Het belang van samenwerken en verbinden van senioren Symposium: Activeren, Verbinden en Samenwerken Donderdag 30 maart 2017 Monique Stavenuiter, Verwey-Jonker Instituut mstavenuiter@verwey-jonker.nl

Verwey-Jonker Instituut Het Verwey-Jonker Instituut doet onafhankelijk onderzoek naar maatschappelijke vraagstukken; Het instituut is opgericht in 1993 door VWS; Onze missie: Oplossen van actuele maatschappelijke vraagstukken met het oog op een betere, vitale en stabiele samenleving; Hilda Verwey-Jonker: sociologe, verzet-strijdster en 1e vrouw in de SER. In de maanden september tot half november 2013 heeft het Verwey-Jonker Instituut 28 focusgroepen georganiseerd. In totaal hebben 277 personen aan de focusgroepen deelgenomen. De deelnemers waren afkomstig uit alle geledingen van de gezondheidszorg: patiënten, professionals, instellingen, beleidsmakers. Doelen van de focusgroepbijeenkomsten: inzicht in de visies / perspectieven vanuit de zorgsector zelf op het vraagstuk hoe de gezondheidszorg in 2030 er uit zou moeten zien, gegeven het uitgangspunt (nieuwe concept gezondheid Huber et al, 2011) dat mensen (zo lang mogelijk) in hun eigen omgeving functioneren en daar zelf verantwoordelijkheid voor nemen.

Achtergrond De kwaliteit van de samenleving wordt bepaald door maatschappelijk actieve burgers Actieve senioren kunnen veel bijdragen aan hun omgeving en de samenleving als geheel Hoe kunnen we actieve senioren (nog) beter waarderen en benutten? (Toekomstige) rol belangenbehartiging?

Cijfers: gemiddelde levensverwachting bij geboorte 1950, 2015 en prognose 2050 Vrouwen Mannen 1950 72 70 2015 83 80 2050 89 86

Cijfers: aantal 65-plussers neemt toe Nederland telt begin 2017 ruim 3 miljoen 65-plussers, waarvan 700.000 80-plussers. Dit aantal zal de komende jaren snel stijgen. In 2040 leven er 4,7 miljoen 65-plussers in Nederland (26% van de totale bevolking), waarvan 2 miljoen 80-plussers (CBS).

Positieve ontwikkelingen Mensen werken langer: 50% van de 55-65 jarigen werkt. Senioren blijven lang gezond: tot 75 jaar heeft 80% van de bevolking geen ernstige beperking. Mensen blijven lang zelfstandig: van de 80-85 jarigen woont 90% thuis. Nederland is kampioen vrijwilligerswerk: 43% van de 65-plussers doet vrijwilligerswerk (CBS)

Maar… Niet alle extra jaren zijn gezonde jaren (multimorbiditeit) Veel alleenstaanden: van alle 75-plussers leeft ongeveer 65% alleen Risico op eenzaamheid: Het meest eenzaam zijn alleenwonende ouderen die gescheiden zijn en weinig sociale relaties hebben. (CBS); Van de 85-plussers voelt bijna 14% zich extreem eenzaam (RIVM); 10.000 ouderen in verpleeghuizen krijgen nooit bezoek.

Werk aan de winkel Veel gezonde senioren die zich actief (willen) inzetten voor de samenleving Kwetsbare ouderen die behoefte hebben aan ondersteuning en aandacht In huidige tijdsgewricht: er wordt meer van actief burgerschap verwacht, o.m. door burgerinitiatieven

Van verzorgingsstaat naar netwerksamenleving   Van Naar Zorgen voor Zorgen dat Professionele autonomie Co-creatie Fragmentatie Integrale arrangementen Hiërarchie Regie Verticaal Horizontaal Systeemwereld Leefwereld Bureaucratie Persoonsgericht Betrekken burgers Burgers consulteren professionals

Autonoom proces Individualisering: burgers zijn kritischer Persoonsgerichte aanpak: samenhang tussen domeinen Informatisering en digitalisering (omdat het kan)

Actief burgerschap Burgerinitiatieven, coöperaties en vormen van co-creatie zijn in opkomst. Voorbeelden: Websites voor burenhulp: wehelpen.nl, zorgvoorelkaar.com, buuv.nu (Zorg)coöperaties: leden kopen gezamenlijk voorzieningen in en zijn mede-eigenaar Co-creatie met maatschappelijke organisaties /publiek – private samenwerking

Gekantelde rol cliënten- en seniorenparticipatie Bij nieuwe structuren horen ook andere vormen van cliëntenparticipatie en seniorenparticipatie Van cliënt/patiënt naar (mede)eigenaar / co-opdrachtgever / medeontwikkelaar Klassieke verhouding tussen professional – cliënt verandert als je (mede)eigenaar / co-opdrachtgever / medeontwikkelaar bent Terminologie: zorgvrager, burger, inwoner

Rol belangenbehartiging? “Als de overheid niet meer alles wil bepalen of controleren dan krijgen belangenbehartigers ook een andere rol; mee ontwikkelen, meedenken, initiëren in plaats van reageren op” (Wij Eindhoven) En: “De samenleving is geen optelsom van initiatieven van onderop” (Jan Rotmans, hoogleraar Transitiekunde Erasmus Universiteit in Rotterdam)

Samenwerken en verbinden Versnippering tegengaan en inventariseren: “we bundelen de resultaten Overijssel-breed en stellen ze beschikbaar aan alle ouderen die met inzet van de eigen kennis en ervaring, samen met anderen aan het werk gaan voor de samenleving” (website Proo) Verbinding lokaal-regionaal (bijvoorbeeld onderhandelen met zorgverzekeraars) Organiseer dialoog en (ervarings)kennisdelen Bewaak randvoorwaarden: kwaliteit, bestendiging, toegankelijkheid (belangen kwetsbare burgers en tegengaan exclusie)

Kansen voor senioren en seniorenorganisaties Burgers, overheid, maatschappelijke organisaties worden meer partners in uitvoering. Deze innovatie zet zeer waarschijnlijk door. Heeft ook gevolgen voor het beleidsproces. (Lokale) overheden gaan meer met burgers in gesprek voor een gezamenlijke visie. Hier ligt een belangrijke rol en kans voor senioren en seniorenorganisaties. Burgerparticipatie is ook beleidsparticipatie. Zeggenschap in beleid moet worden bevochten.

Het belang van samenwerken en verbinden van senioren Symposium: Activeren, Verbinden en Samenwerken Donderdag 30 maart 2017 Monique Stavenuiter, Verwey-Jonker Instituut mstavenuiter@verwey-jonker.nl