5havo proefexamen

Dit examen bestaat uit 36 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 62 punten te behalen. Voor elk vraagnummer staat hoeveel punten met een goed antwoord behaald kunnen worden.

Beantwoord de open vragen in goedlopend Nederlands. Geef niet meer antwoorden (zinnen, redenen, voorbeelden e.d.) dan er worden gevraagd. Als er bijvoorbeeld één zin wordt gevraagd en je antwoordt met meer dan één zin, dan wordt alleen de eerste zin in de beoordeling meegeteld.

Tekst 1 De terreur van de like-knop

1 maximumscore 1 “Het heeft er alle schijn van dat het like- tijdperk in Nederland die avond in 1988 is begonnen.” (regels 32-34)

De tekst ‘De terreur van de like-knop’ kan worden onderverdeeld in drie delen die van de volgende kopjes kunnen worden voorzien: deel 1: Het begin van het like-tijdperk deel 2: De nadelen van de like-cultuur deel 3: Schrikbeeld van de like-cultuur? 1p 2 Bij welke alinea begint deel 2? 1p 3 Bij welke alinea begint deel 3?

2 maximumscore 1 alinea 6 Opmerking Ook goed: alinea 5

3 maximumscore 1 alinea 12

4 maximumscore 1 D vermoedens

“‘Het gevaar bestaat’, zegt Van Dijck, ‘dat er in lijstjes die onvermijdelijk worden samengesteld uit zaken die het meest zijn gewaardeerd, alleen dingen staan die “leuk” zijn en die lijstjes trekken nog meer mensen aan. Voor je het weet, wordt het blikveld van mensen beperkt tot “leuke” dingen en is er geen plaats meer voor serieuzere en rationelere zaken.’” (regels )

1p 5 Wat voor soort argumentatie wordt in dit fragment gebruikt? argumentatie op basis van A kenmerk of eigenschap B oorzaak en gevolg C overeenkomst en vergelijking D voorbeelden

5 maximumscore 1 B oorzaak en gevolg

6 maximumscore 3 (1 probleem) 2 onderbouwing / argument 3 gevolg 4 standpunt 5 argument / onderbouwing 6 oplossing

indien vijf goed 3 indien vier goed 2 indien drie goed 1 indien twee of minder goed 0

1p 7 In welke van onderstaande alinea’s komt de relatie met de titel van de tekst ‘De terreur van de like-knop’ het sterkste naar voren? A alinea 6 B alinea 7 C alinea 8 D alinea 9

7 maximumscore 1 B alinea 7

Tip! Schrijf een open vraag (met een maximaal aantal woorden) eerst in het klad!

8 maximumscore 3 De kern van een goed antwoord is: Je weet niet precies wat likes betekenen 1 (want) er kan met (het aantal) likes gemanipuleerd zijn 1 een volledig goed antwoord, niet langer dan 25 woorden 1

“‘Makkelijk engagement’, noemt Van Dijck dit clicktivism.” (regels ) 1p 9 Wat wordt hier bedoeld met clicktivism? A Het liken van berichten om jezelf sociaal voor te doen zonder dat dat moeite kost. B Het liken van berichten van iemand die zonder likes onder aan de sociale ladder terechtkomt. C Het mobiliseren van mensen door zo veel mogelijk likes, berichten en volgers te verzamelen. D Het twijfelen over het wel of niet liken van berichten over vervelende gebeurtenissen.

9 maximumscore 1 A Het liken van berichten om jezelf sociaal voor te doen zonder dat dat moeite kost.

10 maximumscore 1 “Als u het waardeert, dan zou u een briefje of een mailtje kunnen sturen, maar ons liken op Facebook vinden we stiekem ook best leuk, hoor.” (regels )

Over de overeenkomst tussen Newspeak en liken op Facebook kan een aantal beweringen gedaan worden. 1p 11 Welke van de onderstaande beweringen over deze overeenkomst doet het meest recht aan de tekst? A Het doel van Newspeak en Facebook is vernauwing van het bewustzijn. B Newspeak en Facebook leiden beide tot minder woordenschat en gemiddeld minder ideeën per gebruiker. C Voor Newspeak en Facebook geldt dat er uiteindelijk sprake zal zijn van een streng taalregime. D Zowel Newspeak als Facebook geeft de werkelijkheid te eendimensionaal weer.

11 maximumscore 1 D Zowel Newspeak als Facebook geeft de werkelijkheid te eendimensionaal weer.

In alinea 12 wordt geschetst wat de gevolgen van de nieuwe taal Newspeak zouden zijn. 1p 12 Welke van de onderstaande wetenschappers waarschuwt of waarschuwen voor soortgelijke kwalijke gevolgen van de like-cultuur? A Carolin Gerlitz en Anne Helmond B Jos de Mul C José van Dijck D Neil Strauss

12 maximumscore 1 C José van Dijck

13 maximumscore 2 De kern van een goed antwoord is: (Deze uitspraak is verrassend) omdat de tekst over het algemeen kritisch is (over de like-knop/Facebook) (en deze uitspraak positief is) 1 een volledig goed antwoord, niet langer dan 15 woorden 1

14 maximumscore 1 De kern van een goed antwoord is: Het gebruik van de like-knop nuanceert negatieve reacties /zorgt voor een balans tussen positieve en negatieve reacties.

15 maximumscore 1 De kern van een goed antwoord is: (Zowel de hoofdtekst als het tekstfragment is negatief) over het misbruik dat van het gebruik van de like-knop kan worden gemaakt.

1p 16 Welke van onderstaande beweringen geeft de hoofdgedachte van de tekst ‘De terreur van de like-knop’ het beste weer? We moeten A ervoor uitkijken dat door het populistische gebruik van de like-knop straks alles en iedereen op elkaar lijkt. B goed in de gaten houden hoe ons gedrag kan worden gemanipuleerd met behulp van de like-knop, want die manipulatie kan ons schade opleveren. C oppassen voor bedrijven die door middel van de like-knop zullen bepalen hoe wij alles om ons heen benoemen. D voorzichtig zijn met het indelen van de wereld in leuk en niet leuk met behulp van de like-knop, want die indeling mist de benodigde nuancering.

16 maximumscore 1 D voorzichtig zijn met het indelen van de wereld in leuk en niet leuk met behulp van de like-knop, want die indeling mist de benodigde nuancering.

Totaalscore tekst 1 22 punten

Tekst 2 Burn-out

17 maximumscore 3 De kern van een goed antwoord is: Vroeger waren jongeren het meest vitaal 1 nu zijn jongeren uitgeput / hebben jongeren steeds vaker een burn-out 1 een volledig goed antwoord, niet langer dan 20 woorden 1

18 maximumscore 3 De kern van een goed antwoord is: Dat komt door een toegenomen privédruk 1 door sociale media 1 een volledig goed antwoord, niet langer dan 15 woorden 1

19 maximumscore 4 De kern van een goed antwoord is: Turkle was eerst optimistisch over sociale media 1 omdat mensen online daarmee hun (gedroomde) betere zelf konden zijn 1 maar is nu negatief 1 omdat mensen zich erdoor juist eenzaam voelen 1

Bij woordoverschrijding dient de volgende correctie van de score te worden toegepast, tot een minimum van 0 scorepunten: indien woorden: 1 scorepunt aftrekken indien woorden: 2 scorepunten aftrekken indien woorden: 3 scorepunten aftrekken indien meer dan 56 woorden: 4 scorepunten aftrekken

In alinea 7 wordt geschetst wat Andrew Keen van sociale media vindt. 1p 20 Welke van de onderstaande beweringen geeft hiervan de beste samenvatting? Sociale media zijn A asociaal, maar ze zorgen ook voor een netwerk. B bedreigend, maar ze zijn moeilijk te vermijden. C onmisbaar, want ze horen bij de reputatie-economie. D transparant, want ze zorgen ervoor dat je overal te volgen bent.

20 maximumscore 1 B bedreigend, maar ze zijn moeilijk te vermijden.

1p 21 Hoe kan de tekst ‘Burn-out’ het best getypeerd worden? Die kan het best getypeerd worden als een A beschouwende tekst waarin de meningen van onderzoekers tegenover elkaar worden geplaatst. B beschouwende tekst waarin een verklaring wordt gegeven voor burnout bij jongeren. C betogende tekst met de oproep om te minderen met het gebruik van de sociale media. D betogende tekst met een standpunt over de negatieve kanten van sociale media.

21 maximumscore 1 B beschouwende tekst waarin een verklaring wordt gegeven voor burnout bij jongeren.

Totaalscore tekst 2 11 punten

Tekst 3 Nederland, talenland?

1p 22 Met welk begrip kan de functie van alinea 1 ten opzichte van het vervolg van de tekst het beste benoemd worden? A constatering B definitie C doelstelling D samenvatting

22 maximumscore 1 A constatering

“Die eenzijdige nadruk op het Engels is een vergissing.” (regels 62-63) 3p 23 Vat de argumentatie samen waarmee dit standpunt in alinea 4 wordt onderbouwd. De eerste zin is hieronder al gegeven: Engels is weliswaar de belangrijkste wereldtaal … Gebruik voor je aanvulling niet meer dan 40 woorden. Bij overschrijding van het maximum aantal woorden vindt puntenaftrek plaats.

23 maximumscore 3 De kern van een goed antwoord is: Engels is weliswaar de belangrijkste wereldtaal maar wij zien Engels als (instructie- en) communicatietaal 1 terwijl onze buurlanden het alleen als instructietaal zien / de moedertaal als communicatietaal gebruiken 1 Wij kweken door de eenzijdige nadruk op het Engels minder goodwill 1

Bij woordoverschrijding dient de volgende correctie van de score te worden toegepast, tot een minimum van 0 scorepunten: indien woorden: 1 scorepunt aftrekken indien woorden: 2 scorepunten aftrekken indien meer dan 49 woorden: 3 scorepunten aftrekken

24 maximumscore 4 De kern van een goed antwoord is: Er is minder onderwijs in andere vreemde talen dan Engels 1 Leerlingen kiezen daardoor minder voor meerdere/andere vreemde talen (dan Engels) 1 Er komen daardoor (nog) minder lesuren en minder docenten voor de andere vreemde talen 1 een volledig goed antwoord, niet langer dan 40 woorden 1

25 maximumscore 1 B als voorbeeld van een ander taalbewustzijn dan in Nederland het geval is.

26 maximumscore 5 De kern van een goed antwoord is: Het talenonderwijs moet zich niet alleen op het Engels richten / Er moet een bredere talenkennis komen 1 (ten eerste) de overheid moet het talenonderwijs explicieter propageren 1 (ten tweede) middelbare scholen moeten meer (financiële) ruimte krijgen om het talenonderwijs beter vorm te geven / leerlingen (in het middelbaar onderwijs) moeten meer vreemde talen kunnen leren 1 (ten derde) het hoger en wetenschappelijk onderwijs moet meer dwarsverbindingen mogelijk maken, 1 zodat meer mensen een vreemde taal zullen leren 1

Bij woordoverschrijding dient de volgende correctie van de score te worden toegepast, tot een minimum van 0 scorepunten: indien woorden: 1 scorepunt aftrekken indien woorden: 2 scorepunten aftrekken indien woorden: 3 scorepunten aftrekken indien woorden: 4 scorepunten aftrekken indien meer dan 86 woorden: 5 scorepunten aftrekken

27 maximumscore 1 “Op deze manier kan er in een breder verband meer kennis en begrip opgedaan worden voor de ons omringende culturen, en daar zullen onze zakelijke relaties van profiteren.” (regels )

28 maximumscore 1 C betoog, omdat gesteld wordt dat het onderwijs in vreemde talen gestimuleerd moet worden.

29 maximumscore 1 A Het onderwijs in vreemde talen moet gestimuleerd worden omdat talenkennis voordelen biedt voor onze handelsrelaties met het buitenland.

Totaalscore tekst 3 17 punten

Tekst 4 Sleutelen aan voedsel

30 maximumscore 4 Standpunt: Gentechlandbouw is slecht argument 1: Het is een aantasting van biodiversiteit. subargument 1a: Want de genetisch veranderde plant blijft overeind als je die met aangepast gif bespuit en de rest van het leven op het land en in de bodem gaat dood.

argument 2: Het zaad dat nodig is voor gentechlandbouw is niet vrij verhandelbaar. subargument 2a: Want er rust patent op dat in handen is van enkele multinationals.

per juist hoofdargument 1 per juist subargument bij het goede hoofdargument 1

31 maximumscore 2 De kern van een goed antwoord is: Die angst kost Afrikaanse boeren hun afzetmarkt waardoor ze geld mislopen 1 een volledig goed antwoord, niet langer dan 15 woorden 1

32 maximumscore 1 D verklaring

33 maximumscore 1 De kern van een goed antwoord is: (De overeenkomst is dat) beide de afhankelijkheid van multinationals vrezen.

34 maximumscore 2 De kern van een goed antwoord is: Volgens tekstfragment 2 leidt gentechvoedsel niet tot minder gifgebruik en volgens de tekst ‘Sleutelen aan voedsel’ (waarschijnlijk) wel 1 Volgens tekstfragment 2 leidt gentech tot een uitroeiing van de biodiversiteit, terwijl die volgens de tekst ‘Sleutelen aan voedsel’ al niet meer bestond. 1

35 maximumscore 1 C betogend, want er wordt beargumenteerd dat het tijd is om de pluspunten van gentechnologie te zien.

36 maximumscore 1 De kern van een goed antwoord is: Is gentech/het sleutelen aan voedsel wel zo erg? / Wat is er nu eigenlijk zo erg aan gentech/het sleutelen aan voedsel?

Totaalscore tekst 4 12 punten

Cijfer berekenen Totaal aantal punten optellen: = punten

Normering lengte scoreschaal: 62 N-term: 1, /2/nederlands-havo/omzettingstabel- normering/2015/havo