren (Art 68 K.B.) TCLM 8 oktober 2003

Analyse van de verschillende rubrieken 4. De voorraden en bestellingen in uitvoering - Het algemeen principe van lower of cost of marktwaarde is van toepassing op de voorraden; - De keuze van de waarderingsmethode voor de bestellingen in uitvoering is optioneel (art 71 K.B./W.Venn); - De « method of completation » geeft een verhouding van gebudgeteerde kosten/reële kosten dewelke vatbaar is voor interpretatie. De wet geeft geen indicatie van een minimumdrempel van afwerking vooraleer een marge gerealiseerd mag worden. . TCLM 8 oktober 2003

Toepassing op de onderneming Manipulo NV Gecorrigeerd Grondstof. : 185.370 GIB : 177.615 Handelsgoed : 127.818 Te fact. omzet : 120.000 610.803 Gerapporteerd Grondstof. : 229.213 GIB : 208.959 Handelsgoed. : 163.101 Waardev. : 0 601.273 TCLM 8 oktober 2003

Analyse van de verschillende rubrieken 5. De vorderingen op ten hoogste één jaar Moeten het voorwerp uitmaken van een waardevermindering ingeval de terugbetaling onzeker is of verloren. TCLM 8 oktober 2003

Toepassing op de onderneming Manipulo NV Gecorrigeerd Vorder. > 1 jaar : 162.000 Handelsvord. : 2.676.376 Waardeverm. : -94.179 Op te stellen FT : 0 Op te stellen CN : -50.000 Overige vord. : 39.967 2.572.164 Gerapporteerd Vorder. > 1 jaar : 0 Handelsvord. : 2.676.376 Waardeverm. : -13.179 Op te stellen FT : 100.000 Op te stellen CN: 0 Overige vord. : 201.967 2.964.564 TCLM 8 oktober 2003

Analyse van de verschillende rubrieken 6. De overlopende rekeningen Laat toe om tegemoet te komen aan het algemeen principe van scheiding der boekjaren (art 33 K.B./W.Venn.). TCLM 8 oktober 2003

Toepassing op de onderneming Manipulo NV Gecorrigeerd Overlopende kost. : 21.562 Stock adm : 0 21.562 Gerapporteerd Overlopende kost : 21.562 Stock adm : 14.205 35.767 TCLM 8 oktober 2003

Analyse van de verschillende rubrieken 7. De voorzieningen voor risico’s en kosten Dekken verliezen of kosten duidelijk omschreven naar hun aard maar onbepaald inzake hun bedrag (art 50 K.B.). Mogen in principe niet afhangen van het resultaat van het boekjaar. TCLM 8 oktober 2003

Toepassing op de onderneming Manipulo NV Gecorrigeerd Prov. Pensioen : 20.000 Prov. Onderh. : 300.000 Prov. Herstruct. : 350.000 Prov. Garantie : 41.550 Prov. Milieu : 620.000 1.331.550 Gerapporteerd Prov. Pensioen : 20.000 Prov. Onderh. : 0 Prov. Herstruct. : 0 Prov. Garantie : 0 Prov. Milieu : 0 20.000 TCLM 8 oktober 2003

Toepassing op de onderneming Manipulo NV 8. Schulden Gecorrigeerd Verval. sch. : 471.560 Financ.sch. : 286.356 Handelsschuld : 2.600.258 Belast. en soc. : 658.242 Overige schuld. : 35.860 Overlopend pas. : 15.862 4.068.138 Gerapporteerd Verval. sch. : 471.560 Financ.sch. : 286.356 Handelsschuld : 2.538.285 Belast en soc. : 658.242 Overige schuld. : 35.860 Overlopend pas. : 8.470 3.998.773 TCLM 8 oktober 2003