God van de Bijbel – God van onze realiteit Verdiepingsconferentie, 14 januari 2017 Koert van Bekkum, TU Kampen

Een grote vraag Bijbellezen … … in onze Westerse context … … en een wereld vol religieus geweld → Wie is deze God? Buiten, maar ook binnen de kerk worden Bijbelteksten vol geweld meer en meer als een struikelblok ervaren. Veel mensen denken dat de Bijbel net zo gewelddadig is als de teksten van religieuze extremisten die de wereld met angst vervullen. De meeste gelovigen zijn het daar hartgrondig mee oneens. Maar dat neemt het probleem niet weg. Kun je verhalen vol geweld nog wel aan tafel lezen? Wat kun je erover zeggen? Een verkenning van vijf antwoorden. Bijbelse oorlogsverhalen zijn spannend. Zou Abraham zijn neef Lot uit de handen van de koningen uit het oosten weten te bevrijden (Genesis 14)? Houdt Mozes het vol om zijn handen omhoog te houden, zodat Amalek verslagen wordt (Exodus 17)? En geweldig toch, hoe de muren van Jericho vallen (Jozua 6)! Toch hebben dit soort verhalen ook een achterkant. massamoorden in voormalige Joegoslavië en Rwanda: 'genocide' en 'etnische zuivering' hebben een nieuwe actualiteit gekregen. Na 11 september 2001 komt religieus gemotiveerd geweld, vooral van de kant van extremistische moslims, in golven over ons heen. Op televisie, in kranten en in asielzoekerscentra kijken wanhopige gezichten ons aan. Het is allemaal heel dubbel. Oorlogen en conflicten komen in hun keiharde realiteit meer op ons af dan in de tijd van de Koude Oorlog en we lijken in West-Europa meer in de greep van de angst te leven dan veertig jaar geleden, terwijl er toen veel meer slachtoffers vielen door terreur. Tegelijk hebben we veel last van het egocentrisme dat de westerse welvaartsstaat eigen is. Geestelijke waarden zijn gedevalueerd. Er is grote aarzeling om onze jongens in te zetten in conflicten ver weg. En het is veel minder vanzelfsprekend geworden om bepaalde waarden tot bloedens toe te verdedigen. Geweld is in alle tijden even verschrikkelijk. Maar wie leeft in een wereld waarin je elke dag beroofd, verkracht of vermoord kunt worden, zoals in het Israël van vroeger of het Afghanistan van vandaag, is blijer met beschermend tegengeweld dan wij. Voor ons zijn vrede en veiligheid betrekkelijk vanzelfsprekend. Het is alsof we allergisch zijn geworden voor alle gebruik van wapens. Vaak geweld door mensen. Maar wie is deze God dat Hij zo handelt?

God van de Bijbel – God van onze realiteit Vijf mogelijke antwoorden Voorbeelden (Deut. 21; 2 Kon. 2; Hab. 3) Slotoverweging

Vijf mogelijke antwoorden Bijbelverhalen die verlost moeten worden

Criteria bij zoeken van een antwoord – Recht doen aan God – Recht doen aan de Schrift – Recht doen aan de traditie – In verbinding met de werkelijkheid

Vijf antwoorden ‘Zo is de God niet die zich heeft laten kennen in Jezus Christus’. ‘Het lijkt verschrikkelijk, maar omdat God het wil, is het dat niet’. ‘Liever langer luisteren’. ‘De cultuur van toen spreekt ook een woordje mee‘. ‘Ik eerbiedig Gods Woord, maar voel verlegenheid, ook met mezelf’. Bijbelverhalen die verlost moeten worden

1 – een krijgsgevangen vrouw Deuteronomium 21:10-14 – geen vrijbrief tot verkrachten, maar Geneefse conventie in het oude Nabije Oosten weerbarstige praktijk als achtergrond rechten van de vrouw centraal niet ideaal, maar wel goede richting helaas zeer actueel

2 – Elisa en de kinderen

Het verhaal in context De profetenmantel – van Elia naar Elisa Kader – conflict tussen de HEER en Israël Geografische beweging met inhoud (vers 25)

Elisa’s vloek Bethel, stad van profeten en het gouden kalf Confrontatie tussen Elisa en een ‘groep kinderen’ Laat de profeet zich gaan? Profetisch ‘zien’ en goddelijke werking van de vloek Elisa en de kinderen

Wat levert goed lezen op? Lezen in bredere context verheldert Culturele factor: collectief speelt grotere rol Verhaal voert spanning juist op en confronteert

3 – Het gebed van Habakuk Habakuk 3 – ‘Al zou de vijgenboom niet bloeien’ Poëzie – emoties lopen hoog op Visioen als antwoord op de vraag ‘Is het middel niet erger dan de kwaal?’ Van horen naar zien Gods alles overstijgende transcendentie

Slotoverweging God van de Bijbel – de wijngaardenier van Mt 21 Poëzie – emoties lopen hoog op Visioen als antwoord op de vraag ‘Is het middel niet erger dan de kwaal?’ God van onze realiteit ontmaskering – zin – hoop