Het oog

Opbouw oog

Harde rok, hier zitten de spieren aan die ervoor zorgen dat het oog kan bewegen en geeft vorm aan het oog.

Vaatvlies, het vaatvlies bevatten veel kleine bloedvaten die het oog van bloed voorzien.

Het netvlies, bestaat uit lichtgevoelige cellen (kegels en staafjes) en de zenuwcellen. Deze cellen vangen het licht op en de zenuwcellen sturen het door. Waar de zenuwcellen samenkomen vormen ze de oogzenuw. Op deze plek zitten geen lichtgevoelige cellen en ben je dus blind. Dit wordt de blinde vlek genoemd.

Het glasachtig lichaam is samenklontering van gelei achtige cellen die het oog opvullen.

Gele vlek: plek waar hetgeen wij zien geprojecteerd word Lens: zit aan het netvlies en zorgt ervoor dat we scherp kunnen zien Kringspiertje: Zitten aan de lens en trekken de lens boller waardoor we scherp kunnen stellen op verschillende vertes. Iris: Zorgt voor de lichtinval (meer of minder) Hoornvlies: beschermt de lens

Verschillende preparaten Oogdruppels (oculoguttae) Waterige vloeistof Onderste ooglid max. 1 druppel per keer

Verschillende preparaten Oogdruppels Grote flacons Flacons voor eenmalig gebruik: Minimens, unit-dose of monofree. (geen conserveermiddel)

Verschillende preparaten Oogzalf (oculentum) Makkelijk toe te dienen Hecht aan oog Een oogzalf is een zalf voor het oog. Het voordeel van het gebruiken van een oogzalf ten opzichte van een oogdruppel is dat de zalf beter hecht aan het oog en daardoor langer op het oog blijft zitten en werkzaam is. Nadeel is dat je door de zalf een wazig beeld kunt krijgen. Hierdoor worden oogzalven ook vaak aangeraden om voor de nacht te gebruiken.

Verschillende preparaten Ooggel Oogspoeling-wassing (collyrium) Ooggel zit tussen druppel en zalf in, makkelijk toe te dienen, hecht goed maar geeft minder troebel zicht. Oogspoeling of wassing meestal als er een schadelijke stof in het oog zit.

Eisen oogpreparaten Steriel Isotoon Juiste pH (7,4) Onder de 5,0 en boven 8,5 kan irritatie veroorzaken Preparaten voor het oog moeten steriel zijn. Het oog is namelijk een slecht doorbloed orgaan. Hierdoor is de afweer in het oog slecht geregeld. Als er dus bacterien worden ingebracht via de oogpreparaten kunnen deze moeilijk worden bestreden. Om ervoor te zorgen dat oogdruppels steriel zijn worden ze steriel bereid en geconcerveerd met concerveermiddelen om te zorgen dat het preparaat niet besmet wordt tijdens het gebruik. Als een patiënt overgevoelig is voor concerveermiddelen kan ervoor worden gekozen om de oogdruppels te verpakken in verpakkingen voor eenmalig gebruik. Daarnaast moeten oogpreparaten zo veel mogelijk isotoon zijn. Isotoon betekend dat de osmotische waarde van de oogpreparaten gelijk moet zijn aan de osmotische waarde van het vocht in het oog. Zie plaatje. De laatste eis voor oogpreparaten is de pH. De ideale pH voor oogdruppels is rond de 7,4. Dit is natuurlijk niet altijd mogelijk dus is er een range bepaald waar de pH tussen moet liggen. Dit is tussen de 5,0 en 8,5. Als de pH niet tussen deze waarde ligt kan dit irritatie en soms zelfs schade veroorzaken in het oog.

Aandoeningen Irritatie/droge ogen Overgevoeligheid Infectie Glaucoom Cataract Lasogen

Irritatie/droge ogen Symptomen Oorzaken Roodheid, branderig gevoel, tranen en jeuk Oorzaken Droge/rokerige lucht, vermoeidheid, contactlenzen of conserveermiddelen, te weinig aanmaak traanvocht Maar ook: Ziekte van Sjörgen en vrouwen in de menopauze

Irritatie/droge ogen Geneesmiddelen Decongestivum  vernauwt bloedvaten Fenylefrine (visadron) Droge ogen Kunstmatig traanvocht isotone oplossingen met verdikkingsmiddel carbomeer (Dry Eye, Liposic, Thilo Tears, Vidisic) carboxymethylcellulose (Celluvisc) dextran /hypromellose (Duratears) hypromellose methylcellulose oculentum simplex paraffine/vaseline/wolvet (Duratears Z) polyvidon (Duratears Free, Oculotect, Protagens, Vidisec PVP) Meeste oogirritatie gaat weg als je de oorzaak weghaalt. Als de irritatie blijft can er gekozen worden voor een decongestivum. Dit zorgt ervoor dat de bloedvaten vernauwen waardoor de irritatie wordt verminderd. Een voorbeeld hiervan is Fenylefrine. VRAAG: Waar worden decongestiva nog meer gebruikt? Droge ogen worden behandeld met kunstmatig traanvocht. Dit is een isotone oplossing dat verdikt is met een verdikkingsmiddel zoals carbomeer. Door dit verdikkingsmiddel blijft het kunstmatige traanvocht beter gehecht aan het oog. VRAAG: Welke oplossing is isotoon?

Ontsteking en overgevoeligheid Ontstekingen door overgevoeligheid Ontsteking door infectie We beginnen met de overgevoeligheid

Ontsteking door overgevoeligheid (Allergie zoals hooikoorts) Symptomen: Roodheid, pijn, tranenvloed en gezwollen oogleden Neusklachten zoals niezen en loopneus Oorzaken: Allergische/overgevoeligheidsreactie op bepaalde stoffen/prikkels

Ontsteking en overgevoeligheid Geneesmiddelen Bij allergie cromoglycinezuur (Prevalin®) azelastine (Allergodil®) levocabastine (Livocab®) Ontsteking niet door allergie Oogdruppel of -zalf met corticosteroid Bv. prednisolonoogdruppels Voorkomen ontsteking na bv. staaroperatie Oogdruppels met NSAID Diclofenac, ketorelac Cromoglycinezuur moet 4x per dag gebruikt worden en is alleen preventief. Als de allergische reactie al gestart is is cromoglycinezuur niet meer werkzaam. Azelastine en levocarbastine zijn anti-histeminica en kunnen ook gebruikt worden als klachtenbestrijders in tegenstelling tot cromoglycinezuur. Als er een erg heftige ontsteking gaande is zonder aanwezigheid van een bacterie moet behandeld worden door de oogarts. Deze kan dan een cortico voorschrijven om de ontsteking tegen te gaan. Een voorbeeld hiervan is prednisolon oogdruppels. Als laatste zijn er nog een paar prefentieve middelen om te zorgen dat er geen ontsteking ontstaat na een operatie bijvoorbeeld aan staar. Dan worden er oogdruppels met NSAID’s gebruikt.

Infecties (conjunctivitis) Symptomen Roodheid, pijn, branderig gevoel, tranenvloed/pus en gezwollen oogleden Oorzaken Bacteriële infectie (bacteriële conjunctivitis) Virale infectie (virale conjunctivitis) Schimmel infectie (mycotische conjunctivitis)

Infecties (conjunctivitis) Geneesmiddelen Bacteriële infectie Chlooramphenicol Polymyxine B/trimethoprim Tetracyclinezuur Fusidinezuur Virale infectie Aciclovir oogzalf Een bacteriële infectie gaat meestal vanzelf over en de eerste keus is dan ook om niet te behandelen met een antibioticum. Als de klachten toch te heftig zijn en er een middel gebruikt wordt zal er een lokaal antibioticum voorgeschreven worden. Chlooramfenicol oogzalf is dan eerste keus. Als dit niet werkt na 2 dagen kan er overgegaan worden op polymyxine B/trimethoprim-oogzalf of druppels of tetracycline. Tetracycline is alleen maar kort houdbaar buiten de koelkast en moet daarom speciaal bereid worden. Al deze antibiotica moeten worden gebruikt tot 48 uur nadat de klachten zijn verdwenen, maar maximaal 2 weken. Als het langer wordt gebruikt bestaat er een kans op resistentie. In het boek staat ook fusidinezuur. De meeste infecties worden echter veroorzaakt door een bacterie die resistent is tegen fusidinezuur. Alleen bij stafylokokkeninfectie kan fusidinezuur worden gebruikt om de infectie te behandelen. Er zijn preparaten waarbij een antibioticum gecombineerd wordt met een corticosteroide. Dit is alleen zinvol als er een ontsteking is met ernstig geinfecteerde oogleden. De cortico’s kunnen dan de ontsteking remmen en de zwelling wat doen afnemen. Virale infectie: Een virale infectie gaat ook meestal vanzelf over. Alleen bij een infectie door het herpus simplex virus, is een behandeling nodig. Dit kun je behandelen met aciclovir oogzalf. Deze moet 5x per dag gebruikt worden.

Glaucoom Kamervocht kan niet weg Druk in oog bouwt op Schade aan oogzenuw In het oog word kamerwater geproduceerd. Dit vocht zit in het oog en is niet hetzelfde als traanvocht. Bij glaucoom wordt het kamerwater niet meer goed afgevoerd wat leid tot een verhoogde druk in de oogbol. Doordat de druk verhoogd word begint het oog op de oogzenuw te drukken waardoor deze in de verdrukking komt, minder bloed krijgt en afsterft. Als de oogzenuw afsterft word je zicht eerst minder, totdat hij helemaal afgestorven is en je blind bent.

Glaucoom Glaucoom Symptomen glaucoom

Glaucoom Pupil vernauwen Verminderen aanmaak kamerwater parasympathicomimetica Pilocarpine Lichtdosering verstoord Verminderen aanmaak kamerwater Β-blokkers 1e keus: timolol (Timoptol) en betaxolol (Betoptic) Koolzuuranhydraseremmers acetazolamide (Diamox), dorzolamine (Trusopt) en brinzolamide (Azopt) Verhoging opname kamerwater Prostaglandines latanoprost (Xalatan) en bimatoprost (Lumigan) Sympaticomimetica brimonidine (Alphagan) Als we ze indelen op werkingsmechanisme kunnen we de middelen bij glaucoom verdelen in 3 groepen. http://geneesmiddelenbulletin.com/artikel/recent-geintroduceerde-middelen-bij-de-behandeling-van-glaucoom/

Staar (cataract) Lens wordt troebel Behandeling: operatie Lens normaal doorzichtig. Tijdens ouderdom eiwitten samenklonteren in de lens waardoor de lens troebel wordt en het zicht niet meer scherp is. Staar kan ontstaan door: prednison of corticosteroïden.

Onderzoek en ingrepen Ruimte nodig voor onderzoek Pupilverwijders (mydriatica) Parasympathicolytica (kringspier) Tropicamide (5-8 uur) Cyclopentolaat (cyclogyl) (24 uur) Homatropine (6 uur-4 dagen) Atropine (1-2 weken) Sympathicomimetica (radiale spieren) Fenylefrine Om onderzoek in het oog te kunnen uitvoeren moet er ruimte zijn om in het oog te kijken. Je kent wel als er licht in je oog geschenen word wordt je pupil kleiner. Dit wordt geregeld door twee soorten spieren, de kringspier (rood) en de radiale spier (blauwe pijlen). Voor onderzoek moet de pupil open blijven staan. Hiervoor zijn twee klasses van medicijnen. Je hebt de parasympatolytica en de sympatomymetica. Pupilverwijders kunnen ook gebruikt worden met kinderen met een lui oog. De druppels worden dan gebruikt in het goede oog waardoor het luie oog harder moet werken en daardoor getraind kan worden.

Onderzoek en ingrepen Verdoving bij kleine ingrepen Lasogen Lidocaïne en Oxybuprocaïne Lasogen Beschadiging van hoornvlies door UV-licht. Niet chronisch gebruiken! Je kunt je voorstellen dat wanneer er een splinter in je oog zit, of er een kleine ingreep in je oog gedaan moet worden, dat je dit graag een beetje verdoofd wilt hebben. Hiervoor zijn er 2 lokaal verdovende middelen beschikbaar  Lidocaine en Oxybuprocaïne Deze middelen worden ook toegepast bij lasogen. Lasogen is een beschadiging van het hoornvlies door uv-schade. Dit kan doordat je veel in de sneuw gelopen hebt zonder goede zonnebril, onder de zonnebank bent gegaan maar ook door het lassen zonder bril. Vandaar de naam lasogen. Deze beschadeging geeft een pijnlijk branderig gevoel. Hiervoor wordt dan ook een verdovend middel voorgeschreven. De verdovende middelen mogen alleen op recept worden meegegeven omdat chronisch gebruik leid tot schade aan de oogzenuw wat zorgt voor meer pijn waardoor er meer druppels gebruikt worden. Er ontstaat dus een vicieuze cirkel.

Interacties en contra-indicaties Weinig systemisch effect β-blokkers en Astma Corticosteroïden en Glaucoom Oogdruppels worden natuurlijk voornamelijk lokaal gebruikt en komen maar weinig in het verdere lichaam terecht. Er zijn echter wel 2 contra-indicaties die nog regelmatig voorkomen. De eerste zijn de B-blokkers, die worden gebruikt bij glaucoom. Dit kan een astma reactie uitlokken en kunnen daarom beter niet gebruikt worden. VRAAG: wat kan er dan wel gebruikt worden bij astmapatiënten met glaucoom? Daarnaast kunnen corticosteroïden de oogdruk verhogen en zijn dus gecontra-indiceerd bij glaucoom. Ze worden soms wel voorgeschreven na een operatie, ook bij glaucoom. De ontstekingsremmende effect weegt dan op tegen de kans op een verhoogde druk door cortico’s.

Afleverinstucties Oogdruppelinstructies Onderste ooglid maar 1 druppel per keer Meerdere druppels  10 min. wachten Na openen max.1 maand houdbaar Contactlenzen

Oogdruppelinstructie

Vragen Wat is de toepassing van de volgende geneesmiddelen? Fusidinezuur Pilocarpine Lidocaine Livocab Fenylefrine

Vragen Wat is de toepassing van de volgende geneesmiddelen? Fusidinezuur = antibioticum Pilocarpine = parasympathicomimeticum = mioticum bij glaucoom Lidocaine = pijnstiller Livocab = levocabastine, bij allergie Fenylefrine = bij irritatie

Vragen (algemeen): Aan welke eisen moeten oogpreparaten voldoen? Hoeveel tijd moet er minimaal zitten tussen het gebruik van meerdere soorten oogdruppels? Wanneer worden oogdruppels en wanneer worden oogzalven toegepast en waarom?

Vragen (algemeen): Aan welke eisen moeten oogpreparaten voldoen? Steriel - isotoon - juist pH - geconserveerd - beperkte hoeveelheid Hoeveel tijd moet er minimaal zitten tussen het gebruik van meerdere soorten oogdruppels? Minimaal 10 minuten Wanneer worden oogdruppels en wanneer worden oogzalven toegepast en waarom? Oogdruppels overdag: ze mengen met het traanvocht dus de werkingsduur is kort. Oogzalven 's nachts: ze hechten aan het oog waardoor het zien belemmerd wordt.

Vragen (geneesmiddelen): Waardoor kan een oogirritatie ontstaan? Met welke verschijnselen gaat dat gepaard? Welke middelen worden gebruikt bij allergie? Wat is glaucoom? Bij glaucoom worden pupilvernauwende stoffen en bèta-blokkers toegepast. Wat is het nadeel van de pupilvernauwende stoffen?

Vragen (geneesmiddelen): Waardoor kan een oogirritatie ontstaan? Met welke verschijnselen gaat dat gepaard? Door droge, rokerige lucht. Roodheid en branderig gevoel Welke middelen worden gebruikt bij allergie? Cromoglicaat (Opticrom) of een antihistaminicum levocabastine (Livocab). Wat is glaucoom? Oogziekte waarbij de oogboldruk verhoogd is. Daardoor komt de bloedvoorziening van het oog in gevaar en de oogzenuw kan afsterven met blindheid tot gevolg. Bij glaucoom worden pupilvernauwende stoffen en bèta- blokkers toegepast. Wat is het nadeel van de pupilvernauwende stoffen? Ze vernauwen de pupil met als gevolg slechter zien doordat de lichthoeveelheid vermindert.

Vragen (geneesmiddelen vervolg): Lasogen zijn door hel licht ontstane verbrandingen van het netvlies. De pijn ontstaat meestal pas enkele uren na de blootstelling. Welke stof wordt gebruikt en wat is een belangrijke waarschuwing? Chlooramfenicol was een veelgebruikt antibioticum. Na verloop van tijd kwam er een betrekkelijk zeldzame (1 : 60.000), maar wel dodelijke bijwerking in het bloed naar voren. Om die reden wordt dit middel in de geneeskunde nog zelden gebruikt. Kun je bedenken waarom het in de oogheelkunde nog wel gebruikt wordt?

Vragen (geneesmiddelen vervolg): Lasogen zijn door hel licht ontstane verbrandingen van het netvlies. De pijn ontstaat meestal pas enkele uren na de blootstelling. Welke stof wordt gebruikt en wat is een belangrijke waarschuwing? Lidocaine of oxybuprocaine(Novesine). Zeer kortdurend gebruiken. Chlooramfenicol was een veelgebruikt antibioticum. Na verloop van tijd kwam er een betrekkelijk zeldzame (1 : 60.000), maar wel dodelijke bijwerking in het bloed naar voren. Om die reden wordt dit middel in de geneeskunde nog zelden gebruikt. Kun je bedenken waarom het in de oogheelkunde nog wel gebruikt wordt? De oogslijmvliezen laten chlooramfenicol nauwelijks door. Er is dus geen systemisch effect.