Beleidsbemiddeling Een nieuwe tak van sport V M O - congres mei 2016

Wie ben ik? Aik Kramer (1980) Bestuursrecht-jurist Adviseur (o.a. BZK) Bemiddelaar (en ondersteuning van…) Daarnaast: jongerenparticipatie - online participatie-platforms 2

Presentatie Wat is beleidsbemiddeling? Voorbeelden van beleidsbemiddeling (NL en internationaal) Verschillen van beleidsbemiddeling met ‘reguliere’ mediation 3

Wat is beleidsbemiddeling? Bemiddeling toegespitst op complexe maatschappelijke conflicten en vastgelopen beleidskwesties (wicked problems). Andere namen: publieke mediation, kennis-mediation, mutual gains approach Remedial = (beleids)bemiddeling, beleidsmediation Pro-actief = (burger)participatie, uitonderhandelde regelgeving (neg-reg) Beleidsbemiddelaar heet vaak ‘onafhankelijk voorzitter’ of ‘procesbegeleider’ o.i.d. 4

Voorbeelden van wicked problems IJsselmeervisserij Ziekenhuis-metrolijn (Canada) Chelsea Charter (VS) Windmolen / AZC (NIMBY) Gebiedsontwikkeling Brownfield Openbare orde (bijvoorbeeld APV) etc. 5

Voorbeeld Metrolijn (Canada) Probleem:Nieuwe metrolijn in de buurt van ziekenhuis Ziekenhuis wil het tegenhouden i.v.m. MRI-apparatuur Bovengronds of ondergronds? Stappen in proces: -Inschakelen beleidsbemiddelaar -Stoppen discussie over effecten metrolijn -Inschakelen (externe) advies-organisatie -Conclusie: altijd effect -Nieuwe oplossing: loden muren 6

Wat is een wicked problem? Onduidelijkheid/onenigheid over wat precies het probleem is Onenigheid over wie verantwoordelijk is Multi-stakeholder (met ieder eigen belangen, rechten en waarden) Multi-domein (en meerdere bestuursorganen) Multi-niveau (verschillende bestuurslagen) Multi-probleem (problemen die elkaar ook bei ̈ nvloeden) Technische vragen (discussie) Onzekere uitkomsten van maatregelen (discussie) 7

Voorbeeld IJsselmeervisserij (1) Probleem: ecosysteem IJsselmeer aangetast door overbevissing Stakeholders: -Beroepsvisserij -EZ -Provincies: Friesland, Flevoland en N-H -Rijkswaterstaat -Sportvisserij NL -Stichting Het Blauwe Hart -Vogelbescherming -Verschillende gemeenten 8

Voorbeeld IJsselmeervisserij (2) Beleidsdomeinen: -Economie & milieu Niveaus: -Rijk, provincie, gemeente, uitvoerende instantie (Rijksw.) Meerdere problemen: -belangentegenstellingen & wantrouwen (rechtszaken) -tegenstrijdige wetgeving (NL & EU richtlijnen) -perspectief (verleden/toekomst) -discussie over oorzaken van veranderingen in het ecosysteem 9

BB, een vorm van mediation ●Onafhankelijke en neutrale bemiddelaar ●Autonomie partijen ●Begeleid onderhandelen ●Gericht op de toekomst ●Vaardigheden bemiddelaar ●Overeenstemming (consensus) 10

De houding van de beleidsbemiddelaar ●Actieve houding ●Proces-ontwerp ●Inhoudelijke expertise? Nodig vanwege grote groep stakeholders en complexiteit probleem Dit zijn eerste verschillen met ‘reguliere’ mediation 11

De stappen van beleidsbemiddeling 1.Conflictanalyse (individuele gesprekken) 2.Een gezamenlijk proces starten NB:Bestuurlijke kaders stellen 3.Het conflict met de partijen in kaart brengen 4.Brainstormen over oplossingen 5.Onderhandelen en besluitvorming (terugkoppeling met achterban) 6.Een overeenkomst sluiten Lijkt op ‘reguliere’ mediation... 12

Verschillen met ‘reguliere’ mediation ●Stakeholder-analyse aan het begin ●Individuele gesprekken aan het begin ●Bestuurlijke en juridische kaders (commitment bestuursorgaan) ●(Dienende) rol van experts - het voorkomen van een ‘rapportenstrijd’ ●Invloed van media (en afspraken daarover) ●Joint fact finding (samen antwoorden vinden op technische vragen) 13

Verschillen met ‘reguliere’ mediation (2) ●(Hulp bij) terugkoppeling naar achterban (i.p.v. mandaat) ●Meeste deelnemers zijn professionals (m.u.v. individuele burgers) ●Bemiddelaar als bliksemafleider (voorstellen doen, ook voor partijen) ●Langer traject (3 maanden tot 2 jaar) ●Resultaat in de vorm van advies aan bestuursorgaan, convenant of PPS 14

Voorbeeld: IJsselmeervisserij - proces Stappen IJsselmeervisserij (2 jaar): -Individuele gesprekken -Gezamenlijk doel/waarde: duurzaamheid -Kerngroep (eerst excl. EZ en Rijksw.) -Vertegenwoordigers ondersteunen in communicatie met achterban (o.a. tijd en hete kolen) -Denktank -Uitgebreid onderhandelingsproces -Opkomen tegen machtig EZ -Masterplan (met 3-jarig visserijverbod) 15

Voorbeeld: Chelsea Charter proces Probleem:Grootschalige corruptie, wantrouwen Compleet nieuwe gemeentelijke organisatie nodig Stappen proces: -Team van beleidsbemiddelaars -Verkennende interviews -45 ’Community meetings’ (inwoners als gespreksleiders): ideeën & bespreken -enquete, nieuwsbrief, publieke forums, tv-programma en telefonische hotline -Handvest opstellen -Draagvlak -Nieuw besef bij burgers over uitdagingen van openbaar bestuur 16

Enkele lessen van de beleidsbemiddelaar Van inhoud naar proces… Hoe complexer een situatie, hoe belangrijker het proces voor de uitkomst. Van verkokering naar integrale oplossingen... Mensen verzetten zich tegen een resultaat als het proces in hun ogen oneerlijk is geweest, ook als dat resultaat in hun voordeel is. Mensen accepteren een resultaat eerder als het proces in hun ogen eerlijk is geweest, ook als dat resultaat in hun nadeel is. 17

Boek 18