De sociale staat van Nederland Over scheidslijnen en onbehagen in een verkiezingsjaar Kim Putters 4 oktober 2016

Tevreden over het heden; zorgen over de toekomst 2

3 NL in/over EUPessimistisch, maar (EB 15+, mei 2016)lidmaatschap onvermijdelijk

4 Dit kwartaal positiever over EU-lidmaat-schap (waarschijnlijk door Brexitnieuws)

5 Lageropgeleiden veel negatiever over globalisering

Verdeling van hulpbronnen in de samenleving Hoog totaal hulpbronnen Laag totaal hulpbronnen 29%71% Waar liggen de verklaringen? 6

Maatschappelijke scheidslijnen: actuele stand van zaken 1.Verschil in levensverwachting/ kwaliteit van leven 2.Kansenongelijkheid in onderwijs en arbeid 3.Etnische scheidslijn: gescheiden werelden 4.Zeggenschap: wantrouwen in instituties 7

1. Verschil levensverwachting/ Kwaliteit van leven Aantallen ouderen tot 2060 (in miljoenen) Bron: CBS 8

2. Kansenongelijkheid in onderwijs en arbeid Score op de cito eindtoets basisonderwijs naar opleidingsmilieu, 2013/’14 9 Bron: ITS/Kohnstamm (Cool 5-18) SCP-bewerking

Flexibele contracten naar opleidingsniveau werknemers van jaar, Bron: CBS StatLine (EBB ‘96-’15)

Werkt verder door in scholing van werkenden (Arbeidsaanbodpanel 2016) 11

3. Etnische scheidslijn: gescheiden werelden Leefwerelden van met name moslims en niet-moslims zijn gescheiden: weinig wederzijdse beïnvloeding, geen gemeenschappelijk referentiekader en weinig onderling begrip. Trends die dat verder versterken: -minder menging sociale netwerken -minder gemengde huwelijken -Andere bejeging op straat en in gelegenheden -Arbeidsmarktdiscriminatie -Nederlandse samenleving reageert angstiger Moslimjongeren vragen zich af: 'Mogen we hier wel zijn?' En het antwoord van de omgeving is: 'Willen jullie hier wel zijn?' Sociaal en Cultureel Planbureau – Werelden van verschil 12

13 Voorbeeld: Werkzoekenden met minimaal 1 discriminatie- ervaring bij het zoeken naar werk Sociaal en Cultureel Planbureau – Werelden van verschil

4. Zeggenschap: groeiend wantrouwen in (sommige) instituties Negatief over politiek systeem (m.n. politieke partijen). Positief over democratie. Negatieve steun aan EU. Beperkte steun representatieve democratie (ca. 34%). Behoefte aan meer beslissingsmacht, vooral onder lager opgeleiden (70%). 14

Percentage vertrouwen 2008/1-2016/3 17

Vertrouwen in de media 18

Gaan we richting een ander type samenlevingsmodel? 19

Een nieuw ‘sociaal contract’? Dat gaat niet in de eerste plaats om de polderinstituties, maar om het achterliggende samenlevingsmodel: 1.Herijking perspectief op welvaart: verbinding (ook regionaal) tussen economische en sociale groei (brede welvaart)? 2. Herijking perspectief op solidariteit: welke (her)verdeling tussen have's en have nots, en vormen van binding tussen mensen, zijn wenselijk tegen (ontwrichtende) polarisatie?‘ 3. Herijking perspectief op zeggenschap: combinaties van representatieve en participatieve democratie; alternatieve vormen van eigenaarschap?