Texel: Directe solidariteit? Prof. Dr. Lucas Meijs Hoogleraar Strategische Filantropie en Vrijwilligerswerk Rotterdam School of Management, Erasmus Universiteit @LucasMeijs

Twee onderwerpen Terug naar de gemeenschappen De rol van een gemeenschapsfonds

Van Landelijke Overheid naar Gemeente naar gemeenschappen…. Civil society = Georganiseerde burgerij Privaat organiseren voor publieke belang

Uitgangspunten Overheid Markt Civil Society HONGER Markt supermarkt Beleid/grenzen 50% + 1 Civil Society Gemeenschappen Gunsten Markt Koopkracht Individuele transacties INDIRECT Belastingen Dienstplicht Solidariteit / overdracht DIRECT Donaties Vrijwilligerswerk leefeenheid HONGER Markt supermarkt Overheid bijstand Civil society voedselbank

Verleden - legitimiteitsverlies Overheid Produceert homogeniteit Algemene normen en waarden Civil Society Produceert diversiteit Private normen en waarden Markt Koopkracht Individuele keuzes Nederland is vanaf de 80-jarige oorlog bij uitstek een civil society land waarin de diversiteit van (religieuze) gemeenschappen veel ruimte krijgt van een niet centrale staat. Verstatelijking Collectivisering Verzuiling Met de verzuiling is de financiering van die diversiteit steeds meer overgenomen door de overheid. De legitimiteit van die diversiteit is vervolgens verminderd bij de verstatelijking (verzorgingsstaat). Met dit proces is (financiële) solidariteit verschoven van direct naar indirect en staat deze nu onder druk zowel vanwege legitimiteit als collectieve lastendruk.

Toekomst - solidariteit in gemeenschappen Civil Society Markt Overheid: ‘zorgen dat’ & vangnet Overheid De huidige beweging is een ‘terug naar de toekomst’ van een Civil Society In directe solidariteit bepalen burgers zelf waaraan ze willen geven In directe solidariteit geven burgers vrijwillig hun tijd of geld Terug naar de toekomst van de Civil Society Dit betekent echter ook dat er veel minder centrale sturing zal zijn.

In die civil society /directe solidariteit wordt… Organisatie Gebaseerd op vertrouwen Gebaseerd op andere schaarste van tijd en geld andere (on)mogelijkheden

1 Niet de overheid maar de samenleving geeft vorm aan het publieke domein via overheid is efficiënt (belasting) maar legitimiteit onder druk (democratie) via civil society is niet echt efficiënt maar individuele legitimiteit is maximaal via markt is niet efficiënt en niet altijd legitiem maar kent zeker effectiviteit

Pas op: moedermaffia

Civil society falens Onvoldoende Particularisme Paternalisme minder efficiënt dan overheid Particularisme gericht op een bepaalde groep (gunst ipv recht) Paternalisme gebaseerd op ‘beter weten’ Amateurisme gebaseerd op burgers met goede bedoelingen zonder specifieke kennis en opleiding (Salamon, 1987)

Les 1 Niet de overheid maar de samenleving geeft vorm aan het publieke domein via overheid is efficiënt (belasting) maar legitimiteit onder druk (democratie) via civil society is niet echt efficiënt maar individuele legitimiteit is maximaal via markt is niet efficiënt en niet altijd legitiem maar kent zeker effectiviteit

Les 2 Nederland zal moeten wennen aan diversiteit in zorg en welzijn. BURGERS WILLEN ANDERS ZIJN DAN HUN BUURMAN Overheid richt zich op gemiddelde stemmer en produceert homogeniteit Civil society richt zich op specifieke achterban en produceert diversiteit

Les 3 Gemeenschappen hebben behoefte aan ‘vrije’ energie en betrokkenheid Geld Donateurs Reserves Eigen inkomsten (Vermogens)fondsen Tijd vrijwilligerswerk

Les 4 Gemeenschappen hebben behoefte aan politiek met een kleine p (naast die met de grote P) atomisering van het burger-initiatief…. ‘Atoom’ heeft alleen legitimiteit aan de eigen koffietafel ‘Molecuul’ heeft legitimiteit op meerdere koffietafels Richten via democratie van de ‘koffietafels’ Gemeenschapsfondsen / giving circles

Civil Society is dynamiek! MADD Mothers Against Drunk Drivers Candy Lynne Lightner 1980 Grote anti-alcohol en dronken rijden ‘industrie’ DAMM Drivers against MADD methods Tegen de Anti dronken rijden industrie Drunks Against Mad Mothers Vrouwen moeten achter het aanrecht

Legitimiteit vraag… Overheid Markt Civil Society Beleid/grenzen 50% + 1 Civil Society Gemeenschappen Gunsten Markt Koopkracht Individuele transacties Is een lokaal fonds private energie om een project af te maken of de koffietafel waar een nieuw project begint? Solidariteit / overdracht 1 Heeft een lokaal fonds een eigen missie met het dorp of beoordeelt het passief projecten? 4 2 3 Waar zien jullie lokale fondsen? 1 in verlengde van overheid? 2 onderdeel van sociaal ondernemen / MVO? 3 puur civil society? 4 tri-partite?

Governance Governance: wie mag of welke manier (mee-)beslissen over lokaal fonds? Filantropen (die geven de input) Beneficianten (die krijgen de output) Derden? (die maken zich zorgen?) Gemeente? (die vertegenwoordigen iedereen?) Twee andere ‘toverwoorden’ Accountability: aan wie legt lokaal fonds op welke manier uit wat er is gebeurd Transparantie: aan wie geeft lokaal fonds inzicht in de organisatie

Fondsvorming … Vermogen / kasstroom Investeren ipv doneren Slapende fondsen Philanthropization through Privatization (CAI, Loterij, START, ABNAMRO?) Deltaport Donatiefonds (collectieve corporate foundation Rotterdamse haven) Focus voor anderen Crowdfunding (lokaal platform) Zwaan kleef aan (fondsen op naam structuur) Investeren ipv doneren Social impact investing SIB (social impact bond) Revolving fund (LEF (laatste eindje fonds)

Verdien model Verdeel model Voice model Bedrijf Nonprofit   Bedrijf Nonprofit Social enterprise Overheid Verdien model Klanten die betalen voor diensten die ze zelf krijgen Derden (overheid / donateurs / vrijwilligers) die betalen voor de dienstverlening aan anderen Belastingen en vergoedingen voor diensten Verdeel model (maximale) winst uitkering naar eigenaren Inkomen werknemers Belastingen overheid MVO/MBO Surplus blijft in organisatie tbv doelbestemming Sociale impact Verdeling van surplus voor organisatie en winst voor eigenaren Overheidsdiensten Overdrachten naar individuen Subsidies Voice model Eigenaar bepaalt alles Bestuur / democratie met voice voor doelgroep (Mede)voice voor anderen (maar hoe?) Verkiezingen en volks-vertegenwoordigers

Texel…….. Zoals de landelijke overheid de kwaliteit van leven (impliciet) lijkt te zien De OVERHEID lijn geldt voor iedereen en als uw gemeenschap kan bijdragen doet de overheid minder Zoals gemeenschappen de kwaliteit van leven (explicie) lijken te zien De OVERHEID lijn geldt voor anderen maar op Texel krijgt u meer!

Texel… Kan Texel van gemeente naar gemeenschap als locus en focus voor actie en beleid? Kan Texel met de diversiteit van de gemeenschappen? Kan een Texel de twee modaliteiten van solidariteit elkaar laten versterken in plaats van alleen maar aanvullen, of nog erger, verdringen?

Van de gemeenschap komt de waarde (niet de besparing ) Vrij naar

Dank voor uw aandacht! Nalezen: te bestellen bij SMO www.smo.nl kijk ook eens op: www.rsm.nl/maatschappelijkebetrokkenheid www.rsm.nl/vrijwilligerswerk Vragen, onderzoek, advies? lroza@rsm.nl of via 06-45304190

Vragen?