Onderwijs over etnische en culturele diversiteit Drs. Veronica Selleger arts-onderwijskundige Medische Psychologie, VUmc Dr. Jeanine Suurmond Sociale Geneeskunde, AMC Verdiepingsmodule Teach the Teacher AMC 17 juni 2015 Supported by the Long Life Learning Programme of the EU

Culturally Competent in Medical Education (C2ME) C2ME website: Linked-in group : C2ME Culturally Competent teachers and Medical Education Coordination: Dept. of Public Health, AMC-University of Amsterdam Supported by EACEA ERASMUS LifeLong Learning Program Sociale Geneeskunde

Docenten voelen zich vaak onvoldoende voorbereid om: – Onderwijs te verzorgen over diversiteit van patiënten – Om te gaan met diversiteit van studenten C2ME richt zich op: -In kaart brengen van docentencompetenties (delphistudie) -Assessment van medische curricula -Assessment van medische docenten (behoeften) -Ontwikkelen van online module -Ontwikkelen van face to face trainingen -Ontwikkelen van guidelines om diversiteit in het medisch onderwijs te integreren Sociale Geneeskunde Achtergrond C2ME

Sociale Geneeskunde Wie?

Programma Verdiepingsmodule Teach the Teacher AMC 17 juni Welkom en introductie - Cultureel Kaartspel - Stereotypen - Casus diversiteit maken PAUZE - ‘Mini-intervisie’ over omgaan met diversiteit - Afsluiting

Spelregels cultureel kaarten Veiligheid en privacy: Verteller mag altijd vraag weigeren: –zonder hardop voorlezen –zonder uitleg Luisteraar: Stel exploratieve vragen Onderbreek de verteller niet met je eigen verhaal Geen discussie! wortels intercult. communicatie (professionele ontwikkeling) dood taboes

Doelen van het kaartspel Verteller: ervaart: –veiligheid en privacy –controle –aandacht / begrepen worden –nieuw inzicht Luisteraars: –echt luisteren / aandacht –‘de rem’ op: eigen ervaringen / visie → anamnestische vaardigheden ‘ABC’ voor reflectie

Bias = Negatieve beoordeling door groep over andere groep. Expliciete bias: bv ‘Marokkaanse patiënten werken nooit mee’, ‘Mijn Surinaamse patiënt klaagt onophoudelijk’ Impliciete bias: bv negatief nonverbaal gedrag. –Onbewust en onbedoeld Sociale Geneeskunde Bias

Sociale Geneeskunde Bias - Zwarte patiënten met coronaire hartziekte (CHZ) als minder coöperatief gezien - Zouden minder vaak trombolyse krijgen

Iedereen heeft impliciete bias (zelfs rechters) Impliciete bias kan expliciete bias versterken en andersom Impliciete associaties zijn niet per se in overeenkomst met onze ideeen over mensen of een reflectie van onze standpunten Impliciete bias kan toenemen bij gedrag dat minder controleerbaar is zoals nonverbaal gedrag, bij tijdsdruk, of bij ambigue diagnostische informatie We hebben vooral impliciete bias ten faveure van onze eigen groep (“Het is niet zo dat ik een hekel heb aan andere groepen, ik vind mijn eigen groep gewoon het leukst”) Impliciete bias is veranderbaar. Impliciete bias kan ‘ontleerd’ worden. Het jezelf betrappen op impliciete bias/ bewust worden van, is een eerste stap hierin. Sociale Geneeskunde Bias

Voorbeelden van eindtermen ‘diversiteit’ bachelor geneeskunde: - Kennis van de betekenis van factoren als sociaal-economische status, etniciteit, cultuur voor het geneeskundig proces (8.3.1.) - Vaardigheid om op een voor de gesprekspartner begrijpelijke wijze relevante informatie te verschaffen (8.3.2.) - Professioneel gedrag: … informatie verwerven vanuit het perspectief van de ander, met trefwoorden onbevooroordeeldheid, omgaan met jezelf, reflectie op eigen gedrag….. (8.3.3.) Raamplan 2009

Diversiteit in Nederland Aantallen niet-westerse allochtonen (2014) Etnisch Nederlands≈ 13 miljoen Westers allochtoon≈ 1.6 miljoen Niet-westers allochtoon≈ 2 miljoen (11%)

Etnische diversiteit neemt toe 13

Epidemiologische verschillen Verschillen in prevalentie ziekten Vaker voorkomen Vrijwel uitsluitend voorkomen Verschillen in risicofactoren Leefstijl (roken, bewegen, voeding) Sociale Geneeskunde Aspecten diversiteit (1)

Cultuur “bril waardoor iemand werkelijkheid bekijkt, interpreteert en er zin aan geeft” Ideeën over ziekte en gezondheid Normen en waarden Tradities (cultureel/religieus) Sociale Geneeskunde Aspecten diversiteit (2)

Sociale context  4 domeinen* Social stressors and support networks Change in environment Life control Literacy (*Green AR, Betancourt JR, Carrillo JE. Integrating social factors into cross-cultural medical education. Acad Med (3)193-7) Sociale Geneeskunde Aspecten diversiteit (3)

Communicatie Taal Invloed van cultuur Sociale Geneeskunde Aspecten diversiteit (4)

Programma Verdiepingsmodule Teach the Teacher AMC 17 juni Welkom en introductie - Cultureel Kaartspel - Stereotypen - Casus diversiteit maken PAUZE - ‘Mini-intervisie’ over omgaan met diversiteit - Afsluiting

Sociale Geneeskunde Onderdelen diversiteit epidemiologie sociale context cultuur communicatie

Reflectie: maatwerk voor 360 studenten Veronica Selleger en José van de Kreeke

Methode(s) Cirkel van Korthagen

Methode(s) Aangepaste cirkel van Korthagen* 4 * v an de Kreeke, 2001

Opleiden naar culturele competentie “Multicultural approach” risico: generaliseren vs. “Cultural awareness” – “Cultural sensitivity” risico: onwetendheid kennis attitude

“Multicultural approach” balans “Cultural awareness” – “Cultural sensitivity” kennis prof.gedrag / reflectie Opleiden naar culturele competentie

“Multicultural approach” “Cross-cultural approach” “Cultural awareness” – “Cultural sensitivity” kennis vaardigheden prof. gedrag / reflectie Opleiden naar culturele competentie

Programma Verdiepingsmodule Teach the Teacher AMC 17 juni Welkom en introductie - Cultureel Kaartspel - Stereotypen - Casus diversiteit maken PAUZE - ‘Mini-intervisie’ over omgaan met diversiteit - Afsluiting

Afsluiting Voorwaarden -Veilige leeromgeving (aandacht / niet oordelend /vertrouwelijkheid etc.) -Omgaan met weerstand (luisteren / waar komt de weerstand vandaan?) -Expertise docent (inhoud / didaktiek begeleiding /inzicht in eigen bias, ‘stokpaardjes’ etc.) -Goed onderwijsmateriaal (variatie in casuistiek /medische relevantie) -Aansluiten bij ervaringen van studenten (timing / integratie) -Grote lijn laten bewaken -Ondersteuning vanuit management -….

Afsluiting Valkuilen - Eenzijdige focus op: –cultuur/culturele verschillen –kennis over epidemiologische verschillen –‘easy fixes’ / kookboekbenadering - Studenten de maat nemen (t.a.v. discriminatie/stereotypen) - Onderwijs door één docent: –eenzijdigheid –afhankelijkheid - …

‘Take home messages’ onderwijs over diversiteit begint bij kijken naar je zelf → open staan voor anderen en voor alles dat ‘anders’ is eerste voorwaarde: veilige sfeer –aandacht / niet oordelen neem je (onderbuik-)gevoel of eerste associatie serieus –maar ga wel na of het klopt leer je vooroordelen kennen en toetsen durf spannende vragen te stellen