Vallen en syncope bij ouderen Prof. Dr Johan Flamaing Dienst Geriatrie UZ Leuven Divisie Gerontologie en Geriatrie KU Leuven

Epidemiologie van vallen Bij thuiswonende ouderen: 28% - 35% van 65-plussers valt minstens 1 keer per jaar 32% - 42% bij 75-plussers 15% - 50% valt 2 of meerdere keren per jaar (Masud & Morris, Age Ageing 2001)

Epidemiologie van vallen Oudere heeft tot 10 keer meer kans om op spoed te belanden tgv een val dan tgv een verkeersongeval Onderschatting problematiek! Val zonder letsel wordt vaak niet gemeld confrontatie door toegenomen fragiliteit vrees voor opname in rusthuis (Tideiskaar, Geriatrics 1989; Baldwin et al., J Gerontol Nursing 1993) Slechts 20% van de valincidenten wordt gemeld bij de huisarts Zelden wordt de oudere met verhoogd risico tijdig opgespoord

Gevolgen van vallen Medisch vlak Fysieke impact (40% - 60%): klein letsel: 30% - 50% verstuiking, snijwonde, weefselbeschadiging ernstig letsel: 10% - 15% breuken: 5% - 10%; heup: 1% - 2%; letsel van weke delen en hoofdtrauma: 5% Toegenomen kans op overlijden: onvrijwillig letsel = 5de doodsoorzaak bij 75-plussers valaccidenten = belangrijkste oorzaak van onvrijwillig letsel heupfractuur: 25% - 33% sterfterisico binnen het jaar, maar tevens een blijvende overmortaliteit in de daaropvolgende jaren (frailty) (AGS panel on falls prevention et al., JAGS 2001; Masud & Morris, Age Ageing 2001; Tinetti, NEJM 2003)

Gevolgen van vallen Psychosociaal vlak Angst om opnieuw te vallen bij 32%-63% 25% geeft toe dat ze nadien hun activiteiten “aangepast” hebben Verminderde levenskwaliteit Verhoogd risico op sociale isolatie en depressie Verhoogde kans op opname in een residentiële setting

Gevolgen van vallen Economisch-financieel vlak Toegenomen middelenbesteding opname in woon- en zorgcentrum is 3x groter voor vallers ziekenhuisopname t.g.v. vallen neemt 6x toe vanaf 65 jaar valletsels = duurste categorie van alle trauma’s bij ouderen Globale kost in Nederland per jaar gespendeerd aan ouderen die tgv een val op spoed belanden bedraagt: 506 miljoen euro heupfractuurpatiënten kennen bijkomende kost van €13065 in jaar volgend op fractuur i.v.m. ouderen zonder heupfractuur (Englander et al., J Forensic Sci 1996; Masud & Morris, Age Ageing 2001; Haentjens et al., Disabil Rehabil 2005; Meerding et al., Eur J Public Health 2006)

Geriatrisch syndroom

Multifactorieel probleem Valincident = resultaat van een samenspel van Intrinsieke factoren Extrinsieke factoren Multifactorieel probleem multidisciplinaire oplossing

Strategieën voor valpreventie Primaire valpreventie personen met laag valrisico Secundaire valpreventie personen met verhoogd valrisico Preventie van breuken kwetsbare ouderen gedocumenteerde osteoporose

Secundaire valpreventie Multifactoriële evaluatie gevolgd door multidisciplinaire interventies gericht op de geïdentificeerde risicofactoren hoogst bewezen vorm van effectiviteit reductie in valincidenten van 25% tot 39% weinig bewezen effect op incidentie van ernstige verwondingen niet aangetoond welke componenten het meest effectief zijn de ernst van het risicoprofiel van de oudere persoon heeft geen invloed op de effectiviteit cave ouderen met ernstige cognitieve problemen (vb. dementie) (Gillespie et al., Cochrane 2003; Tinetti, NEJM 2003; Chang et al., BMJ 2004; Kannus et al., Lancet 2005)

Case Finding + Valanamese en klinisch onderzoek (AGS panel on falls prevention et al., 2001; Tinetti, 2003; NICE guideline 2004; NVKG richtlijn 2004)

Uniforme Aanpak: Overzicht

ALGORITME ASSESSMENT JAGS 2001;49:664-72 No intervention Periodic case-finding by GP No Fall Recurrent falls Only one fall No problem Evalution of gait and balance “Get Up and Go Test” Gait/balance problem Consultation post fall Fall evaluation Assessment Multifactorial intervention

Syncope bij ouderen Pietro Longhi 1744

Incidentie syncope volgens leeftijd en geslacht NEJM 2002; 347: 878-885

Syncope bij ouderen, eigen aanpak Synergie leeftijds- en ziektegebonden beperkingen 80% patienten met syncope > 65 jaar Atypische presentatie => etio niet altijd duidelijk CV ouderdomsgebonden veranderingen Baroreceptor en autonome reflexen Diastolisce dysfunctie Verminderde adrenerge respons Water en zout huishouding – ondervulling RA peil Comorbiditeit ( x 3,5) Medicatie (x3)

Oorzaken van syncope Ouderen meer vasodepressor Meer ssympatische tonus (plassen, hoesten, defecatie, heffen) CSH: 30 % bij ouderen (sympatische tonus minder , vasodilatatie, bradycardie) Carotismassage: 3 sec pauze >= 50 mmHg bd daling of < 80 mmHg. Niet bij VG CVA, geruis, VT, Vfib 0,17-0,45 % stroke

Oorzaken syncope in 231 geriatrische patiënten (65+) JAGS 2006; 54: 1531-1536

Oorzaken syncope 242 oudere patienen (65+) met dementie (AD, VD, LBD, mixed) OH > 75 j: 30% NH: 50% JAGS 2016; 64: 1567-1573

Prognose syncope NEJM 2002; 347: 878-885

Wie met syncope dringend doorsturen ? Alarmsymptomen dyspnee, RS pijn, gekend hartlijden, oedemen en tekenen hartfalen persisterende hypotensie langdurend, recidief, verwardheid , neurologische symptomen (schokken, U verlies, uitval…) syncope in lighouding, tijdens inspanning, ongeval ECG VT, breed QRS, bradycardie, ↑ QT,

Besluit Vallen bij ouderen Syncope Impact - onderschatting Screening Valevaluatie Syncope Ouderen Anamnese en KO Alarmsymptomen

www.valpreventie.be