Allochtone kinderen en adolescenten op school Dr. Abdellatif Riffi

Adolescentie in intercultureel perspectief • Adolescentie in intercultureel perspectief

Adolescentie in intercultureel perspectief Welke bijzondere problemen bedreigen de allochtone puber? Welke kwaliteiten hebben allochtone gezinnen? Welke allochtone jongeren zijn at risk? Waar moet de preventieve jeugdgezondheidszorg op focussen?

UNIVERSELE ASPECTEN ADOLESCENTIE • HERKENBARE EN ALZO BENOEMDE FASE TUSSEN KIND EN VOLWASSENE • LICHAMELIJKE EN GEESTELIJKE VERANDERINGEN • SEKSEDIFFERENTIATIE & GENDERVERSCHILLEN • (VOORBEREIDING) PAARVORMING • PEERGROUP SEKSEGESCHEIDEN • ORIENTATIE OP VOLWASSEN TAKEN GODSDIENST, FAMILIEVERPLICHTINGEN ARBEID SAMENLEVING

ADOLESCENTIE VANUIT WESTERS PERSPECTIEF • VERLENGDE EXPERIMENTEER PERIODE (Moratorium) • VEEL KEUZES - ONDERWIJS - WERK - SEKSUELE IDENTITEIT - PARTNER - WOONBESTEMMING • JEUGDCULTUUR ‘STURM UND DRANG’(opstandig , wispelturig) • LOSMAKINGSPROCES MEER OF MINDER CONFLICTUEUS • PEERGROUP ZELFGEKOZEN EVENTUEEL SEKSEGEMENGD Uit: Cultuur en Opvoeding; Interculturele pedagogiek vanuit ecologisch perspectief. L.Eldering, 2002,Lemniscaat, Rotterdam

Adolescentie = cultuur Religie, cultuur, opleiding en sociale klasse van het gezin vormen de kaders voor de opvoeding, maar ook wat we verwachten van de adolescentie. Persoonlijke ervaringen van ouders spelen een belangrijke rol in hoe zij zelf opvoeden, ook in deze levensfase van hun kinderen.

Autoritaire opvoeding Ook in armoedige en bedreigende omstandigheden leidt een autoritaire opvoeding niet automatisch tot probleemgedrag bij kinderen, in tegenstelling tot wat vaak wordt verondersteld. Dat blijkt bijvoorbeeld in de Amerikaanse samenleving bij zwarte gezinnen Veel allochtone gezinnen ouders op zoek zijn naar een nieuw evenwicht tussen traditionele opvattingen over opvoeden en de eisen die de moderne westerse samenleving stelt Ploeg, P. van der (2006). Verwachten we niet te veel van de pedagogische remedie ?www.pedagogiek.net/content/artikel.php?contentID=1096)

Autoritatieve opvoeding Stel autoritatieve opvoedingsstijl niet als het ideaal •De balans tussen autonomie bieden en grenzen stellen is voor veel autochtone ouders lastig te vinden (alcoholmisbruik) •Allochtone ouders en kinderen zullen er niet mee uit de voeten kunnen; het maakt hen onzeker wat schade op kan leveren

Allochtone jongeren en adolescentie • Levenskeuzes/levensbeschouwing conformeren zich meer aan keus ouders • Peers belangrijk maar opvattingen ouders worden niet openlijk bekritiseerd • Intimiteit vaders en zonen vaak beperkt • Gescheiden mannen en vrouwencircuits • Omlijnde genderopvattingen

Casus Naijma Naijma is een 17-jarige puber. Ze heeft ernstige leerachterstand en een veel schoolverzuim. Er is vermoeden van druggebruik. Ze wil gaan samenwonen met haar vriend. Haar ouders willen haar uithuwelijken. De school signaleert het veelvuldig schoolverzuim.

Culturele competenties Kennis Houding Vaardigheid

Kennis Enkele woorden in de taal vd patient (begroeting) Kennis van culturele en religieuze diversiteit (arts is soms cult antropoloog) Kennis van epidemiologie van pathologieën uit herkomstland (sikkelcelanemie,familiale middellandse zeekoorts)

Houding Tijd, respect, nieuwsgierigheid Vermijden van vooroordelen,stereotiepen (Alle allochtonen dramatiseren, mediterraan pijnsyndroom,…) Openstaan voor de culturele achtergrond van andere (bv begroeting,schoenen uitdoen: kousen!) Moeizame communicatie en misverstanden vermijden:

Vaardigheid Interculturele bemiddeling Migratieanamnese Geen veterinaire geneeskunde

Deze culturele competenties zouden moeten leiden tot een open en flexibele houding naar de patiënt, waardoor de relatie tussen patiënt en hulpverlener verbeterd wordt. Hierdoor wordt de juiste informatie verkregen om een goede diagnose te stellen. “De patiënt voelt zich gehoord en zal de adviezen ook beter opvolgen”.

Probleem: moeizame communicatie en misverstanden Taalproblemen Tijdgebrek Niet luisteren Onbegrip voor patient zijn ideeën Onbegrip van de patient voor de arts Meningsverschillen over wensen en beleid Patient heeft geen hulp- maar een doel vraag (lichaamstaal)

Probleem: informele tolken Bij probleemgevallen waar de ouders bij worden betrokken liefst geen kinderen als tolk gebruiken Nadelen van informele tolken (filmpje)

Casus Rachid Rachid is 16 jaar. Zijn ouders zijn gescheiden. Hij woont bij zijn moeder en oudere broer. De broer brengt hem in contact met vrienden. Ze hebben geen diploma maar rijden met een BMW. De oom van één van de vrienden heeft een bloeiende drughandel. Rachid gaat steeds meer op stap met zijn broer en het schoolverzuim neemt toe. Moeder is ongerust.

Onderwijs Probleemstelling allochtonen in SO/HO Deelname en rendement van allochtone leerlingen en studenten in SO en HO is problematisch ! Verklaringen: • Familiale en achtergrondkenmerken (SES, beroepsactiviteit) • Vaardigheden en mogelijkheden (cognitief, motivationeel, affectief, gedragsvariabelen) • Eerdere schoolopleiding • Keuzeproces • Academische en sociale integratie

Onderwijs De cijfers voor allochtonen in het HO Instroom: minder dan 20% van allochtone jongens en minder dan 25% van allochtone meisjes begint aan HO Bron:N. Duquet e.a., Wit krijt schrijft beter Doorstroom 20% TMA allochtonen slaagt tgo. 56% autochtonen 45% drop-out bij TMA allochtonen tgo. 22% autochtonen Bron:M. Lacante e.a., Allochtonen in het HO

Onderwijs Voornaamste drempels bij instroom HO vooropleiding en resultaten SO 15% van allochtone studenten komt uit BSO Studiekeuze:motivatie voor keuze, informatie, stimulansen persoonlijkheidskenmerken van jongeren motivatie, inzet Thuissituatie: opleiding ouders, thuistaal gebrek aan rolmodellen en netwerken

Samenwerking Zorgverleners van allochtone afkomst ICB Netwerk van sociaal assistenten, verenigingen, religieuzen enz

Casus Mustafa 17jaar Sinds paar maanden: meer teruggetrokken en ander uiterlijk: draagt een baardje, broekspijpen opgerold tot boven enkels. Vorige week: conflict met de turnlerares, weigerde aan een “Zumba”-les deel te nemen. Hij vond dat dansen en muziek haram zijn. Volgens vrienden: vertelt vreemde verhalen waarin hij blijkbaar constant gevolgd wordt en men hem constant in de gaten houdt. Hij zou blijkbaar ook gans de nacht op facebook en msn actief zijn?  

Gezondheidsachterstanden (1) • Niet-westerse allochtone jongeren hebben een hoger sterftecijfer dan hun autochtone leeftijdsgenoten Minder bewegen en dikker Overgewicht en obesitas bij jonge kinderen (0-4 jaar): gedrag en opvattingen ouders M.M.Boere-Boonekamp, M.P.L’Hoir, M.Beltman, J.Bruil, N.Dijkstra en A.C.Engelberts

Gezondheidsachterstanden (2) • Veel Marokkaanse en Turkse kinderen met een verstandelijke handicap blijven in België verstoken van deskundige hulp • Specifieke problemen seksuele gezondheid allochtone jeugd, maar zeker de nieuwkomers

Gezondheidsachterstanden (3) • Vaker psychosociale problemen, zoals slaapproblemen en hoofdpijn. Vaker extreem teruggetrokken, depressief en angstig. Bogt, T. ter,Dorsselaer, S. van &Vollebergh, W. (2002). Psychische gezondheid: risicogedrag en welbevinden van Nederlandse scholieren. Utrecht: Trimbos Instituut. • Schizofrenie komt twee tot zes keer vaker voor onder Marokkaanse dan onder Vlaamse families. W.Veling (2008)Schizophrenia among ethnic minorities.Socialandcultural explanations for the increased incidence of schizophrenia among firstandsecond-generation immigrantsin theNetherlands. • Meer gedragsproblemen en criminaliteit

Asielzoekers jongeren en illegale jeugd meer stress • omstandigheden in het land van herkomst • vluchtervaringen • verliezen • langdurige onzekerheid binnen de asielprocedure en lang verblijf in opvang • leven in de marge van de samenleving • jeugd die illegaal in België verblijft bedreigd

Kindermishandeling •In allochtone gezinnen komt kindermishandeling 3,5 keer zo veel voor, maar “gecorrigeerd” op sociaal economische status 1,2 keer zo veel. •Bij nieuwe etnisch-culturele minderheden nog steeds 2,6 keer zoveel. (Afrikaans, Oost Europees) Van IJzendoornc.s., Kindermishandeling in Nederland anno 2005, LeidenAttachmentResearch Program, WODC2007

Radicalisering?

Islam Het voornaamste heilige boek voor moslims is de Koran , waarvan zij geloven dat God de tekst via de aartsengel Gabriël aan Mohammed als profeet en boodschapper doorgaf. Naast de Koran is de Soenna van Mohammed, waarin de levenswijze, de gezegden en de standpunten van de profeet worden beschreven, ook een belangrijke bron voor de islamitische doctrine.

Rol religie Islam meer dan een godsdienst “overgave aan de wil van Allah” reinheid heel belangrijk begrip rol Imam soms veelomvattend

De praktijk: de vijf zuilen Geloofsbelijdenis (Sjahada) 5 maal per dag bidden (Salaat) Betalen van armenbelasting (Zakaat) Vasten in de maand Ramadan (negende maand van het islamitische jaar) Bedevaart naar Mekka

Stromingen binnen de Islam Ramadan en medicijngebruik Stromingen binnen de Islam Islam Soennieten Sjiieten Soennieten en sjiieten verschillen niet zo zeer op gebied van elementaire geloofsleer en religieuze verplichtingen , maar wel op het gebied van niet - verplichte feesten, tradities en praktijken. 3.10 FTO module versie 06f bijlage 7

Soennieten De overgrote meerderheid (ca. 85%) van de moslims is soenniet. Het Soennisme kent vier rechtsscholen (richtingen): Hanafieten: vooral in India, Pakistan, Afghanistan, Egypte, Turkije en West-Afrika Hanbalieten: vooral op het Arabisch schiereiland Malikieten: vooral in Noord- en West-Afrika Sjafi'ieten: vooral in Maleisië en Indonesië Substromingen: Salafisme - puriteinse stroming die terug wenst te keren naar een 'originele' islam. Wahabisme - puriteinse stroming, vergelijkbaar met het salafisme; staatsgodsdienst in Saoedi-Arabië.

Sjiieten Sjiieten stellen dat het leiderschap na de dood van Mohammed overgenomen moest worden door een lid van zijn familie, zijn schoonzoon Ali. Sjiieten leven vooral in Iran en Zuid-Irak, waar ze de meerderheid vormen, en in Koeweit. Ze vormen een minderheid in Pakistan, India, Libanon en enkele Golfstaten. Substromingen: - Alawieten - Komt voor in het noorden van Syrië en het uiterste zuiden van Turkije. Isma'ilisme

Radicalist Extremist Terrorist Wereldveranderen, compromisbereid, open voor nuances Extremist Wereldveranderen, niet compromisbereid, geen dialoog Terrorist Idem, gewelddadig

Radicaal zijn is een eigenschap van iemand die bepaalde dingen grondig wil veranderen Vaak wordt ‘radicalisme’ ook gebruikt voor (gewelddadig) extremisme. Dat is fout Radicalisering is het proces waarbij een leerling in toenemende mate bereid is om alles in de strijd te gooien voor een samenleving die niet strookt met onze democratische rechtsorde. Radicalisering is niet exclusief verbonden aan één etnische, culturele, religieuze of politieke bevolkingsgroep. Zo is er bijvoorbeeld dierenrechten-, links-, rechts- en islamitische radicalisering. www.Klasse.be

Van radicalisering naar terrorisme: 4 fasen

1 1 Ervaringen als mogelijke voedingsbron: leraar: voedingssbodem neutralieren, perspectief bieden, aandacht voor positief schoolklimaat 2 Vatbaar voor radicale ideeën Leraar: weerbaarheid vergroten 3 Geraakt door radicale ideeën Leraar: ingrijpen , praten met de jongeren, clb en netwerk inschakelen, 4 Bereid geweld te gebruiken Leraar: instanties , justitie en politie op de hoogte brengen Bronnen: ministerie van Veiligheid en Justitie Nederland in een document voor instellingen uit onderwijs, jeugdzorg en welzijn en KPC

De signaalvragen Isoleert de leerling zich, sluit hij zichzelf uit, verbreekt hij contacten met zijn vrienden, klasgenoten? Verheerlijkt hij zijn idealen en zet hij zich af tegen een samenleving en organisaties die zijn idealen niet delen? Leeft hij met een vijandbeeld en benoemt hij de bedreigingen van die vijand? Zijn er uiterlijke kenmerken die wijzen op mogelijke radicalisering: kledij, baardgroei, kaal scheren …? Is zijn onlineprofiel bv. meer een ideologisch statement? Spreekt hij over een soort van ‘nieuwe familie’ (groepsidentiteit)? Zegt hij dat hij tot actie moet overgaan, strijd moet leveren? Rechtvaardigt hij geweld? …

Controlevragen Kan wat hij zegt of doet ook op een ander probleem wijzen? Wil de leerling enkel provoceren en deelt hij het gedachtengoed of de ideologie niet echt? Is het de eerste keer dat jij dit gedrag waarneemt of heb je vergelijkbare ervaringen? Hoe kijken je collega’s en het CLB naar dat gedrag? Beïnvloedt hoe hij denkt ook wat hij doet? … Bedreigende factoren Zit de leerling in een negatief netwerk, is hij heel geïsoleerd en vervreemd? Zijn er problemen met zijn identiteitsontwikkeling (gender, pesten …)? Zijn er radicale personen in zijn omgeving die hem beïnvloeden? Zijn er persoonlijke crisissen (scheiding, conflict met een leraar, strenge vader …)? Heeft hij frustrerende ervaringen (bv. politiecontroles …)? Zijn de schoolresultaten slecht (gebrek aan toekomstperpectief?) Is er een psychische problematiek (autisme, depressie, verslaving …)? … (Zie ook Radicx, vroegtijdig signaleren van radicalisering)

Casus 4 Mohamed, 14 jaar, presteerde tot voor kort vrij goed op school. Hij heeft diabetes maar gebruikt zijn medicatie (insuline) op een goede manier. De leerkrachten merken op dat hij slecht presteert de laatste tijd. Hij is niet alert in de les, zit te suffen. Op school denkt men ‘weer één die niet meer wil studeren’

RAMADAN Naam van de 9de maand Gebaseerd op de maan-stand 1 Muharram ul Haram (of korter Muharram) محرّم 2 Safar صفر 3 Rabi'-ul-Awwal (Rabi' I) ربيع الأول 4 Rabi'-ul-Akhir (of Rabi' al-THaany) (Rabi' II) ربيع الآخر أو ربيع الثاني 5 Jumaada-ul-Awwal (Jumaada I) جمادى الأول 6 Jumaada-ul-Akhir (of Jumaada al-THaany) (Jumaada II) جمادى الآخر أو جمادى الثاني 7 Radjab رجب 8 Sha'abaan شعبان 9 Ramadan رمضان 10 Shawwal شوّال 11 Dhul Qa'dah ذو القعدة ( 12 Dhul Hidja ذو الحجة (

Ramadan Eén maand vasten (geen voeding, drank, seks, roken,… van zonsopgang tem zonsondergang Patiënten weigeren soms behandeling (medicatie, inspuitingen,…) Volgens Islam verboden om zijn gezondheid in gevaar te brengen IM injectie en bloedafnames geen probleem Diabetes: insulinepatiënten mogen niet vasten!

Vasten Juli: Zonsopgang 4.01h Zonsondergang 9.12h (dit jaar opletten voor deshydratatie bij ouderen) Geen eten, drinken, roken, sex gedurende de dag

Implicaties op medicatie Niet toegestane toedieningswijze Per os IV-voeding Neusdruppels Deze toedieningswijzen voldoen niet aan de criteria van de vasten

Casus Hayat, 17 jaar, vertelt jou dat ze een vriendje heeft. Ze willen seks hebben. Hayat heeft wel schrik voor haar familie. De ouders hebben een partner voor haar op het oog en ze zal een maagelijkheids attest nodig hebben. Wat is jouw reactie?

Attesten Maagdelijkheidsattesten (kwestie overdreven, als iedereen het zou weigeren dan is het probleem opgelost) Attesten om niet te moeten zwemmen tijdens de ramadan (meisjes) Attesteren dat de persoon in kwestie medisch in staat is om te huwen

Man-vrouw relatie Volgens de orde der geneesheren mag een vrouw om een arts van dezelfde sexe verzoeken indien dit mogelijk is Cultuur is niet statisch, dus alles evolueert In herkomstland zijn de meeste artsen ook mannen: geen probleem Dé moslimvrouw bestaat niet

Kleding of hoofdoek kan soms misleidend zijn

Conclusie Allochtone adolescent en zijn omgeving vraagt specifieke aandacht • Niet dramatiseren, niet ontkennen maar met open blik naar feiten kijken • Lange adem vereist • Ouders niet buitenspel zetten • Inventief, creatief, cultuursensitief werken