Lokaal sociaal beleid : schizofrenie en chaos Provinciale Trefdag Strategieën voor een lokaal armoedebeleid 27 juni 2016 Johan Vandenbussche Vakgroep Sociaal Werk en Sociale Pedagogiek Universiteit Gent

Overzicht -Lokaal sociaal beleid -Even achteruitkijken -OCMW -Uitdagingen -Toenemende bewolking -Versterking lokaal sociaal beleid

Lokaal sociaal beleid

Lokaal beleid Troeven : Maatwerk Effectiviteit Democratisch gehalte Duurzaamheid

Lokaal beleid Uitdagingen : schaal universaliteit

Lokaal sociaal beleid Ruimer dan armoedebeleid Integraal Inclusief Link sociale grondrechten Sociaal lokaal beleid

Lokaal sociaal beleid  vele domeinen : armoedebestrijding, jeugd, wonen, werken,…  vele partners : publiek, vzw’s, vrijwilligers, doelgroepen,…  vele lagen : Europa, Federaal, Vlaams, Provincie, Regio’s  vele verschillen : bestuurskracht, ligging, voorgeschiedenis,… Focus : lokale besturen

Even terugblikken

Ancien Regime Christelijke naastenliefde Gasthuizen (residentiële opvang “sociale gevallen”) Tafels van de Heilige Geest (“armendis”) (ambulante ondersteuning in natura en speciën)

Ancien Regime Humanisme Juan-Luis Vives “De subventione pauperum” (1526) -Coördineren schenkingen -Iedereen moet geholpen worden -Efficiënter werken -Werk aangeboden door stad -Vakscholen voor kinderen van bedelaars

België 1796 : Burgerlijke Godshuizen : residentiële opvang Burelen van Weldadigheid : thuishulp in natura In elke gemeente (kanton) “rijke” burgers - vrijwilligheid “Vaste leden” : secretaris en ontvanger

België 1836 : Gemeentewet : armenmeesters en liefdadigheidscomités Armenmeesters : huisbezoeken, opmaken verslagen, bedeling hulp Liefdadigheidscomités : gekozen door de Gemeenteraad (verplicht vanaf 2000 inwoners) Verplichte bijpassing door gemeente bij tekorten

België 1925 : Commissie voor de Openbare Onderstand (COO) Vervangt de Godshuizen en Burelen van Weldadigheid Verplicht in elke gemeente “teneinde de ellende te verzachten en de dienst der ziekenverpleging in te richten”. Leden benoemd door de gemeenteraad Secretaris en ontvanger Huisbezoeken door “hulpvaardige personen”

België 1976 : Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW) Universeel recht op maatschappelijke dienstverlening Benoemd door de gemeenteraad Verplichte aanwezigheid maatschappelijk werker Bijpassing gemeente Ruime taakinvulling

Rode draad Van gunst (caritas) naar recht Van specifiek (behoefte) naar algemeen (universeel) Van religieus naar burgerlijk Van individueel naar (lokale) gemeenschap Van privaat naar publiek Tweeledige structuur Professionalisering

OCMW

Organieke wet Art 1 Elke persoon heeft recht op maatschappelijke dienstverlening. Deze heeft tot doel eenieder in de mogelijkheid te stellen een leven te leiden dat beantwoordt aan de menselijke waardigheid.

Organieke wet Art 57 § 1. […] heeft het openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn tot taak aan personen en gezinnen de dienstverlening te verzekeren waartoe de gemeenschap gehouden is. Het verzekert niet alleen lenigende of curatieve doch ook preventieve hulp. Het bevordert de maatschappelijke participatie van de gebruikers. Deze dienstverlening kan van materiële, sociale, geneeskundige, sociaal-geneeskundige of psychologische aard zijn.

Organieke wet Art 57 § 1. […] heeft het openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn tot taak aan personen en gezinnen de dienstverlening te verzekeren waartoe de gemeenschap gehouden is. Het verzekert niet alleen lenigende of curatieve doch ook preventieve hulp. Het bevordert de maatschappelijke participatie van de gebruikers. Deze dienstverlening kan van materiële, sociale, geneeskundige, sociaal-geneeskundige of psychologische aard zijn.

Sterktes  Directe link mensenrecht (menswaardig bestaan) en sociale grondrechten  Subjectief en afdwingbaar recht op maatschappelijke dienstverlening  Open en onvoorwaardelijk recht  Sluitstuk sociale zekerheid

Sterktes  Publieke actor  Lokaal : -goed zicht op de situatie -maatwerk -gedragen door de gemeenschap  Politici en professionelen (maatschappelijk werkers)  Sterk verbreed (thema’s) en verdiept (specialisatie)

Uitdagingen

 Vergrijzing  Superdiversiteit  Individualisering  Toenemende ongelijkheid  Wijzigende arbeidsmarkt  Financiële crisis

Gevolgen  Toenemende hulpvraag

Gevolgen  Veranderende hulpvraag

Toenemende bewolking

Institutionele veranderingen  Samenwerking / integratie gemeente-OCMW  Decreet lokaal bestuur  Intergemeentelijke samenwerking  Fusiedecreet  Afslanking provincies  Decentralisatiedebat

Inhoudelijke bijsturingen  Decreet Lokaal Sociaal Beleid  Aanpassing Recht op Maatschappelijke Integratie  Uitvoering zesde staatshervorming

Vaststellingen  Weinig wetenschappelijke onderbouwing (of niet-gebruik)  Weinig participatie  Tegenstrijdige bewegingen (bv arbeidsmarktbeleid versus vermaatschappelijking)  Discussie over structuren  Bestuurlijke chaos (wetgevend werk, timing,…)

Dienstverlening onder druk  Meer extra-voorwaarden (test Nederlands, sollicitaties)  Meer verantwoordelijkheid bij de mensen zelf (zelfregie)  Meer beroep op liefdadigheid (voedselbanken)  Specifiek “armenbeleid”  Inperken tegemoetkomingen  Vermaatschappelijking  Management-logica  Privatisering

En het OCMW ? Combinatie Decreet Sociaal Beleid en Inkanteling: -Inkanteling : versterking lokaal sociaal beleid ? -Decreet Lokaal Sociaal Beleid : sociaal huis ?

Schizofrenie en chaos Schizofrenie : virtuele concepten, tegenstrijdige maatregelen Chaos : gebrek aan afstemming

Versterking lokaal sociaal beleid

 Rechtenbenadering

 Universele aanpak

 Rechtenbenadering  Universele aanpak  Publieke sector als actor en regisseur, met een sterke inhoudelijke en institutionele afstemming gemeente – OCMW

 Rechtenbenadering  Universele aanpak  Publieke sector als actor en regisseur, met een sterke inhoudelijke en institutionele afstemming gemeente – OCMW  Ruimte voor lokale invulling

 Rechtenbenadering  Universele aanpak  Publieke sector als actor en regisseur, met een sterke inhoudelijke en institutionele afstemming gemeente – OCMW  Ruimte voor lokale invulling  Financiële ruimte en stabiliteit

 Rechtenbenadering  Universele aanpak  Publieke sector als actor en regisseur, met een sterke inhoudelijke en institutionele afstemming gemeente – OCMW  Ruimte voor lokale invulling  Financiële ruimte en stabiliteit  Lokale toegankelijke dienstverlening

 Rechtenbenadering  Universele aanpak  Publieke sector als actor en regisseur, met een sterke inhoudelijke en institutionele afstemming gemeente – OCMW  Ruimte voor lokale invulling  Financiële ruimte en stabiliteit  Lokale toegankelijke dienstverlening  Brede invulling maatschappelijke dienstverlening

 Rechtenbenadering  Universele aanpak  Publieke sector als actor en regisseur, met een sterke inhoudelijke en institutionele afstemming gemeente – OCMW  Ruimte voor lokale invulling  Financiële ruimte en stabiliteit  Lokale toegankelijke dienstverlening  Brede invulling maatschappelijke dienstverlening  Netwerkvorming

 Rechtenbenadering  Universele aanpak  Publieke sector als actor en regisseur, met een sterke inhoudelijke en institutionele afstemming gemeente – OCMW  Ruimte voor lokale invulling  Financiële ruimte en stabiliteit  Lokale toegankelijke dienstverlening  Brede invulling maatschappelijke dienstverlening  Netwerkvorming  Participatie

 Rechtenbenadering  Universele aanpak  Publieke sector als actor en regisseur, met een sterke inhoudelijke en institutionele afstemming gemeente – OCMW  Ruimte voor lokale invulling  Financiële ruimte en stabiliteit  Lokale toegankelijke dienstverlening  Brede invulling maatschappelijke dienstverlening  Netwerkvorming  Participatie

 Rechtenbenadering  Universele aanpak  Publieke sector als actor en regisseur, met een sterke inhoudelijke en institutionele afstemming gemeente – OCMW  Ruimte voor lokale invulling  Financiële ruimte en stabiliteit  Lokale toegankelijke dienstverlening  Brede invulling maatschappelijke dienstverlening  Netwerkvorming  Participatie  Link met de gemeenschap

Met dank voor de aandacht.

Contact Johan Vandenbussche Universiteit Gent Faculteit Psychologie & Pedagogische wetenschappen Vakgroep Sociaal Werk en Sociale Pedagogiek H. Dunantlaan Gent