Evaluatie scholingsaftrek NISZ Maart 2017 Wiljan van den Berge Sonny Kuijpers Egbert Jongen Karen van der Wiel

1. Samenvatting economische literatuur scholing voor werkenden

Samenvatting KOB ´scholing voor werkenden´ I Vierdeling in type scholing Opscholing Omscholing Inschatting: totaal 1% van de beroepsbevolking per jaar Bijscholing CBS: 44% van de beroepsbevolking per jaar (90% werkgerelateerd) Informeel leren ROA: 35% werktijd, dus ruim 90% van alle scholing Minder scholing: laagopgeleiden, ouderen, flexibele arbeid, midden- en kleinbedrijf, parttimers Rol van de markt vs. rol van de overheid

Samenvatting KOB ´scholing voor werkenden´ II KOB: wat zijn bewezen effectieve maatregelen? Mogelijke maatregelen: financieren reguleren informeren arbeidsmarktinstituties aanpassen Alleen over financiering evidentie aanwezig Vouchers voor werkenden en fiscale maatregelen verhogen deelname scholing, maar tegen hoge kosten (deadweight loss) Doelgroepbeleid kan helpen om hoge deadweight loss te voorkomen

2. Beschrijving huidig gebruik van de aftrek voor scholingsuitgaven

Totale uitgaven aftrek voor scholingsuitgaven

Wat is de regeling? Aftrek voor scholingskosten gericht op verwerven van inkomen uit arbeid Voorheen veel soorten kosten aftrekbaar, dit is in 2013 beperkt Bijvoorbeeld geen computers, reiskosten en levensonderhoud Voor 2012: drempel 500 euro, maximum 15.000 euro Vanaf 2013: drempel 250 euro, maximum 15.000 euro Vanaf 2015: studenten mogen geen gebruik meer maken (recht op stufi, lening of reisvoorziening) Aftrek overdraagbaar tussen fiscale partners

Twintig meest ingevulde woordgroepen bij aftrekpost scholingsuitgaven Percentage van aantal woorden boeken 14% college- en inschrijfgeld 12% studiekosten 9% les- en cursusgelden hogeschool 3% examengeld 2% computer studiemateriaal schoolgeld reiskosten universiteit afschrijving 1% loi master nederlands leermiddelen academie management ncoi nha

Huidig gebruik aftrekpost scholingsuitgaven Oververtegenwoordiging jongeren, alleenstaanden, werknemers, hoogopgeleiden en hoge inkomens Grootste deel gebruikers maakt geen gebruik van bekostigd onderwijs Als wel bekostigd onderwijs: meestal hoger onderwijs, relatief vaak in deeltijd, minder vaak in techniek en zorg Boeken en collegegeld vaakst opgevoerde kosten Ook relatief vaak posten opgevoerd die niet zijn toegestaan

Verdeling aftrekpost over fiscale partners grotendeels ‘rationeel’ Tarief t.o.v. de partner Eigen kosten volledig zelf afgetrokken Eigen kosten gedeeld (zelf) Eigen kosten gedeeld (partner) Eigen kosten volledig bij partner afgetrokken Hoger 89,7% 7,2% 1,6% Gelijk 54,0% 11,6% 10,6% 23,7% Lager 7,6% 2,0% 82,8%

3. Additionaliteit: lokt fiscale stimulans extra (uitgaven aan) scholing uit?

Data Belastingaangiftes 2006 – 2013 van alle belastingbetalers Aangevuld met informatie over Demografische kenmerken (individu, huishouden) Sociaal-economische classificatie Informatie over de verdeling van de aftrekpost binnen stellen.

Conclusie effectschattingen Effecten zijn over het algemeen klein en/of statistisch niet significant. Zonder partner: klein en niet significant. Met donut RD iets groter. Met partner: effect lijkt groot, maar komt door het schuiven van aftrekposten. Na “decompositie” van aftrekpost blijkt dat effect op eigen aftrek van het hoogste marginale tarief voor het stel nihil is. Uitzondering: meestverdieners rond de eerste schijfgrens.

Gebruik (zonder fiscaal partner) Kink 1 Kink 2 (+- 18,000 euro) (+- 55,000 euro)

Schuiven tussen partners: meestverdiener Kink 1 Kink 2 Analyse partners apart zien van analyse zonder partners. Laten zien dat er veel geschoven wordt. Effect op eigen aftrekpost / gemaakte scholingskosten zou je als het echte effect kunnen zien.

Meestverdiener: eigen aftrekpost Kink 1 Kink 2

Schuiven tussen partners: minstverdiener Kink 1 Kink 2

Minstverdiener: eigen aftrekpost Kink 1 Kink 2

3. Alternatief beleid

Vergelijking fiscale maatregelen en uitgavenregeling Bij zowel een uitgavenregeling als bij een (alternatieve) fiscale regeling lijkt de vormgeving van de maatregel van groot belang. Vouchers zijn dus niet per definitie doeltreffender en doelmatiger.

Voor- en nadelen aftrekpost scholingsuitgaven Voordeel: financiële tegemoetkoming, uitvoering binnen bestaand stelsel Nadeel: voorfinanciering en inkomen noodzakelijk, progressiviteit belastingtarieven (in combinatie met fiscaal partnerschap), lage additionaliteit en hoge deadweight loss Alternatieve vormgeving binnen de fiscaliteit mogelijk Oplopende drempel (pieken in marginale druk) Maximum inkomen (pieken in marginale druk) Afbakening gebruik (alleen laagopgeleiden, alleen voor lesgeld, alleen voor opscholing, alleen voor niet-bekostigd onderwijs)

Voor- en nadelen vouchers en subsidies Voordelen: financiële tegemoetkoming, doelgroepbeleid mogelijk, in de literatuur voorbeelden bekend van maatregelen met in vergelijking tot aftrekpost grotere (zij het kleine) additionaliteit en lagere (zij het grote) deadweight loss. Nadeel: optuiging nieuw instrument, goed promotie-apparaat noodzakelijk, lage additionaliteit en hoge deadweight loss Let op: vormgeving van groot belang! Voorfinanciering? Bekendheid beter bij hoogopgeleiden?