Externe integriteit: Wet Bibob Privaatrechtelijke handelen en relatie met vastgoedafdelingen 20 juni 2016 Mr. dr. Bart Roozendaal

Inleiding In 2013 is de Wet Bibob grondig aangepakt. Het toepassingsbereik is per 1 juli 2013 verruimd naar: Vastgoedtransacties Kansspelsector Vuurwerkimporteurs Uitvoer, doorvoer en overdracht van strategische goederen en diensten Thema vanmiddag is de vastgoedsector. Hoe kwetsbaar is de gemeente vastgoedafdeling?

Doel Gemeenten konden uiteraard al weigeren vastgoedtransacties aan te gaan met ‘verdachte’ partijen, maar in de praktijk zeer lastig. Versterken van de positie van overheden bij vastgoedtransacties; Bewustwording overheden – scherp blijven – onderbuikgevoel; Filterwerking;

Wettelijk kader Artikel 5a Wet Bibob: Een rechtspersoon met een overheidstaak kan het Bureau om een advies vragen over een natuurlijke persoon of rechtspersoon met wie een vastgoedtransactie wordt of is aangegaan: a. alvorens een beslissing wordt genomen over het aangaan van een vastgoedtransactie; b. in het geval dat bij een vastgoedtransactie is bedongen dat de overeenkomst kan worden opgeschort of ontbonden dan wel de rechtshandeling kan worden beëindigd indien zich één van de situaties, bedoeld in artikel 9, derde lid, voordoet, alvorens zich op die opschortende of ontbindende voorwaarde te beroepen.

Wettelijk kader Artikel 9, derde lid, Wet Bibob vormt het toetsingskader Voor zover het gaat om een vastgoedtransactie, heeft het Bureau tot taak rechtspersonen met een overheidstaak desgevraagd advies uit te brengen over: a. de mate van gevaar dat de vastgoedtransactie mede zal worden gebruikt om uit gepleegde strafbare feiten verkregen of te verkrijgen, op geld waardeerbare voordelen te benutten, b. de mate van gevaar dat in of met de onroerende zaak waar de vastgoedtransactie betrekking op heeft, mede strafbare feiten zullen worden gepleegd, of c. de ernst van de feiten en omstandigheden die er op wijzen of redelijkerwijs doen vermoeden dat ter verkrijging van een vastgoedtransactie een strafbaar feit is gepleegd.

Melding OvJ Op grond artikel 26 Wet Bibob is de Officier van Justitie bevoegd het bestuursorgaan te adviseren een Bibob-advies aan te vragen als hij over informatie beschikt waaruit blijkt dat de betrokkene in relatie staat tot strafbare feiten.

De toepassing Het gaat over privaatrechtelijke rechtshandelingen. Artikel 160 Gemeentewet bepaalt dat het college van burgemeester en wethouders beslist over het aangaan van een privaatrechtelijke rechtshandeling. Vastgoedtransacties: definitie in artikel 1 onder o: Verwerven of vervreemden van een recht op eigendom of vestigen, vervreemden of wijzigen zakelijk recht; Huur of verhuur; Verlenen van een gebruiksrecht; Deelnemen aan een rechtspersoon, cv, of vof die recht op eigendom of een zakelijk recht mbt die onroerende zaak heeft of die onroerende zaak huurt op verhuurt.

Toetsen kan voor het aangaan van de overeenkomst, maar ook daarna: Geen overeenkomst aangaan voordat: ‘positief Bibo-advies’, ‘geen contra-indicaties’, geen negatief Bibobadvies, ‘geen strijd met Wet bibob’ etc. Bij een overeenkomst kan een ontbindende of opschortende voorwaarde worden opgenomen gekoppeld aan: ‘positief Bibob-advies’ ‘geen contra-indicaties’, ‘geen negatief Bibobadvies’, ‘geen strijd met Wet Bibob;’etc Let op: wijze van formuleren bepaalt de ruimte die overheden om de overeenkomst al dan niet aan te gaan of er van af te komen.

De toepassing Moet altijd advies worden aangevraagd? Nee, het is altijd al mogelijk geweest te weigeren een overeenkomst aan te gaan. De wijziging van de Wet Bibob heeft alleen de mogelijkheid geboden om Bureau Bibob om advies te vragen. Jaarverslag Bureau Bibob 2015: aantal adviesverzoeken in deze sector blijft stijgen. Bouw en vastgoed samen 35 adviezen uitgebracht.

De toepassing Mag een overheid bij elke vastgoedtransactie een Bibob-onderzoek verrichten? In beginsel wel. De Wet Bibob kent geen bevoegdheid toe om te kunnen weigeren, zoals bij beschikkingen. Maar let op: Overheden zijn gebonden aan beginselen van behoorlijk bestuur, zoals gelijkheidsbeginsel; Transparant handelen; Goede voorbereiding: juiste vragenlijsten gebruiken, inschakelen RIEC, goede opleiding ambtenaren Vraag: is het opstellen van een beleid noodzakelijk, zie Beleidslijn Amsterdam d.d. 8 februari 2016.

Beleid op papier? Vraag: is het opstellen van een beleid noodzakelijk, zie Beleidslijn Amsterdam d.d. 8 februari 2016. Noodzakelijk niet, wel verstandig: Duidelijkheid voor alle partijen wanneer toepassen Bij het opstellen: moment van reflectie, hoe gaat het in onze gemeente? Afschrikwekkende werking voor notoire probleemgevallen Implementatie a.b.b.b: rechtszekerheid, gelijkheid, proportionaliteit etc.

Hoe te handelen bij vastgoedtransacties Beleidslijn Risico-categoriën identificeren, bijvoorbeeld horeca, coffeeshops, seksinrichtingen, maar ook autohandel en sloopbedrijven. In die gevallen altijd eigen onderzoek en invullen Bibob-formulier Signalen van mogelijk misbruik. Lastige categorie, objectiveren zonder onmiddellijk te criminaliseren; Bij openbare aanbesteding altijd Bibob-onderzoek? In andere gevallen: onderzoek openbare bronnen en indien vragen: navraag doen Altijd de mogelijkheid openhouden nader onderzoek door Bureau. Kost echter tijd en geld.